Χιλή: Ιστορικό βήμα το δημοψήφισμα (25/10) για την αναθεώρηση του Συντάγματος Pinochet

Ιστορικό θεωρείται το σημερινό (25/10) δημοψήφισμα στη Χιλή για την αναθεώρηση του Συντάγματος, το οποίο είναι κατάλοιπο της στρατιωτικής δικτατορίας του Pinochet. Την αναθεώρηση απαιτούσαν επί χρόνια οι Χιλιανοί με διαδηλώσεις τος, οι οποίες είχαν βαφθεί στο αίμα μετά την βίαιη παρέμβαση της αστυνομίας.
Η αποκατάσταση της Δημοκρατίας στη Χιλή ήρθε πριν από 30 χρόνια, μετά την σχεδόν εικοσάχρονη δικτατορία του στρατηγού Augusto Pinochet (1973 -1990).
Έκτοτε η Χιλή αποτελεί παράδειγμα σταθερότητας στη Λατινική Αμερική.
Ωστόσο κατάλοιπα της στρατιωτικής δικτατορίας υπάρχουν μέχρι σήμερα με το ισχύον Σύνταγμα της χώρας, το οποίο είχε τεθεί σε εφαρμογή το 1980 και ήταν προϊόν αντιδημοκρατικών πρακτικών και διαδικασιών, να είναι το πιο χαρακτηριστικό.
Στο σημερινό δημοψήφισμα, οι Χιλιανοί καλούνται να αποφασίσουν αν θέλουν ένα νέο Σύνταγμα.
Ψηφίζουν επίσης για το κατά πόσον επιθυμούν το νέο Σύνταγμα να προκύψει από μια διευρυμένη συντακτική συνέλευση, η οποία θα αποτελείται αποκλειστικά από ειδικά εκλεγμένους αντιπροσώπους ή από μια αναθεωρητική συνέλευση, στην οποία θα μετέχουν κατά το ήμισυ βουλευτές.
Όταν το νέο Σύνταγμα καταρτιστεί, οι πολίτες θα πρέπει να ψηφίσουν και πάλι με δημοψήφισμα προκειμένου αυτό να τεθεί σε ισχύ.

Ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών

Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις η πλειοψηφία τάσσεται υπέρ ενός νέου Συντάγματος, που θα προκύψει από συντακτική συνέλευση.
«Βρισκόμαστε σε μια περίοδο, κατά την οποία η πολιτική δεν έχει την απαραίτητη νομιμοποίηση. 
Γι' αυτό χρειαζόμαστε ένα νέο Σύνταγμα», ανέφερε πρόσφατα ο συνταγματολόγος  Fernado Atria στο τηλεοπτικό δίκτυο TVN. «Οι δημοκρατικές ιδέες πρέπει να γίνουν πραγματικότητα και να αντανακλώνται στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων».
Οι Χιλιανοί εδώ και ένα χρόνο διαδηλώνουν προκειμένου η χώρα να απαλλαγεί από τη βαριά σκιά της δικτατορίας. Στο πλαίσιο αυτό ζητούν άμεσα νέο Σύνταγμα. Ζητούν επίσης καλύτερη πρόσβαση στο σύστημα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και απομάκρυνση από το νεοφιλελεύθερο οικονομικό σύστημα.
Στις διαδηλώσεις τις περασμένης χρονιάς πάνω από 30 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.
«Δεδομένων των μεγάλων προκλήσεων στην οικονομία, την πολιτική και την κοινωνία οι θεσμοί μας χρειάζονται ενδυνάμωση» αναφέρει από την πλευρά του ο συνταγματολόγος Patrisio Zapata. Την περίοδο της δικτατορίας Augusto Pinochet και αργότερα με τις μαζικές νεοφιλελεύθερες οικονομικές μεταρρυθμίσεις, το κράτος συρρικνώθηκε προς όφελος της ιδιωτικής περιουσίας. Σημαντικοί τομείς όπως η ύδρευση ιδιωτικοποιήθηκαν.

Συνταγματική μετάβαση στην μετά - Pinochet εποχή

Με ένα νέο Σύνταγμα θα πρέπει να γίνει ένας σαφής, ιστορικός διαχωρισμός από την περίοδο Pinochet κατά την οποία τουλάχιστον 3.000 άνθρωποι δολοφονήθηκαν, απήχθηκαν ή έπεσαν θύματα βασανιστηρίων.
«Αυτό το σκοτεινό κεφάλαιο της ιστορίας πρέπει να κλείσει», αναφέρει η ειδική σε θέματα Χιλής Magrite Bilcheman από την οργάνωση αρωγής Adveniat της Καθολικής Εκκλησίας.
Αν και το Σύνταγμα Pinochet έχει αναθεωρηθεί αρκετές φορές έκτοτε, μέχρι σήμερα ασκείται έντονη κριτική για την αυταρχική του προέλευση, το συγκεντρωτικό σύστημα εκτελεστικής εξουσίας και την αδυναμία των πολιτών να το επηρεάζουν.
Οι υποστηρικτές ενός νέου Συντάγματος για τη Χιλή τάσσονται υπέρ της ενίσχυσης του κοινωνικού κράτους, της ισχυροποίησης των εργασιακών δικαιωμάτων, των δικαιωμάτων στην περίθαλψη, την εκπαίδευση. Ζητούν επίσης τη συνταγματική προστασία δημόσιων αγαθών όπως το νερό αλλά και την αναγνώριση των δικαιωμάτων των αυτόχθονων πληθυσμών.
Ιδιαίτερα στη νότια Χιλή συχνές είναι οι εντάσεις μεταξύ των Ινδιάνων Μαπούτσε (Αραουκάνοι), οι οποίοι διεκδικούν, συχνά με βίαιο τρόπο, την αναδιανομή της γης που παλαιότερα ανήκε σε αυτούς. Αρκετοί ηγετικοί εκπρόσωποι των Μαπούτσε βρίσκονται στη φυλακή.
«Ο αντιτρομοκρατικός νόμος της περιόδου Pinochet είχε ως βασικό μέλημα την ποινικοποίηση του κινήματος των Μαπούτσε για επιστροφή της γης που καλλιεργούσαν οι ίδιοι»,  αναφέρει η  Yvon Banger από την Οργάνωση για τους Απειλούμενους Λαούς.

Αλλαγή και στο ρόλο των δυνάμεων ασφαλείας

Γεγονός είναι πάντως ότι η αυταρχική κληρονομιά της στρατιωτικής δικτατορίας Pinochet είναι μέχρι σήμερα βαθιά ριζωμένη σε θεσμούς, όπως η αστυνομία. Αυτό φάνηκε στις περσινές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, όπου η αστυνομική βία έφτασε στα άκρα. Σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Ινστιτούτου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου πέρα από τους νεκρούς, άλλοι 450 διαδηλωτές τραυματίστηκαν στα μάτια από λαστιχένιες σφαίρες της αστυνομίας, ενώ 35 άνθρωποι έχασαν την όρασή τους.
Η Διεθνής Αμνηστία έχει ζητήσει να διερευνηθούν όλες αυτές οι περιπτώσεις αστυνομικής βίας.
«Πρέπει να ριχθεί φως στα περιστατικά αστυνομικής βίας.
Οι υπαίτιοι πρέπει να λογοδοτήσουν.  Το ότι υπήρξαν νεκροί στις διαδηλώσεις, το ότι νέοι άνθρωποι σπρώχθηκαν από γέφυρες ή έχασαν την όρασή τους, είναι κάτι που δεν πρέπει να επαναληφθεί», αναφέρει η Magrite Bilcheman. Κι όπως υπογραμμίζει: «ένα νέο Σύνταγμα πρέπει να ορίσει εκ νέου τον ρόλο των δυνάμεων ασφαλείας».