Η ενεργειακή διπλωματία και η σκακιέρα των αμοιβαίων συμβιβασμών
Mε ποιον τρόπο ο Donald Trump θα απομακρύνει – σχετικά - τη Ρωσία από την επιρροή της Κίνας, μιας ανταγωνιστικής δύναμης, ενώ την ίδια ώρα θα της προσφέρει την ευκαιρία για μια «έντιμη» ειρήνη στο Ουκρανικό η οποία θα κατοχυρώνει το status της ως μεγάλης της δύναμης (όπως διακαώς επιθυμεί ο Vladimir Putin);
Αυτοί οι στόχοι θα επιτευχθούν μέσω της ενεργειακής διπλωματίας, σύμφωνα με τις προθέσεις που έχει δημοσιοποιήσει το επιτελείο του εκλεγμένου προέδρου.
Αναμένεται για μια κίνηση gambit όπως λέγεται στο σκάκι, στην οποία μία από τις πλευρές, συχνότερα τα λευκά, θυσιάζει υλικό, συνήθως κάποιο πιόνι, με σκοπό να επιτύχει στρατηγικά οφέλη, σύμφωνα με ανάλυση του Andrew Korybko.
Οι αγωγοί μεταφοράς προς την Κίνα
Ο Ρώσος υπουργός Ενέργειας Alexander Novak δημοσιοποίησε στοιχεία για τον προτεινόμενο ρωσικό αγωγό φυσικού αερίου προς την Κίνα μέσω του Καζακστάν λίγο πριν την έναρξη του έτους.
Επιβεβαίωσε ότι «αυτή η διαδικασία, ας πούμε, βρίσκεται σε εξέλιξη.
Οι εκτιμήσεις, η μελέτη σκοπιμότητας και οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται τώρα σε εξέλιξη».
Ωστόσο, αυτή η δήλωση δεν πρέπει να παρερμηνεύεται ως υποθέτοντας ότι το έργο είναι μια ολοκληρωμένη συμφωνία, ωστόσο καθώς είναι περισσότερο ένα μήνυμα προς τις ΗΠΑ σε αυτό το σημείο.
Σε ανάλυση του περασμένου καλοκαιριού σχετικά με τις συνεχιζόμενες διαφορές μεταξύ Κίνας και Ρωσίας στην τιμολόγηση όσον αφορά τον αγωγό Power of Siberia II (POS2), ο οποίος καταλήγει στην Κίνα που απαιτεί σημαντικές εκπτώσεις ενώ η Ρωσία προφανώς θέλει μεγαλύτερο τίμημα.
Αυτό το αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις δεν έχει επιλυθεί ακόμη, και ενώ κάποιοι θεωρούν ότι η καζακική πρόταση είναι μια συμφωνημένη αλλαγή δρομολόγησης του POS2, αυτό είναι αναμφισβήτητα ένα πρόωρο συμπέρασμα.
Διαφωνίες για τις τιμές εξακολουθούν να υπάρχουν και η «διαδικασία» που περιέγραψε ο Novak μόλις έχει ξεκινήσει.
Απέχει πολύ από το να οριστικοποιηθεί και μπορεί να χρειαστεί ακόμα λίγος χρόνος για να ολοκληρωθεί όπως φαίνεται από τα προηγούμενα του αγωγού αερίου POS2 και Pakistan Stream.
Ο πρώτος, ο οποίος ήταν παλαιότερα γνωστός ως «Αγωγός Altai» πριν από την απόφαση να δρομολογηθεί ξανά μέσω της Μογγολίας, συζητείται εδώ και μια ολόκληρη δεκαετία χωρίς να επέλθει καμία συμφωνία.
Το ίδιο ισχύει και για το δεύτερο, το οποίο συμφωνήθηκε για πρώτη φορά το 2015, αλλά ούτε από τότε έχει σημειωθεί πρόοδος.
Εν μέσω των τελευταίων συζητήσεων για τον αγωγό φυσικού αερίου Ρωσίας - Καζακστάν - Κίνας, ο τελευταίος αγωγός άμεσης μεταφοράς φυσικού αερίου της Ρωσίας προς την Ευρώπη μόλις έκλεισε μετά την απόφαση της Ουκρανίας για τη λήξη της πενταετούς συμφωνίας διαμετακόμισης.
Η Ρωσία μπορεί ακόμα να εξάγει έμμεσα φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω του TurkStream, και η Ευρώπη μπορεί πάντα να αντισταθμίσει αυτήν την από καιρό προβλεπόμενη απώλεια του 5% του συνόλου των εισαγωγών φυσικού αερίου της μέσω περισσότερου ρωσικού LNG, αλλά αναμένεται ότι η ΕΕ θα συνεχίσει να διαφοροποιεί τις προμήθειές της τη Ρωσία υπό αμερικανική πίεση.
Τα χαμένα έσοδα από τη Ρωσία
Σε αυτή την περίπτωση, τα χαμένα δημοσιονομικά έσοδα της Ρωσίας από τις εξαγωγές ενέργειας στην Ευρώπη μπορούν ρεαλιστικά να υποκατασταθούν μόνο από την Κίνα, αλλά η Ρωσία εξακολουθεί να είναι απρόθυμη να συμφωνήσει με τις βασικές τιμές που φέρεται να απαιτεί η Κίνα.
Για τις διαδικασίες σκέψης των υπευθύνων λήψης αποφάσεων μπορούν μόνο να κάνουν εικασίες, δεδομένης της αδιαφάνειας και της ευαισθησίας αυτών των συνομιλιών, αλλά αυτό μπορεί εύλογα να οφείλεται στην προσδοκία ότι ο μεγαλύτερος περιορισμός της Κίνας από τις ΗΠΑ θα μπορούσε να εξαναγκάσει το Πεκίνο να συμφωνήσει σε καλύτερες τιμές με τον καιρό.
Μια άλλη πιθανότητα, η οποία δεν είναι αμοιβαία αποκλειόμενη τουλάχιστον σε αυτό το σημείο, είναι ότι μπορεί επίσης να διατηρούν την ελπίδα ότι ορισμένες από τις ευρωπαϊκές εξαγωγές τους θα μπορούσαν κάποια μέρα να αποκατασταθούν, θεωρώντας ότι η υποδομή εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά οι εταίροι τους έλαβαν μια πολιτική απόφαση υπό την πίεση από τις ΗΠΑ για διακοπή των εισαγωγών.
Το καλύτερο σενάριο θα ήταν επομένως η Κίνα να συμφωνήσει σε τιμές πιο κοντά στην τιμή της αγοράς, ενώ η ΕΕ θα επαναλάβει ορισμένες από τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου μετά το τέλος της ειδικής επιχείρησης.
Η πραγματικότητα όμως είναι ότι η Ρωσία είναι απίθανο να έχει και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο και δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οποιοσδήποτε από τους δύο κύριους εταίρους της στο φυσικό αέριο – την ΕΕ και την Κίνα – θα συμπεριφερθεί κατά το αναμενόμενο ακόμη και μακροπρόθεσμα.
Η ΕΕ δεν θα ξαναρχίσει εισαγωγές αερίου μέσω των αγωγών αν δεν λάβει έγκριση από τις ΗΠΑ, ενώ η Κίνα είναι γνωστό ότι λειτουργεί με βάση πολύ πιο μακροπρόθεσμες προβλέψεις, επομένως μπορεί να καθυστερήσει να συνάψει συμφωνία επ' αόριστον μέχρι να αποδεχθεί τελικά η Ρωσία τις βασικές της επιδιώξεις στις τιμές .
Αυτό φέρνει τη Ρωσία σε πολύ δυσχερή θέση.
Η επικίνδυνη εξάρτηση της Ρωσίας από την Κίνα
Αν δεν αλλάξει κάτι στα δεδομένα της ενεργειακής διπλωματίας, η Ρωσία μπορεί κάλλιστα να εξαναγκαστεί από τις ατυχείς συνθήκες υπό τις οποίες βρίσκεται να συμφωνήσει με την αναφερόμενη πρόταση της Κίνας να της πουλήσει φυσικό αέριο σε εγχώριες τιμές, γεγονός που θα μπορούσε να προκαλέσει την άνοδο της υπερδύναμης της Κίνας, ενώ θα θέσει τη Ρωσία σε μεγαλύτερη θέση εξάρτησης.
Αυτό μπορεί να προτιμηθεί από τους Ρώσους λήπτες αποφάσεων από το να διατηρούν αυτά τα αποθεματικά επ' αόριστον χωρίς να έχουν κανένα οικονομικό όφελος από αυτά, καθώς οι κυρώσεις αρχίζουν να δημιουργούν δημοσιονομικές και νομισματικές προκλήσεις.
Υπό την οπτική των ΗΠΑ, είναι χειρότερο για τη Ρωσία να υπερτροφοδοτεί την άνοδο της Κίνας ως υπερδύναμης και να συνάπτει μια σχέση ολοένα και μεγαλύτερης εξάρτησης μαζί της, την οποία θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί η Κίνα για να προμηθευτεί άλλους πόρους σε εξίσου φθηνές τιμές παρά να επιτρέψει τη μερική επανέναρξη των ρωσικών εξαγωγών στην Ευρώπη.
Ταυτόχρονα, τέτοιες κινήσεις δεν θα μπορούσαν να εγκριθούν παρά μόνο μετά το τέλος της ουκρανικής σύγκρουσης, και αυτό θα ήταν πολιτικά αδύνατο σε κάθε περίπτωση, εκτός εάν οι ΗΠΑ θα ήταν δυνατόν να περιγράψουν το αποτέλεσμα ως μια νίκη επί της Ρωσίας.
Ομοίως, η Ρωσία δεν θα μπορούσε να συναινέσει σε αυτή τη συμφωνία, εκτός και αν ήταν σε θέση να χαρακτηρίσει το αποτέλεσμα ως νίκη, ειδικά εάν οι άτυποι όροι περιλαμβάνουν τη δέσμευση να μην κατασκευάσει κανέναν νέο αγωγό προς την Κίνα με αντάλλαγμα την προαναφερθείσα επανέναρξη της ροής αερίου στην Ευρώπη και την υπεραντιστάθμιση των χαμένων εσόδων.
Εκεί έγκειται η ανάγκη για δημιουργική ενεργειακή διπλωματία.
Οι αμοιβαίοι συμβιβασμοί
Η ουσία είναι ότι οι ΗΠΑ και η Ρωσία θα μπορούσαν να συμφωνήσουν σε μια σειρά αμοιβαίων συμβιβασμών με αποκορύφωμα τη μερική αποκατάσταση μιας ενεργειακής γέφυρας μεταξύ Ρωσίας και Δύσης με σκοπό να στερηθεί η Κίνα από την προβλεπόμενη επί δεκαετίες πρόσβασή της σε εξαιρετικά φθηνούς ρωσικούς πόρους.
Κανείς δεν πρέπει να υποθέσει ότι όλα όσα προτείνονται παρακάτω θα τεθούν σε ισχύ, αλλά αυτές οι προτάσεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν να προχωρήσουν οι συνομιλίες τους.
Οι συμβιβασμοί από την πλευρά των ΗΠΑ
Από την πλευρά των ΗΠΑ, οι πιθανοί συμβιβασμοί της θα μπορούσαν να έχουν τη μορφή:
1 Η Ουκρανία διεξάγει επιτέλους εκλογές ως μέρος μιας «σταδιακής μετάβασης» της εξουσίας που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ ενάντια στο καθεστώς Zelensky, ο οποίος είναι το κορυφαίο εμπόδιο για μια διαρκή ειρήνη, και στη συνέχεια νομιμοποιεί τις ακόλουθες δύο συμφωνίες.
2 Η Ουκρανία αποκαθιστά τη συνταγματική της ουδετερότητα προκειμένου να αποκλειστεί η ένταξή της στο ΝΑΤΟ και έτσι να επιλύσει το βασικό πρόβλημα ασφάλειας που προκάλεσε την ειδική επιχείρηση της Ρωσίας.
3 Η Ουκρανία αποστρατικοποιεί οτιδήποτε ανατολικά του Δνείπερου σε αυτό που για αιώνες ήταν η παραδοσιακή «σφαίρα επιρροής» της Ρωσίας (στα δυτικά ήταν παραδοσιακά υπό την πολωνική επιρροή).
4 Οι ΗΠΑ τερματίζουν τη διμερή τους συμφωνία ασφαλείας με την Ουκρανία προκειμένου να διαβεβαιώσουν τη Ρωσία ότι οποιαδήποτε παύση των εχθροπραξιών δεν θα ήταν τέχνασμα για τον επανεξοπλισμό της Ουκρανίας και την αναζωπύρωση της σύγκρουσης σε μεταγενέστερη φάση.
5 Οι ΗΠΑ συμφωνούν ότι καμία δυτική ειρηνευτική αποστολή δεν θα αναπτυχθεί κατά μήκος μιας ζώνης ασφαλείας μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας ανατολικά του Δνείπερου (όλα τα μέρη ενδέχεται να συμφωνήσουν σε μια εξ ολοκλήρου μη δυτική ειρηνευτική αποστολή).
6 Οι ΗΠΑ συμφωνούν επίσης ότι το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ δεν θα εφαρμόζεται σε καμία δυτική χώρα της οποίας τα ένστολα στρατεύματα στην Ουκρανία, τα οποία θα αναπτύσσονταν μονομερώς εκεί και σε αυτό το σενάριο, θα δέχονται επίθεση από τη Ρωσία.
7 Οι ΗΠΑ εγκρίνουν τη μερική επανέναρξη των εισαγωγών από την ΕΕ από ρωσικούς αγωγούς φυσικού αερίου, προκειμένου να τονωθεί η ταλαιπωρημένη οικονομία του μπλοκ μέσω της εισροής καυσίμων χαμηλού κόστους (αλλά με υψηλότερη τιμή από αυτό που απαιτεί η Κίνα).
8 Οι ΗΠΑ και η ΕΕ επιστρέφουν ορισμένα από τα κατασχεθέντα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας ως «αποζημίωση» για τη διατήρηση του ελέγχου της Δύσης στο ευρωπαϊκό τμήμα των αγωγών της.
9 Οι ΗΠΑ άρουν τις κυρώσεις τους στο ενεργειακό εμπόριο Ρωσίας - ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης του SWIFT από τη Ρωσία, και επεκτείνοντάς το ώστε να συμπεριλάβει περισσότερες χώρες ως ανταμοιβή για τη διατήρηση της ειρήνης με την Ουκρανία.
10 Η παραίτηση των ΗΠΑ από τις κυρώσεις στο έργο Arctic LNG 2 της Ρωσίας για τις ίδιες, την ΕΕ, την Ινδία και την Ιαπωνία, ώστε να μπορέσουν να αντικαταστήσουν τις χαμένες κινεζικές επενδύσεις και να διασφαλίσουν ότι θα λαμβάνουν αυτό το αέριο αντί για την Κίνα.
11 Οι ΗΠΑ επαναλαμβάνουν την προηγούμενη πολιτική κατά περίπτωση για να αποσπάσουν και τελικά να αντικαταστήσουν όλες τις κινεζικές επενδύσεις σε ρωσικά ενεργειακά έργα για να αποκλείσουν τη δυνατότητα περισσότερων μελλοντικών εξαγωγών προς την Κίνα
12 Οι ΗΠΑ θα βασίζονται στην στο καθεστώς εμπιστοσύνης που ελπίζουν να ανακτήσουν με τη Ρωσία μέσω αυτών των συμβιβασμών για την επανέναρξη των παγωμένων συνομιλιών για τον έλεγχο των στρατηγικών όπλων σε βάση προτεραιότητας πριν από τη λήξη του New START το 2026.
Οι συμβιβασμοί από την πλευρά της Ρωσίας
Από την πλευρά της Ρωσίας, οι δικοί της συμβιβασμοί θα μπορούσαν να έχουν τη μορφή:
1 Συμφωνία μόνο στη μερική αποστρατιωτικοποίηση και αποναζιστικοποίηση της Ουκρανίας δυτικά του Δνείπερου (ιδανικά με την πρώτη να επηρεάζεται από τη Συμφωνία της Κωνσταντινούπολης, ενώ η δεύτερη μπορεί να παραμείνει τυπική).
2 Περιορισμός του ελέγχου των εδαφών που διεκδικεί στην Ουκρανία μόνο στην Κριμαία και σε αυτές τις τέσσερις περιοχές οι οποίες ψήφισαν υπέρ της ένταξης στη Ρωσία στα δημοψηφίσματα του Σεπτεμβρίου 2022.
3 Αποδέχεται σιωπηρά ότι δεν θα είναι σε θέση να διεκδικήσει τον έλεγχο των τμημάτων των περιοχών Kherson και Zaporozhye δυτικά του Δνείπερου, αλλά παρόλα αυτά συνεχίζει να διατηρεί επίσημα μια ρητορική όσον αφορά τα κυριαρχικά δικαιώματα.
4 Συμφωνώντας σε περιορισμένους στρατιωτικούς περιορισμούς ως μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης για την προώθηση της υπόλοιπης περίπλοκης διαδικασίας διαπραγματεύσεων και στη συνέχεια συμμόρφωση με αυτούς τους όρους.
5 Συμφωνώντας άτυπα να δοθεί προτεραιότητα στην ανάπτυξη των στόλων της στην Αρκτική και στον Ειρηνικό έναντι των στόλων της στη Βαλτική και στη Μαύρη Θάλασσα σε μια σιωπηρή εκχώρηση επιρροής στο ΝΑΤΟ που αντικατοπτρίζει νηφάλια την τρέχουσα στρατιωτική πραγματικότητα.
6 Επίσημη αναγνώριση της απώλειας ελέγχου επί των τμημάτων της ΕΕ και της Ουκρανίας της υποδομής του αγωγού της (ιδανικά σε αντάλλαγμα για «αποζημίωση», συμπεριλαμβανομένης της επιστροφής ορισμένων από τα κατασχεθέντα περιουσιακά της στοιχεία).
7 Σιωπηρή αποδοχή ότι τα υπόλοιπα κατασχεθέντα περιουσιακά της στοιχεία έχουν χαθεί, αλλά πιθανώς συμφωνώντας ότι μπορούν να επενδυθούν στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας ή/και της Συρίας είτε να δοθούν στον ΟΗΕ, ίσως για τη χρηματοδότηση ενός νέου αφρικανικού Project.
8 Ανεπίσημη συμφωνία να μην κατασκευαστούν νέοι αγωγοί προς την Κίνα ή να επεκταθούν οι εξαγωγές ενέργειας προς αυτήν, εφόσον οι επενδύσεις ενέργειας από και οι εξαγωγές σε άλλους που έχουν αρθεί λόγω κυρώσεων υπεραντιστάθμισαν αυτά τα χαμένα έσοδα.
9 Ανεπίσημη προτίμηση για επενδύσεις από άλλες χώρες (Αμερική, Ευρώπη, Ινδία, Ιαπωνία, Νότια Κορέα) στις πλούσιες σε πόρους περιοχές της Αρκτικής και της Άπω Ανατολής αποκλείοντας την Κίνα.
10 Κάνοντας το ίδιο όσον αφορά την προτίμηση των εισαγωγών τεχνολογίας από αυτές τις χώρες (και την Ταϊβάν επίσης, η οποία ήταν η κύρια πηγή προέλευσης μηχανολογικού εξοπλισμού υψηλής ακρίβειας πριν από ένα χρόνο)
11 Σιωπηρή αποδοχή ότι αυτές οι εξαιρέσεις κυρώσεων μπορούν να αναιρεθούν αυτόματα εάν η Ρωσία αρνηθεί τους ουκρανικούς ή κινεζικούς όρους αυτής της προτεινόμενης μεγάλης συμφωνίας.
12 Καλή τη πίστει διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ για τον στρατηγικό έλεγχο των όπλων, ο οποίος θα μπορούσε τελικά να περιλαμβάνει την αποκατάσταση των ορίων στους πυραύλους μέσου βεληνεκούς στην Ευρώπη που οδηγούν στην απόσυρση των πανίσχυρων Oreshniks.
Γιατί όσο δύσκολοι και αν είναι πολιτικά αυτοί οι συμβιβασμοί για κάθε πλευρά, οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να θεωρήσουν ότι εμπόδισαν τη Ρωσία να ελέγχει όλη την Ουκρανία και έτσι να την εμπόδιζε εξαπλωθεί στα πολωνικά σύνορα, ενώ η Ρωσία θα μπορούσε να τους εκλάβει ότι εμπόδισε την Ουκρανία να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και έτσι να εμποδίσει αυτό το μπλοκ να φυτέψει τις μπότες του στα εκτεθειμένα δυτικά σύνορά του.
Επιπλέον, η Ρωσία θα ανακουφίσει την ενεργειακή πίεση στην Ευρώπη, ενώ το Ναυτικό των ΗΠΑ θα έλεγχε το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών ενέργειας της Κίνας.
Το «κλειδί» για αυτό είναι οι ΗΠΑ να προσφέρουν στη Ρωσία μια αξιοπρεπή συμφωνία στην Ουκρανία με κερδοφόρες ευκαιρίες ανάπτυξης σε ενέργεια και τεχνολογία χωρίς κυρώσεις, οι οποίες θα ωθήσουν τη Ρωσία να συμφωνήσει ανεπίσημα να στερήσει την Κίνα την μακροπρόθεσμη πρόσβαση σε εξαιρετικά φθηνούς πόρους για να τροφοδοτήσει την άνοδο της ως υπερδύναμης.
Αυτή τη μεγάλη συμφωνία δεν πρέπει να χάσει ο Trump, και ο κόσμος θα ξέρει ότι την έχασε εάν η Ρωσία σημειώσει πρόοδο στους νέους αγωγούς προς την Κίνα, οι οποίοι η κατασκευή των οποίων θα μπορούσαν να ακολουθήσι μια τακτική «κλίμακωσης της έντασης με στόχο την αποκλιμάκωση».
www.bankingnews.gr
Αυτοί οι στόχοι θα επιτευχθούν μέσω της ενεργειακής διπλωματίας, σύμφωνα με τις προθέσεις που έχει δημοσιοποιήσει το επιτελείο του εκλεγμένου προέδρου.
Αναμένεται για μια κίνηση gambit όπως λέγεται στο σκάκι, στην οποία μία από τις πλευρές, συχνότερα τα λευκά, θυσιάζει υλικό, συνήθως κάποιο πιόνι, με σκοπό να επιτύχει στρατηγικά οφέλη, σύμφωνα με ανάλυση του Andrew Korybko.
Οι αγωγοί μεταφοράς προς την Κίνα
Ο Ρώσος υπουργός Ενέργειας Alexander Novak δημοσιοποίησε στοιχεία για τον προτεινόμενο ρωσικό αγωγό φυσικού αερίου προς την Κίνα μέσω του Καζακστάν λίγο πριν την έναρξη του έτους.
Επιβεβαίωσε ότι «αυτή η διαδικασία, ας πούμε, βρίσκεται σε εξέλιξη.
Οι εκτιμήσεις, η μελέτη σκοπιμότητας και οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται τώρα σε εξέλιξη».
Ωστόσο, αυτή η δήλωση δεν πρέπει να παρερμηνεύεται ως υποθέτοντας ότι το έργο είναι μια ολοκληρωμένη συμφωνία, ωστόσο καθώς είναι περισσότερο ένα μήνυμα προς τις ΗΠΑ σε αυτό το σημείο.
Σε ανάλυση του περασμένου καλοκαιριού σχετικά με τις συνεχιζόμενες διαφορές μεταξύ Κίνας και Ρωσίας στην τιμολόγηση όσον αφορά τον αγωγό Power of Siberia II (POS2), ο οποίος καταλήγει στην Κίνα που απαιτεί σημαντικές εκπτώσεις ενώ η Ρωσία προφανώς θέλει μεγαλύτερο τίμημα.
Αυτό το αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις δεν έχει επιλυθεί ακόμη, και ενώ κάποιοι θεωρούν ότι η καζακική πρόταση είναι μια συμφωνημένη αλλαγή δρομολόγησης του POS2, αυτό είναι αναμφισβήτητα ένα πρόωρο συμπέρασμα.
Διαφωνίες για τις τιμές εξακολουθούν να υπάρχουν και η «διαδικασία» που περιέγραψε ο Novak μόλις έχει ξεκινήσει.
Απέχει πολύ από το να οριστικοποιηθεί και μπορεί να χρειαστεί ακόμα λίγος χρόνος για να ολοκληρωθεί όπως φαίνεται από τα προηγούμενα του αγωγού αερίου POS2 και Pakistan Stream.
Ο πρώτος, ο οποίος ήταν παλαιότερα γνωστός ως «Αγωγός Altai» πριν από την απόφαση να δρομολογηθεί ξανά μέσω της Μογγολίας, συζητείται εδώ και μια ολόκληρη δεκαετία χωρίς να επέλθει καμία συμφωνία.
Το ίδιο ισχύει και για το δεύτερο, το οποίο συμφωνήθηκε για πρώτη φορά το 2015, αλλά ούτε από τότε έχει σημειωθεί πρόοδος.
Εν μέσω των τελευταίων συζητήσεων για τον αγωγό φυσικού αερίου Ρωσίας - Καζακστάν - Κίνας, ο τελευταίος αγωγός άμεσης μεταφοράς φυσικού αερίου της Ρωσίας προς την Ευρώπη μόλις έκλεισε μετά την απόφαση της Ουκρανίας για τη λήξη της πενταετούς συμφωνίας διαμετακόμισης.
Η Ρωσία μπορεί ακόμα να εξάγει έμμεσα φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω του TurkStream, και η Ευρώπη μπορεί πάντα να αντισταθμίσει αυτήν την από καιρό προβλεπόμενη απώλεια του 5% του συνόλου των εισαγωγών φυσικού αερίου της μέσω περισσότερου ρωσικού LNG, αλλά αναμένεται ότι η ΕΕ θα συνεχίσει να διαφοροποιεί τις προμήθειές της τη Ρωσία υπό αμερικανική πίεση.
Τα χαμένα έσοδα από τη Ρωσία
Σε αυτή την περίπτωση, τα χαμένα δημοσιονομικά έσοδα της Ρωσίας από τις εξαγωγές ενέργειας στην Ευρώπη μπορούν ρεαλιστικά να υποκατασταθούν μόνο από την Κίνα, αλλά η Ρωσία εξακολουθεί να είναι απρόθυμη να συμφωνήσει με τις βασικές τιμές που φέρεται να απαιτεί η Κίνα.
Για τις διαδικασίες σκέψης των υπευθύνων λήψης αποφάσεων μπορούν μόνο να κάνουν εικασίες, δεδομένης της αδιαφάνειας και της ευαισθησίας αυτών των συνομιλιών, αλλά αυτό μπορεί εύλογα να οφείλεται στην προσδοκία ότι ο μεγαλύτερος περιορισμός της Κίνας από τις ΗΠΑ θα μπορούσε να εξαναγκάσει το Πεκίνο να συμφωνήσει σε καλύτερες τιμές με τον καιρό.
Μια άλλη πιθανότητα, η οποία δεν είναι αμοιβαία αποκλειόμενη τουλάχιστον σε αυτό το σημείο, είναι ότι μπορεί επίσης να διατηρούν την ελπίδα ότι ορισμένες από τις ευρωπαϊκές εξαγωγές τους θα μπορούσαν κάποια μέρα να αποκατασταθούν, θεωρώντας ότι η υποδομή εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά οι εταίροι τους έλαβαν μια πολιτική απόφαση υπό την πίεση από τις ΗΠΑ για διακοπή των εισαγωγών.
Το καλύτερο σενάριο θα ήταν επομένως η Κίνα να συμφωνήσει σε τιμές πιο κοντά στην τιμή της αγοράς, ενώ η ΕΕ θα επαναλάβει ορισμένες από τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου μετά το τέλος της ειδικής επιχείρησης.
Η πραγματικότητα όμως είναι ότι η Ρωσία είναι απίθανο να έχει και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο και δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οποιοσδήποτε από τους δύο κύριους εταίρους της στο φυσικό αέριο – την ΕΕ και την Κίνα – θα συμπεριφερθεί κατά το αναμενόμενο ακόμη και μακροπρόθεσμα.
Η ΕΕ δεν θα ξαναρχίσει εισαγωγές αερίου μέσω των αγωγών αν δεν λάβει έγκριση από τις ΗΠΑ, ενώ η Κίνα είναι γνωστό ότι λειτουργεί με βάση πολύ πιο μακροπρόθεσμες προβλέψεις, επομένως μπορεί να καθυστερήσει να συνάψει συμφωνία επ' αόριστον μέχρι να αποδεχθεί τελικά η Ρωσία τις βασικές της επιδιώξεις στις τιμές .
Αυτό φέρνει τη Ρωσία σε πολύ δυσχερή θέση.
Η επικίνδυνη εξάρτηση της Ρωσίας από την Κίνα
Αν δεν αλλάξει κάτι στα δεδομένα της ενεργειακής διπλωματίας, η Ρωσία μπορεί κάλλιστα να εξαναγκαστεί από τις ατυχείς συνθήκες υπό τις οποίες βρίσκεται να συμφωνήσει με την αναφερόμενη πρόταση της Κίνας να της πουλήσει φυσικό αέριο σε εγχώριες τιμές, γεγονός που θα μπορούσε να προκαλέσει την άνοδο της υπερδύναμης της Κίνας, ενώ θα θέσει τη Ρωσία σε μεγαλύτερη θέση εξάρτησης.
Αυτό μπορεί να προτιμηθεί από τους Ρώσους λήπτες αποφάσεων από το να διατηρούν αυτά τα αποθεματικά επ' αόριστον χωρίς να έχουν κανένα οικονομικό όφελος από αυτά, καθώς οι κυρώσεις αρχίζουν να δημιουργούν δημοσιονομικές και νομισματικές προκλήσεις.
Υπό την οπτική των ΗΠΑ, είναι χειρότερο για τη Ρωσία να υπερτροφοδοτεί την άνοδο της Κίνας ως υπερδύναμης και να συνάπτει μια σχέση ολοένα και μεγαλύτερης εξάρτησης μαζί της, την οποία θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί η Κίνα για να προμηθευτεί άλλους πόρους σε εξίσου φθηνές τιμές παρά να επιτρέψει τη μερική επανέναρξη των ρωσικών εξαγωγών στην Ευρώπη.
Ταυτόχρονα, τέτοιες κινήσεις δεν θα μπορούσαν να εγκριθούν παρά μόνο μετά το τέλος της ουκρανικής σύγκρουσης, και αυτό θα ήταν πολιτικά αδύνατο σε κάθε περίπτωση, εκτός εάν οι ΗΠΑ θα ήταν δυνατόν να περιγράψουν το αποτέλεσμα ως μια νίκη επί της Ρωσίας.
Ομοίως, η Ρωσία δεν θα μπορούσε να συναινέσει σε αυτή τη συμφωνία, εκτός και αν ήταν σε θέση να χαρακτηρίσει το αποτέλεσμα ως νίκη, ειδικά εάν οι άτυποι όροι περιλαμβάνουν τη δέσμευση να μην κατασκευάσει κανέναν νέο αγωγό προς την Κίνα με αντάλλαγμα την προαναφερθείσα επανέναρξη της ροής αερίου στην Ευρώπη και την υπεραντιστάθμιση των χαμένων εσόδων.
Εκεί έγκειται η ανάγκη για δημιουργική ενεργειακή διπλωματία.
Οι αμοιβαίοι συμβιβασμοί
Η ουσία είναι ότι οι ΗΠΑ και η Ρωσία θα μπορούσαν να συμφωνήσουν σε μια σειρά αμοιβαίων συμβιβασμών με αποκορύφωμα τη μερική αποκατάσταση μιας ενεργειακής γέφυρας μεταξύ Ρωσίας και Δύσης με σκοπό να στερηθεί η Κίνα από την προβλεπόμενη επί δεκαετίες πρόσβασή της σε εξαιρετικά φθηνούς ρωσικούς πόρους.
Κανείς δεν πρέπει να υποθέσει ότι όλα όσα προτείνονται παρακάτω θα τεθούν σε ισχύ, αλλά αυτές οι προτάσεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν να προχωρήσουν οι συνομιλίες τους.
Οι συμβιβασμοί από την πλευρά των ΗΠΑ
Από την πλευρά των ΗΠΑ, οι πιθανοί συμβιβασμοί της θα μπορούσαν να έχουν τη μορφή:
1 Η Ουκρανία διεξάγει επιτέλους εκλογές ως μέρος μιας «σταδιακής μετάβασης» της εξουσίας που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ ενάντια στο καθεστώς Zelensky, ο οποίος είναι το κορυφαίο εμπόδιο για μια διαρκή ειρήνη, και στη συνέχεια νομιμοποιεί τις ακόλουθες δύο συμφωνίες.
2 Η Ουκρανία αποκαθιστά τη συνταγματική της ουδετερότητα προκειμένου να αποκλειστεί η ένταξή της στο ΝΑΤΟ και έτσι να επιλύσει το βασικό πρόβλημα ασφάλειας που προκάλεσε την ειδική επιχείρηση της Ρωσίας.
3 Η Ουκρανία αποστρατικοποιεί οτιδήποτε ανατολικά του Δνείπερου σε αυτό που για αιώνες ήταν η παραδοσιακή «σφαίρα επιρροής» της Ρωσίας (στα δυτικά ήταν παραδοσιακά υπό την πολωνική επιρροή).
4 Οι ΗΠΑ τερματίζουν τη διμερή τους συμφωνία ασφαλείας με την Ουκρανία προκειμένου να διαβεβαιώσουν τη Ρωσία ότι οποιαδήποτε παύση των εχθροπραξιών δεν θα ήταν τέχνασμα για τον επανεξοπλισμό της Ουκρανίας και την αναζωπύρωση της σύγκρουσης σε μεταγενέστερη φάση.
5 Οι ΗΠΑ συμφωνούν ότι καμία δυτική ειρηνευτική αποστολή δεν θα αναπτυχθεί κατά μήκος μιας ζώνης ασφαλείας μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας ανατολικά του Δνείπερου (όλα τα μέρη ενδέχεται να συμφωνήσουν σε μια εξ ολοκλήρου μη δυτική ειρηνευτική αποστολή).
6 Οι ΗΠΑ συμφωνούν επίσης ότι το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ δεν θα εφαρμόζεται σε καμία δυτική χώρα της οποίας τα ένστολα στρατεύματα στην Ουκρανία, τα οποία θα αναπτύσσονταν μονομερώς εκεί και σε αυτό το σενάριο, θα δέχονται επίθεση από τη Ρωσία.
7 Οι ΗΠΑ εγκρίνουν τη μερική επανέναρξη των εισαγωγών από την ΕΕ από ρωσικούς αγωγούς φυσικού αερίου, προκειμένου να τονωθεί η ταλαιπωρημένη οικονομία του μπλοκ μέσω της εισροής καυσίμων χαμηλού κόστους (αλλά με υψηλότερη τιμή από αυτό που απαιτεί η Κίνα).
8 Οι ΗΠΑ και η ΕΕ επιστρέφουν ορισμένα από τα κατασχεθέντα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας ως «αποζημίωση» για τη διατήρηση του ελέγχου της Δύσης στο ευρωπαϊκό τμήμα των αγωγών της.
9 Οι ΗΠΑ άρουν τις κυρώσεις τους στο ενεργειακό εμπόριο Ρωσίας - ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης του SWIFT από τη Ρωσία, και επεκτείνοντάς το ώστε να συμπεριλάβει περισσότερες χώρες ως ανταμοιβή για τη διατήρηση της ειρήνης με την Ουκρανία.
10 Η παραίτηση των ΗΠΑ από τις κυρώσεις στο έργο Arctic LNG 2 της Ρωσίας για τις ίδιες, την ΕΕ, την Ινδία και την Ιαπωνία, ώστε να μπορέσουν να αντικαταστήσουν τις χαμένες κινεζικές επενδύσεις και να διασφαλίσουν ότι θα λαμβάνουν αυτό το αέριο αντί για την Κίνα.
11 Οι ΗΠΑ επαναλαμβάνουν την προηγούμενη πολιτική κατά περίπτωση για να αποσπάσουν και τελικά να αντικαταστήσουν όλες τις κινεζικές επενδύσεις σε ρωσικά ενεργειακά έργα για να αποκλείσουν τη δυνατότητα περισσότερων μελλοντικών εξαγωγών προς την Κίνα
12 Οι ΗΠΑ θα βασίζονται στην στο καθεστώς εμπιστοσύνης που ελπίζουν να ανακτήσουν με τη Ρωσία μέσω αυτών των συμβιβασμών για την επανέναρξη των παγωμένων συνομιλιών για τον έλεγχο των στρατηγικών όπλων σε βάση προτεραιότητας πριν από τη λήξη του New START το 2026.
Οι συμβιβασμοί από την πλευρά της Ρωσίας
Από την πλευρά της Ρωσίας, οι δικοί της συμβιβασμοί θα μπορούσαν να έχουν τη μορφή:
1 Συμφωνία μόνο στη μερική αποστρατιωτικοποίηση και αποναζιστικοποίηση της Ουκρανίας δυτικά του Δνείπερου (ιδανικά με την πρώτη να επηρεάζεται από τη Συμφωνία της Κωνσταντινούπολης, ενώ η δεύτερη μπορεί να παραμείνει τυπική).
2 Περιορισμός του ελέγχου των εδαφών που διεκδικεί στην Ουκρανία μόνο στην Κριμαία και σε αυτές τις τέσσερις περιοχές οι οποίες ψήφισαν υπέρ της ένταξης στη Ρωσία στα δημοψηφίσματα του Σεπτεμβρίου 2022.
3 Αποδέχεται σιωπηρά ότι δεν θα είναι σε θέση να διεκδικήσει τον έλεγχο των τμημάτων των περιοχών Kherson και Zaporozhye δυτικά του Δνείπερου, αλλά παρόλα αυτά συνεχίζει να διατηρεί επίσημα μια ρητορική όσον αφορά τα κυριαρχικά δικαιώματα.
4 Συμφωνώντας σε περιορισμένους στρατιωτικούς περιορισμούς ως μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης για την προώθηση της υπόλοιπης περίπλοκης διαδικασίας διαπραγματεύσεων και στη συνέχεια συμμόρφωση με αυτούς τους όρους.
5 Συμφωνώντας άτυπα να δοθεί προτεραιότητα στην ανάπτυξη των στόλων της στην Αρκτική και στον Ειρηνικό έναντι των στόλων της στη Βαλτική και στη Μαύρη Θάλασσα σε μια σιωπηρή εκχώρηση επιρροής στο ΝΑΤΟ που αντικατοπτρίζει νηφάλια την τρέχουσα στρατιωτική πραγματικότητα.
6 Επίσημη αναγνώριση της απώλειας ελέγχου επί των τμημάτων της ΕΕ και της Ουκρανίας της υποδομής του αγωγού της (ιδανικά σε αντάλλαγμα για «αποζημίωση», συμπεριλαμβανομένης της επιστροφής ορισμένων από τα κατασχεθέντα περιουσιακά της στοιχεία).
7 Σιωπηρή αποδοχή ότι τα υπόλοιπα κατασχεθέντα περιουσιακά της στοιχεία έχουν χαθεί, αλλά πιθανώς συμφωνώντας ότι μπορούν να επενδυθούν στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας ή/και της Συρίας είτε να δοθούν στον ΟΗΕ, ίσως για τη χρηματοδότηση ενός νέου αφρικανικού Project.
8 Ανεπίσημη συμφωνία να μην κατασκευαστούν νέοι αγωγοί προς την Κίνα ή να επεκταθούν οι εξαγωγές ενέργειας προς αυτήν, εφόσον οι επενδύσεις ενέργειας από και οι εξαγωγές σε άλλους που έχουν αρθεί λόγω κυρώσεων υπεραντιστάθμισαν αυτά τα χαμένα έσοδα.
9 Ανεπίσημη προτίμηση για επενδύσεις από άλλες χώρες (Αμερική, Ευρώπη, Ινδία, Ιαπωνία, Νότια Κορέα) στις πλούσιες σε πόρους περιοχές της Αρκτικής και της Άπω Ανατολής αποκλείοντας την Κίνα.
10 Κάνοντας το ίδιο όσον αφορά την προτίμηση των εισαγωγών τεχνολογίας από αυτές τις χώρες (και την Ταϊβάν επίσης, η οποία ήταν η κύρια πηγή προέλευσης μηχανολογικού εξοπλισμού υψηλής ακρίβειας πριν από ένα χρόνο)
11 Σιωπηρή αποδοχή ότι αυτές οι εξαιρέσεις κυρώσεων μπορούν να αναιρεθούν αυτόματα εάν η Ρωσία αρνηθεί τους ουκρανικούς ή κινεζικούς όρους αυτής της προτεινόμενης μεγάλης συμφωνίας.
12 Καλή τη πίστει διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ για τον στρατηγικό έλεγχο των όπλων, ο οποίος θα μπορούσε τελικά να περιλαμβάνει την αποκατάσταση των ορίων στους πυραύλους μέσου βεληνεκούς στην Ευρώπη που οδηγούν στην απόσυρση των πανίσχυρων Oreshniks.
Γιατί όσο δύσκολοι και αν είναι πολιτικά αυτοί οι συμβιβασμοί για κάθε πλευρά, οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να θεωρήσουν ότι εμπόδισαν τη Ρωσία να ελέγχει όλη την Ουκρανία και έτσι να την εμπόδιζε εξαπλωθεί στα πολωνικά σύνορα, ενώ η Ρωσία θα μπορούσε να τους εκλάβει ότι εμπόδισε την Ουκρανία να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και έτσι να εμποδίσει αυτό το μπλοκ να φυτέψει τις μπότες του στα εκτεθειμένα δυτικά σύνορά του.
Επιπλέον, η Ρωσία θα ανακουφίσει την ενεργειακή πίεση στην Ευρώπη, ενώ το Ναυτικό των ΗΠΑ θα έλεγχε το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών ενέργειας της Κίνας.
Το «κλειδί» για αυτό είναι οι ΗΠΑ να προσφέρουν στη Ρωσία μια αξιοπρεπή συμφωνία στην Ουκρανία με κερδοφόρες ευκαιρίες ανάπτυξης σε ενέργεια και τεχνολογία χωρίς κυρώσεις, οι οποίες θα ωθήσουν τη Ρωσία να συμφωνήσει ανεπίσημα να στερήσει την Κίνα την μακροπρόθεσμη πρόσβαση σε εξαιρετικά φθηνούς πόρους για να τροφοδοτήσει την άνοδο της ως υπερδύναμης.
Αυτή τη μεγάλη συμφωνία δεν πρέπει να χάσει ο Trump, και ο κόσμος θα ξέρει ότι την έχασε εάν η Ρωσία σημειώσει πρόοδο στους νέους αγωγούς προς την Κίνα, οι οποίοι η κατασκευή των οποίων θα μπορούσαν να ακολουθήσι μια τακτική «κλίμακωσης της έντασης με στόχο την αποκλιμάκωση».
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών