Euractiv: Διχάζει την ΕΕ η ανάπτυξη κοινής στρατιωτικής δυνάμης - Ο ρόλος Κίνας, Ρωσίας, ΝΑΤΟ

Το προσχέδιο της λεγόμενης «Στρατηγικής Πυξίδας», το έγγραφο δηλαδή της πολυαναμενόμενης αμυντικής στρατηγικής της ΕΕ, θα υποβληθεί επίσημα στους υπουργούς Εξωτερικών της ΕΕ την επόμενη εβδομάδα, τη Δευτέρα (15 Νοεμβρίου), σύμφωνα με το Euractiv.
Για πρώτη φορά χαρτογραφούνται οι απειλές κι οι προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η ΕΕ.

Τέσσεις πυλώνες

Η συνεκτική αυτή προσέγγιση στους τομείς της Άμυνας και της Ασφάλειας, βασίζεται στους ακόλουθους τέσσερις πυλώνες: διαχείριση κρίσεων, ανθεκτικότητα και ανάπτυξη δυνατοτήτων καθώς και διεθνείς συνεργασίες. Το εν λόγω σχέδιο αναμένεται να «αποτελέσει το κοινό στρατηγικό όραμα για την ασφάλεια και την άμυνα της ΕΕ για τα επόμενα 5-10 χρόνια».
Οι ηγέτες της ΕΕ είναι πιθανό να πάρουν στα χέρια τους μια τροποποιημένη έκδοση τον Δεκέμβριο, ενώ το τελικό έγγραφο πρόκειται να εγκριθεί τον Μάρτιο του επόμενου έτους, κατά τη διάρκεια της γαλλικής προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ.

Αξιολόγηση απειλών - Κυρίαρχη θέση για Ρωσία και Κίνα

Το πρώτο μέρος του νέου στρατιωτικού προσχεδίου της ΕΕ καταρτίστηκε από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) και τις εθνικές υπηρεσίες ασφαλείας και προορίζεται να καλύψει τις απειλές και τις προκλήσεις ασφαλείας σε όλο το ευρωπαϊκό μπλοκ αλλά και παγκοσμίως.
Στο κατάλογο περιγραφής των περιφερειακών απειλών που έχει να αντιμετωπίσει το μπλοκ, η Ρωσία και η Κίνα κατέχουν κυρίαρχη θέση.
Οι «ενέργειες της Ρωσίας στην ‘κοινή μας γειτονιά’ κυρίως έρχονται σε αντίθεση με το όραμα της ΕΕ για τον κόσμο και τα συμφέροντά της», αναφέρει το σχέδιο, προσθέτοντας ωστόσο ότι «η στρατηγική της ΕΕ στοχεύει να δεσμεύσει τη Ρωσία σε συγκεκριμένα ζητήματα», όπως το κλίμα.
Αρκετοί διπλωμάτες της ΕΕ δήλωσαν στη EURACTIV ότι η απειλή της Μόσχας θα έπρεπε να είχε διευκρινιστεί καλύτερα, συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών απειλών και της κατοχής, της εργαλειοποίησης του ενεργειακού εφοδιασμού και των υβριδικές δράσεων.
Για αυτό το λόγο οι ευρωπαίοι διπλωμάτες πρόκειται να καταθέσουν σχετικές τροπολογίες.
Επιπρόσθετα, σύμφωνα με το σχέδιο, η Κίνα αποτελεί «εταίρο, οικονομικό ανταγωνιστή και συστημικό αντίπαλο» και «εμπλέκεται όλο και περισσότερο στις περιφερειακές εντάσεις».
«Παρά την αυξανόμενη διεκδικητικότητα της Κίνας, θα συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε μαζί της σε τομείς αμοιβαίου συμφέροντος, όπως η καταπολέμηση της πειρατείας, το κλίμα και η ασφάλεια», αναφέρει ακριβώς το προσχέδιο.
Ωστόσο, για να αντιμετωπιστεί καλύτερα το Πεκίνο και να αποφευχθούν τυχόν διενέξεις, το προσχέδιο επισημαίνει ότι απαιτείται «ισχυρή ενότητα» μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ.
Σύμφωνα πάλι με το ίδιο προσχέδιο, οι εθνικές υπηρεσίες πληροφοριών θα κληθούν να επανεξετάζουν την Ανάλυση Απειλών της ΕΕ (Threat Analysis) «τουλάχιστον κάθε 5 χρόνια, αρχής γενομένης από το 2025, ή νωρίτερα εάν το απαιτεί το μεταβαλλόμενο στρατηγικό πλαίσιο και το πλαίσιο ασφαλείας».

Ανάπτυξη στρατιωτικής δύναμης ταχείας επέμβασης της ΕΕ

Μία από τις πιο αμφιλεγόμενες προτάσεις του σχεδίου είναι η ανάπτυξη μιας κοινής στρατιωτικής δύναμης για επεμβάσεις που χαρακτηρίζεται ως στρατιωτική δύναμη Ταχείας Επέμβασης της ΕΕ, έως το 2025.
Αυτή θα αποτελείται από 5.000 στρατιώτες, συμπεριλαμβανομένων χερσαίων, εναέριων και θαλάσσιων δυνάμεων».
Αποστολή της θα είναι «να δρα γρήγορα και αποτελεσματικά σε απειλές και σε καταστάσεις κρίσης, για παράδειγμα, σε μια αποστολή διάσωσης και εκκένωσης ή σε μια επιχείρηση επιβολής σταθερότητας σε εχθρικό περιβάλλον».
Στον απόηχο της κρίσης στο Αφγανιστάν, τα κράτη μέλη της ΕΕ το καλοκαίρι είχαν συζητήσει την ιδέα μιας αρχικής στρατιωτικής δύναμης που να μπορεί να επεμβαίνει και τη δυνατότητα να προχωρήσουν σε ad-hoc στρατιωτική συνεργασία μεταξύ των ενδιαφερόμενων κρατών μελών της ΕΕ.
Η εν λόγω στρατιωτική δύναμη θα βασίζεται επίσης σε «επιχειρησιακά σενάρια», χωρίς ωστόσο να διευκρινίζεται ποιος θα τα καθορίζει. Παράλληλα προβλέπεται από το προσχέδιο κι η ύπαρξη τακτικών κοινών ασκήσεων σε πραγματικές συνθήκες από το 2023.
Η διοίκηση και ο έλεγχος θα ανήκουν σε προκαθορισμένα εθνικά επιχειρησιακά επιτελεία ή σε ένα όργανο όπως το Στρατιωτικό Επιτελείο της ΕΕ (EUMS).
Διπλωμάτες της ΕΕ αναφέρουν στην EURACTIV ότι ανησυχούν για την «προσθήκη νέων εργαλείων, ενώ δεν χρησιμοποιούνται οι ήδη υπάρχουσες δυνατότητες».
Οι ήδη υπάρχουσες στρατιωτικές ομάδες της ΕΕ δεν αξιοποιήθηκαν ποτέ λόγω διαφορών σχετικά με τη χρηματοδότηση και απροθυμίας για ανάπτυξη.

Ζήτημα ομοφωνίας;

Μέχρι σήμερα, παρόμοιες επιχειρήσεις με αυτή απαιτούσαν την ομοφωνία μεταξύ όλων των κρατών μελών για να προχωρήσουν.
Η ομοφωνία ωστόσο, επιτυγχάνεται δύσκολα και κρίνεται ως ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη διαδικασία σε καταστάσεις κρίσης.
Για να αποφευχθεί η καθυστέρηση στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, το προσχέδιο προτείνει «πιο ευέλικτες διαδικασίες λήψης αποφάσεων» και ένα «διευρυμένο πεδίο κοινών δαπανών (συμπεριλαμβανομένων των δαπανών των ασκήσεων), το οποίο θα συμβάλει στην ταχεία ανάπτυξη αυτής της δυνατότητας».
Αυτό θα περιλάμβανε επίσης το δικαίωμα της ‘εποικοδομητικής αποχής’ «για να καταστεί δυνατή η δημιουργία πρόθυμων και ικανών συνασπισμών υπό ευρωπαϊκή ηγεσία».
Η συνολική ιδέα πάντως είναι να διευκρινιστεί μέχρι το 2023 πώς το άρθρο 44 της Συνθήκης της ΕΕ θα επιτρέπει σε μια ομάδα κρατών μελών να σχεδιάζει και να διεξάγει μια αποστολή ή επιχείρηση στο πλαίσιο της ΕΕ.
Ένας διπλωμάτης της Ανατολικής Ευρώπης δήλωσε στη EURACTIV ότι ορισμένες χώρες της περιοχής θα ήταν ανοιχτές να συζητήσουν τη βελτίωση των διαδικασιών λήψης αποφάσεων, αλλά «η ομοφωνία πρέπει να παραμείνει η κατευθυντήρια αρχή».

Πέραν του ΝΑΤΟ

Η στρατηγική αυτονομία της ΕΕ, δηλαδή να ενεργεί ανεξάρτητα στην εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφαλείας της, εμφανίζεται μόνο μία φορά στο προσχέδιο των 28 σελίδων.
«Οι πρόσφατες γεωπολιτικές αλλαγές μας υπενθυμίζουν ότι η ΕΕ πρέπει επειγόντως να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη για τη δική της ασφάλεια, δρώντας στη γειτονιά της αλλά και πέραν αυτής, είτε με εταίρους όταν είναι δυνατόν, είτε μόνη της όταν είναι απαραίτητο», αναφέρεται στο προσχέδιο.
Αυτό περιγράφεται στο προσχέδιο ως «ικανότητα συνεργασίας με εταίρους για τη διαφύλαξη των αξιών και των συμφερόντων της».
Όσον αφορά τις σχέσεις ΕΕ-ΝΑΤΟ, γίνεται αναφορά στην επικείμενη νέα κοινή δήλωση ΕΕ-ΝΑΤΟ, η οποία θα παρουσιαστεί πριν από το τέλος του έτους, ως βασική πυξίδα για τη μελλοντική συνεργασία των δύο μερών.
Το συγκεκριμένο σχέδιο αναφέρεται επίσης στις ανησυχίες των ανατολικών μελών της ΕΕ κυρίως, τα οποία βλέπουν τη συμμαχία ως τον κύριο πάροχο ασφάλειας, που υπόσχεται στενότερη συνεργασία σε επιχειρήσεις διαχείρισης κρίσεων, ανάπτυξη στρατιωτικών δυνατοτήτων, ασκήσεις, στρατιωτική κινητικότητα και νέες αναδυόμενες απειλές.
Από το 2022, η ΕΕ σχεδιάζει επίσης να προχωρήσει σε έναν διάλογο αποκλειστικά για την ασφάλεια και την άμυνα με τις ΗΠΑ, όπως συμφωνήθηκε στην κοινή σύνοδο κορυφής του Ιουνίου.
Το σχέδιο πρότασης επισημαίνει από την άλλη ότι η ΕΕ παραμένει «ανοικτή να συνεργαστεί με το Ηνωμένο Βασίλειο σε θέματα ασφάλειας και άμυνας» , ενώ δεσμεύεται να ενισχύσει παράλληλα το διάλογο με τα Δυτικά Βαλκάνια, τις ανατολικές και νότιες γειτονιές, τον Ινδο-Ειρηνικό και τη Λατινική Αμερική.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η στρατηγική προβλέπει την επέκταση της θαλάσσιας παρουσίας της ΕΕ σε περιοχές ενδιαφέροντος -αρχής γενομένης από τον Ινδο-Ειρηνικό. Θα περιλαμβάνει δηλαδή συχνότερες περιπολίες σε λιμάνια της ΕΕ και πραγματικές θαλάσσιες ασκήσεις με τους περιφερειακούς εταίρους Ιαπωνία, Νότια Κορέα, Ινδία, Ινδονησία και Βιετνάμ.