Αυτό που απασχολεί τον Γιάνη Βαρουφάκη είναι το ευρωπαϊκό παράδοξο…
Μια διαφορετική όσο και ενδιαφέρουσα συλλογιστική για την πολεμική κρίση στην Ουκρανία αναπτύσσει με άρθρο του στο Project Syndicate ο επικεφαλής του Μέρα 25 και γνωστός οικονομολόγος Γιάνης Βαρουφάκης.
Όπως αναφέρει, στο άρθρο του δεν θέλει να κάνει στραφεί κατά της Ρωσίας, ούτε να επισημάνει πως δεν θα σεβαστεί οποιαδήποτε μελλοντική συνθήκη ειρήνης με την Ουκρανία.
Αυτό που τον απασχολεί είναι το ευρωπαϊκό παράδοξο…
«Παρότι η ειρήνη στην Ουκρανία θα αναχαίτιζε την οικονομική αιμορραγία της Ευρώπης, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα διχαστεί από ένα εσωτερικό ρήγμα Ανατολής-Δύσης, το οποίο θα αφυπνίσει τη σύγκρουση Βορρά-Νότου της ΕΕ.
Ποιος θα εκπροσωπήσει… την ΕΕ
Μια αξιόπιστη ειρηνευτική διαδικασία θα απαιτήσει δύσκολες διαπραγματεύσεις με τη συμμετοχή των μεγάλων δυνάμεων του κόσμου.
Ποιος θα εκπροσωπήσει την Ευρώπη σε αυτό το ψηλό τραπέζι;
Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς Πολωνούς ή Σκανδιναβούς ηγέτες να παραχωρούν αυτόν τον ρόλο στους Γάλλους ή Γερμανούς ομολόγους τους.
Στις ανατολικές και βορειοανατολικές πτέρυγες της ΕΕ, ο Γάλλος Πρόεδρος Emmanuel Macron θεωρείται ήπιος ως και φιλικός συνομιλητής του Putin…
Mάλιστα, είναι έτοιμος να επιβάλει στους Ουκρανούς μια κατακριτέα (για αυτούς) ατζέντα γης για ειρήνη.
Ομοίως, παραμερίζοντας τη μακροπρόθεσμη εξάρτηση της Γερμανίας από τη ρωσική ενέργεια, η θέση του Καγκελαρίου Olaf Scholz ως λαμπαδηδρόμου των συλλογικών συμφερόντων της Ευρώπης έχει υποστεί ζημιά από την υπεράσπιση του δημοσιονομικού πακέτου των 200 δισεκατομμυρίων ευρώ (212 δισεκατομμύρια δολάρια) προς τη γερμανική βιομηχανία.
Εν τω μεταξύ, η γαλλική και η γερμανική ελίτ περιφρονούν την ιδέα ότι η ΕΕ μπορεί να εκπροσωπείται σε οποιαδήποτε ειρηνευτική διαδικασία από άτομα όπως η πρωθυπουργός της Εσθονίας ή η Φινλανδή ομόλογός της.
Επομένως, το ερώτημα παραμένει: Ποιος θα εκπροσωπήσει την ΕΕ σε οποιαδήποτε μελλοντική ειρηνευτική διαδικασία;
Αν η ΕΕ είχε επωφεληθεί από τη κρίση τραπεζικού χρέους της μετά το 2008 για να εκδημοκρατίσει τους θεσμούς της, τώρα θα εκπροσωπούνταν αξιόπιστα από τον πρόεδρό της και τον υπουργό Εξωτερικών.
Αλίμονο, όπως έχουν τα πράγματα, οι ευρωπαίοι και οι εθνικοί ηγέτες ανατριχιάζουν και μόνο στη σκέψη ότι θα εκπροσωπηθούν από τον Charles Michel, τον Πρόεδρο του Συμβουλίου της ΕΕ, και τον Josep Borrell, τον ανώτατο της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ.
Ο Macron και ο Scholz σίγουρα θα είχαν αντίρρηση.
Η αισιόδοξη άποψη στις Βρυξέλλες είναι ότι, παρά την έλλειψη νόμιμων απεσταλμένων και τη στρατιωτική της αδυναμία, η ΕΕ θα έχει σημαντικό βάρος σε τυχόν διαπραγματεύσεις, επειδή είναι η οικονομική δύναμη που θα πληρώσει για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, δεδομένου ότι η Ουκρανία επιθυμεί να ενταχθεί στις χώρες του μπλοκ.
Είναι, όμως, δικαιολογημένη μια τέτοια αισιοδοξία;
Η ΕΕ αναμφίβολα θα πληρώσει τεράστια ποσά και θα ενορχηστρώσει οποιαδήποτε μεταπολεμική διαδικασία ένταξης της Ουκρανίας.
Αλλά δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι αυτό θα εγγυηθεί την επιρροή της ΕΕ κατά τη διάρκεια της ειρηνευτικής διαδικασίας.
Στην πραγματικότητα, υπάρχουν λόγοι να πιστεύουμε ότι ο ρόλος της ΕΕ ως χρηματοδότη της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας θα διχάσει και θα αποδυναμώσει την Ένωση περισσότερο από την κρίση.
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων της ίδιας της ΕΕ εκτιμά το κόστος της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας σε περίπου 1 τρισεκατομμύριο ευρώ – το ποσό του προϋπολογισμού της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027 και 40% υψηλότερο από το ταμείο ανάκαμψης μετά την πανδημία, NextGenerationEU.
«Ταμείο Ανάκαμψης»
Ήδη εμποδιζόμενη από το εγχώριο σχέδιο των 200 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη στήριξη του καταρρέοντος βιομηχανικού μοντέλου της και τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ που έχει διαθέσει ο Scholz για αμυντικές δαπάνες, η Γερμανία δεν έχει τον δημοσιονομικό χώρο για να παράσχει έστω και ένα κλάσμα αυτού του ποσού.
Εάν η Γερμανία δεν μπορεί να πληρώσει, είναι σαφές ότι ούτε τα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ μπορούν να πληρώσουν.
Ο μόνος τρόπος να πληρωθεί για την Ουκρανία θα ήταν να εκδώσει η ΕΕ κοινό χρέος, ανατρέχοντας στα επώδυνα βήματα που οδήγησαν στη δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης το 2020.
Είναι αλήθεια ότι οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν για κοινό χρέος κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Όμως ο πληθωρισμός ήταν αρνητικός εκείνη την εποχή και όλα τα μέλη της ΕΕ ήταν αντιμέτωπα με το φάσμα της οικονομικής κατάρρευσης καθώς τα lockdown σκότωσαν τη ζήτηση σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Μόλις επικρατήσει ειρήνη στην Ουκρανία, θα πρέπει να συμφωνήσουν στην έκδοση περισσότερου κοινού χρέους για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, σε μια εποχή που τα επιτόκια έχουν τετραπλασιαστεί, ο πληθωρισμός είναι αχαλίνωτος και τα οικονομικά οφέλη για τα μέλη της ΕΕ είναι βέβαιο ότι θα είναι κατάφωρα άνισα.
Η Ισπανία θα αμφισβητήσει τη δικαιοσύνη του κοινού χρέους όταν οι γερμανικές εταιρείες πάρουν τη μερίδα του λέοντος στην επιχείρηση ανασυγκρότησης της Ουκρανίας.
Η Πολωνία θα διαμαρτυρηθεί έντονα όταν η Γερμανία και η Ιταλία ανακοινώσουν ότι, με την αποκατάσταση της ειρήνης, θα αγοράζουν ξανά ενέργεια από τη Ρωσία.
Η Ουγγαρία θα πουλήσει ακριβά τη συγκατάθεσή της, απαιτώντας ακόμη περισσότερες εξαιρέσεις από τους όρους του κράτους δικαίου και της διαφάνειας της ΕΕ.
Στη μέση αυτού του κλιμακίου, το παλιό χάσμα Βορρά-Νότου (ή Καλβινιστής-Καθολικής), με βάση τα πλεονεκτήματα της δημοσιονομικής ένωσης, θα επιστρέψει με εκδίκηση.
Η Γερμανία ήδη φοβάται ότι η Γαλλία θα επιμείνει στη μόνιμη, και αρκετά τακτική, έκδοση κοινού χρέους, στην οποία θα αντισταθεί η γερμανική πολιτική τάξη, και όχι μόνο το γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο έχει ήδη αποφανθεί κατά της ιδέας.
Βαθύτερος λόγος
Ο βαθύτερος λόγος είναι ότι η δημοσιονομική ένωση που φαίνεται να προωθεί η Γαλλία θα απαιτούσε από τους γερμανικούς ομίλους να εγκαταλείψουν μια πρακτική που είναι στο DNA τους:
τη συσσώρευση αμερικανικών περιουσιακών στοιχείων που αγοράζουν στο «πίσω μέρος των μεγάλων καθαρών εξαγωγών» προς τις ΗΠΑ, οι οποίες κατέστησαν δυνατές λόγω των στάσιμων γερμανικών μισθών και του υποκοστολογημένου φυσικού αερίου.
Έτσι, εάν ο νόμος για τη μείωση του πληθωρισμού του Προέδρου Joe Biden αλλάξει τη νοοτροπία της Γερμανίας υψώνοντας ένα προστατευτικό φράγμα γύρω από τις Ηνωμένες Πολιτείες που εξοντώνει τις καθαρές γερμανικές εξαγωγές προς την Αμερική, οποιεσδήποτε διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία είναι βέβαιο ότι θα επιδεινώσουν το χάσμα της ΕΕ Ανατολής-Δύσης - και στη συνέχεια θα αναζωπυρώσει το παλιό χάσμα Βορρά-Νότου.
«Τίποτα από αυτά δεν πρέπει να εκπλήσσει.
Μετά το χρηματοοικονομικό κραχ του 2008, η ΕΕ δοκίμασε μόνο το ρήγμα Βορρά-Νότου.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία δημιούργησε αναπόφευκτα μια νέα γραμμή ρήγματος, μεταξύ Ανατολής-Δύσης.
Μόλις φτάσει η ειρήνη, και τα δύο ρήγματα θα γίνουν πιο βαθιά, πιο άσχημα και αδύνατο να αγνοηθούν» καταλήγει Γιάνης Βαρουφάκης.
www.bankingnews.gr
Όπως αναφέρει, στο άρθρο του δεν θέλει να κάνει στραφεί κατά της Ρωσίας, ούτε να επισημάνει πως δεν θα σεβαστεί οποιαδήποτε μελλοντική συνθήκη ειρήνης με την Ουκρανία.
Αυτό που τον απασχολεί είναι το ευρωπαϊκό παράδοξο…
«Παρότι η ειρήνη στην Ουκρανία θα αναχαίτιζε την οικονομική αιμορραγία της Ευρώπης, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα διχαστεί από ένα εσωτερικό ρήγμα Ανατολής-Δύσης, το οποίο θα αφυπνίσει τη σύγκρουση Βορρά-Νότου της ΕΕ.
Ποιος θα εκπροσωπήσει… την ΕΕ
Μια αξιόπιστη ειρηνευτική διαδικασία θα απαιτήσει δύσκολες διαπραγματεύσεις με τη συμμετοχή των μεγάλων δυνάμεων του κόσμου.
Ποιος θα εκπροσωπήσει την Ευρώπη σε αυτό το ψηλό τραπέζι;
Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς Πολωνούς ή Σκανδιναβούς ηγέτες να παραχωρούν αυτόν τον ρόλο στους Γάλλους ή Γερμανούς ομολόγους τους.
Στις ανατολικές και βορειοανατολικές πτέρυγες της ΕΕ, ο Γάλλος Πρόεδρος Emmanuel Macron θεωρείται ήπιος ως και φιλικός συνομιλητής του Putin…
Mάλιστα, είναι έτοιμος να επιβάλει στους Ουκρανούς μια κατακριτέα (για αυτούς) ατζέντα γης για ειρήνη.
Ομοίως, παραμερίζοντας τη μακροπρόθεσμη εξάρτηση της Γερμανίας από τη ρωσική ενέργεια, η θέση του Καγκελαρίου Olaf Scholz ως λαμπαδηδρόμου των συλλογικών συμφερόντων της Ευρώπης έχει υποστεί ζημιά από την υπεράσπιση του δημοσιονομικού πακέτου των 200 δισεκατομμυρίων ευρώ (212 δισεκατομμύρια δολάρια) προς τη γερμανική βιομηχανία.
Εν τω μεταξύ, η γαλλική και η γερμανική ελίτ περιφρονούν την ιδέα ότι η ΕΕ μπορεί να εκπροσωπείται σε οποιαδήποτε ειρηνευτική διαδικασία από άτομα όπως η πρωθυπουργός της Εσθονίας ή η Φινλανδή ομόλογός της.
Επομένως, το ερώτημα παραμένει: Ποιος θα εκπροσωπήσει την ΕΕ σε οποιαδήποτε μελλοντική ειρηνευτική διαδικασία;
Αν η ΕΕ είχε επωφεληθεί από τη κρίση τραπεζικού χρέους της μετά το 2008 για να εκδημοκρατίσει τους θεσμούς της, τώρα θα εκπροσωπούνταν αξιόπιστα από τον πρόεδρό της και τον υπουργό Εξωτερικών.
Αλίμονο, όπως έχουν τα πράγματα, οι ευρωπαίοι και οι εθνικοί ηγέτες ανατριχιάζουν και μόνο στη σκέψη ότι θα εκπροσωπηθούν από τον Charles Michel, τον Πρόεδρο του Συμβουλίου της ΕΕ, και τον Josep Borrell, τον ανώτατο της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ.
Ο Macron και ο Scholz σίγουρα θα είχαν αντίρρηση.
Η αισιόδοξη άποψη στις Βρυξέλλες είναι ότι, παρά την έλλειψη νόμιμων απεσταλμένων και τη στρατιωτική της αδυναμία, η ΕΕ θα έχει σημαντικό βάρος σε τυχόν διαπραγματεύσεις, επειδή είναι η οικονομική δύναμη που θα πληρώσει για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, δεδομένου ότι η Ουκρανία επιθυμεί να ενταχθεί στις χώρες του μπλοκ.
Είναι, όμως, δικαιολογημένη μια τέτοια αισιοδοξία;
Η ΕΕ αναμφίβολα θα πληρώσει τεράστια ποσά και θα ενορχηστρώσει οποιαδήποτε μεταπολεμική διαδικασία ένταξης της Ουκρανίας.
Αλλά δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι αυτό θα εγγυηθεί την επιρροή της ΕΕ κατά τη διάρκεια της ειρηνευτικής διαδικασίας.
Στην πραγματικότητα, υπάρχουν λόγοι να πιστεύουμε ότι ο ρόλος της ΕΕ ως χρηματοδότη της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας θα διχάσει και θα αποδυναμώσει την Ένωση περισσότερο από την κρίση.
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων της ίδιας της ΕΕ εκτιμά το κόστος της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας σε περίπου 1 τρισεκατομμύριο ευρώ – το ποσό του προϋπολογισμού της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027 και 40% υψηλότερο από το ταμείο ανάκαμψης μετά την πανδημία, NextGenerationEU.
«Ταμείο Ανάκαμψης»
Ήδη εμποδιζόμενη από το εγχώριο σχέδιο των 200 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη στήριξη του καταρρέοντος βιομηχανικού μοντέλου της και τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ που έχει διαθέσει ο Scholz για αμυντικές δαπάνες, η Γερμανία δεν έχει τον δημοσιονομικό χώρο για να παράσχει έστω και ένα κλάσμα αυτού του ποσού.
Εάν η Γερμανία δεν μπορεί να πληρώσει, είναι σαφές ότι ούτε τα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ μπορούν να πληρώσουν.
Ο μόνος τρόπος να πληρωθεί για την Ουκρανία θα ήταν να εκδώσει η ΕΕ κοινό χρέος, ανατρέχοντας στα επώδυνα βήματα που οδήγησαν στη δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης το 2020.
Είναι αλήθεια ότι οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν για κοινό χρέος κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Όμως ο πληθωρισμός ήταν αρνητικός εκείνη την εποχή και όλα τα μέλη της ΕΕ ήταν αντιμέτωπα με το φάσμα της οικονομικής κατάρρευσης καθώς τα lockdown σκότωσαν τη ζήτηση σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Μόλις επικρατήσει ειρήνη στην Ουκρανία, θα πρέπει να συμφωνήσουν στην έκδοση περισσότερου κοινού χρέους για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, σε μια εποχή που τα επιτόκια έχουν τετραπλασιαστεί, ο πληθωρισμός είναι αχαλίνωτος και τα οικονομικά οφέλη για τα μέλη της ΕΕ είναι βέβαιο ότι θα είναι κατάφωρα άνισα.
Η Ισπανία θα αμφισβητήσει τη δικαιοσύνη του κοινού χρέους όταν οι γερμανικές εταιρείες πάρουν τη μερίδα του λέοντος στην επιχείρηση ανασυγκρότησης της Ουκρανίας.
Η Πολωνία θα διαμαρτυρηθεί έντονα όταν η Γερμανία και η Ιταλία ανακοινώσουν ότι, με την αποκατάσταση της ειρήνης, θα αγοράζουν ξανά ενέργεια από τη Ρωσία.
Η Ουγγαρία θα πουλήσει ακριβά τη συγκατάθεσή της, απαιτώντας ακόμη περισσότερες εξαιρέσεις από τους όρους του κράτους δικαίου και της διαφάνειας της ΕΕ.
Στη μέση αυτού του κλιμακίου, το παλιό χάσμα Βορρά-Νότου (ή Καλβινιστής-Καθολικής), με βάση τα πλεονεκτήματα της δημοσιονομικής ένωσης, θα επιστρέψει με εκδίκηση.
Η Γερμανία ήδη φοβάται ότι η Γαλλία θα επιμείνει στη μόνιμη, και αρκετά τακτική, έκδοση κοινού χρέους, στην οποία θα αντισταθεί η γερμανική πολιτική τάξη, και όχι μόνο το γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο έχει ήδη αποφανθεί κατά της ιδέας.
Βαθύτερος λόγος
Ο βαθύτερος λόγος είναι ότι η δημοσιονομική ένωση που φαίνεται να προωθεί η Γαλλία θα απαιτούσε από τους γερμανικούς ομίλους να εγκαταλείψουν μια πρακτική που είναι στο DNA τους:
τη συσσώρευση αμερικανικών περιουσιακών στοιχείων που αγοράζουν στο «πίσω μέρος των μεγάλων καθαρών εξαγωγών» προς τις ΗΠΑ, οι οποίες κατέστησαν δυνατές λόγω των στάσιμων γερμανικών μισθών και του υποκοστολογημένου φυσικού αερίου.
Έτσι, εάν ο νόμος για τη μείωση του πληθωρισμού του Προέδρου Joe Biden αλλάξει τη νοοτροπία της Γερμανίας υψώνοντας ένα προστατευτικό φράγμα γύρω από τις Ηνωμένες Πολιτείες που εξοντώνει τις καθαρές γερμανικές εξαγωγές προς την Αμερική, οποιεσδήποτε διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία είναι βέβαιο ότι θα επιδεινώσουν το χάσμα της ΕΕ Ανατολής-Δύσης - και στη συνέχεια θα αναζωπυρώσει το παλιό χάσμα Βορρά-Νότου.
«Τίποτα από αυτά δεν πρέπει να εκπλήσσει.
Μετά το χρηματοοικονομικό κραχ του 2008, η ΕΕ δοκίμασε μόνο το ρήγμα Βορρά-Νότου.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία δημιούργησε αναπόφευκτα μια νέα γραμμή ρήγματος, μεταξύ Ανατολής-Δύσης.
Μόλις φτάσει η ειρήνη, και τα δύο ρήγματα θα γίνουν πιο βαθιά, πιο άσχημα και αδύνατο να αγνοηθούν» καταλήγει Γιάνης Βαρουφάκης.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών