Νέα ανάλυση του βελγικού Egmont Institute υποστηρίζει ότι η Ευρώπη πρέπει να είναι έτοιμη για αλλαγή του μοντέλου των σχέσεων, όπως τις ήξερε μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο
Ένας νεοεκλεγείς Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών που διεκδικεί τον Καναδά, τη Γροιλανδία και τον Παναμά, απέχει πολύ από το φυσιολογικό.
Για τους Ευρωπαίους, είναι το τελευταίο πράγμα που περίμεναν από τον ισχυρό σύμμαχό τους, που υποτίθεται ότι ήταν ένα προπύργιο της διεθνούς τάξης.
Για τον Putin, από την άλλη πλευρά, πρέπει να προσφέρει κάποια ευχάριστη ανακούφιση από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ίσως η έλλειψη αναστολών του Trump μπορεί να βοηθήσει την Ευρώπη να καταλάβει ότι, ιδωμένη υπό ένα ιστορικό φως, μια τέτοια γυμνή απληστία είναι απλώς πολύ «φυσιολογική» συμπεριφορά για μια μεγάλη δύναμη, αναφέρει νέα ανάλυση του βελγικού Egmont Institute.
Παρακμή ή πτώση;
Τρεις χιλιάδες χρόνια διεθνούς πολιτικής είναι μια ιστορία δυνάμεων που εναλλάξ ανταγωνίζονται και συνεργάζονται για την απόκτηση πρώτων υλών, εμπορίου και επιρροής.
Πολύ συχνά, οι δυνάμεις επέλεγαν τον δρόμο της αντιπαλότητας και, τελικά, του πολέμου για να συνεχίσουν τις φιλοδοξίες τους.
Αυτό είναι το πολυπολικό στρατηγικό περιβάλλον που περιγράφει τόσο όμορφα ο Λόρδος Πάλμερστον στο διάσημο ρητό του: «Δεν έχουμε αιώνιους συμμάχους και δεν έχουμε αιώνιους εχθρούς.
Τα συμφέροντά μας είναι αιώνια, και αυτά τα συμφέροντα είναι καθήκον μας να ακολουθήσουμε» (1848).
Έτσι ήταν πάντα, και εξακολουθεί να είναι, αλλά οι Δυτικοευρωπαίοι μπορούν να δικαιολογηθούν (μέχρι ένα σημείο) που το ξέχασαν.
Ογδόντα χρόνια ειρήνης ανάμεσά τους, από το 1945 έως το 2025, είναι το πραγματικά μεγάλο επίτευγμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης – και μια εκπληκτική εξαίρεση στην ιστορία τους.
Εβδομήντα έξι χρόνια της συμμαχίας του ΝΑΤΟ με τις ΗΠΑ, από το 1949, είναι επίσης ιστορικά εξαιρετικά.
Δυστυχώς, οδήγησε πολλούς να σκεφτούν ότι ο κόσμος γύρω τους είχε εγκαταλείψει και την πολιτική εξουσίας, κάτι που φυσικά δεν το έκανε ποτέ.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, τώρα υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ, η φθίνουσα στρατηγική συναίνεση μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ καθώς η εσωτερική τους πολιτική γίνεται πιο πολωμένη και οι άτακτες δηλώσεις του προέδρου των ΗΠΑ θα πρέπει να μας κάνουν να συνειδητοποιήσουμε ότι ούτε η δική μας ενότητα ούτε η ασφάλειά μας από εξωτερικές απειλές αποκτώνται ποτέ μόνιμα.
Δεν πρόκειται για μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων – αυτό είναι το «παλιό φυσιολογικό» που επιβάλλει ξανά την προσοχή της Ευρώπης.
Ιστορικά μιλώντας, οι μεγάλες δυνάμεις ανεβαίνουν και πέφτουν, και οι συμμαχίες έρχονται και παρέρχονται.
Ωστόσο, αυτό δεν αποτελεί έκκληση για μοιρολατρία.
Η παρακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας διήρκεσε περισσότερο από ολόκληρη τη ζωή πολλών άλλων πολιτικών.
Η ΕΕ και το ΝΑΤΟ επίσης δεν έχουν τελειώσει ακόμη. Και η Ευρώπη δεν χρειάζεται να παρακμάσει, σίγουρα όχι σε απόλυτους όρους.
Ευρωπαϊκή στρατηγική
Πρώτα και κύρια, η Ευρώπη πρέπει επιτέλους να αποφασίσει ποια είναι: μια μεγάλη δύναμη από μόνη της, ένας πόλος του πολυπολικού κόσμου, που υπερασπίζεται τα δικά της συμφέροντα.
Η φιλοδοξία της Ευρώπης δεν μπορεί να είναι απλώς ο πιο πιστός σύμμαχος των ΗΠΑ.
Μόνο ισχυρές δυνάμεις μπορούν να συνάψουν ευνοϊκές συμμαχίες, γιατί είναι σύμμαχοι που αξίζει να έχουμε.
Οι αδύναμοι παίκτες πληρώνουν το τίμημα της εξάρτησής τους και καταλήγουν ως προτεκτοράτα.
Ο Trump θα πρέπει να θυμάται από την πρώτη του θητεία ότι είναι πολύ πιο εύκολο, πράγματι, να εκφοβίζει κανείς τους φίλους του παρά να εξαναγκάζει τους αντιπάλους του.
Μια ισχυρή Ευρώπη δεν θα εκφοβιστεί σε συμφωνίες που δεν θέλει.
Αντίθετα, οι σκληρές διαπραγματεύσεις θα εξασφαλίσουν μια δίκαιη συμμαχία.
Δεν απαιτείται μεγάλη αναμόρφωση της στρατηγικής για να επιτευχθεί αυτό.
Η ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει απλώς να συνεχίσουν σύμφωνα με τις γραμμές που καθόρισε η πρώτη Επιτροπή της Von Der Leyen– αλλά πολύ περισσότερο και πιο γρήγορα.
Πέντε προτεραιότητες ξεχωρίζουν:
(1) Ενίσχυση της γεωοικονομικής θέσης της Ευρώπης με τον καθορισμό μιας φιλόδοξης βιομηχανικής πολιτικής, τις επενδύσεις στην τεχνολογία και την απομάκρυνση του κινδύνου έναντι άλλων δυνάμεων.
(2) Διασφάλιση της ευάλωτης γεωπολιτικής θέσης της Ευρώπης αναλαμβάνοντας την ηγεσία στη σταθεροποίηση της «ζώνης ευθύνης» γύρω της, από την Ουκρανία, μέσω του Καυκάσου, στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
(3) Συνδυασμός γεωοικονομίας και γεωπολιτικής και δημιουργία θετικής παρουσίας σε βασικές τρίτες χώρες επενδύοντας σε αυτές μέσω του Global Gateway.
(4) Διασφάλιση της άμυνας της ίδιας της Ευρώπης με την οικοδόμηση ενός πλήρους ευρωπαϊκού πυλώνα στο ΝΑΤΟ και μιας ισχυρής αμυντικής βιομηχανίας στην ΕΕ.
(5) Δημιουργία συνασπισμών με κράτη, δημοκρατικά ή άλλα, που θέλουν να επενδύσουν σε καθολικούς πολυμερείς θεσμούς.
Ευρωπαϊκή Realpolitik
Αυτό σημαίνει Realpolitik: η συνειδητοποίηση, όχι ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, αλλά ότι κάθε σκοπός, όσο υψηλός κι αν είναι, απαιτεί μέσα.
Αυτό που πρέπει να μας φέρει αυτή η ευρωπαϊκή Realpolitik είναι η ελευθερία να κάνουμε τις δικές μας επιλογές. Με άλλα λόγια: στρατηγική αυτονομία.
Στον οικονομικό και διπλωματικό τομέα, η Ευρώπη πρέπει οπωσδήποτε να είναι σε θέση να αποφασίσει μόνη της, ιδίως έναντι της Κίνας.
Δυστυχώς, η στάση της Κίνας τα τελευταία χρόνια έχει διαβρώσει την εμπιστοσύνη της Ευρώπης στη δυνατότητα αληθινής συνεργασίας, αλλά ούτε η Ευρώπη πρέπει να ακολουθήσει με πραότητα μια πολιτική των ΗΠΑ που κρίνεται υπερβολικά συγκρουσιακή.
Στον τομέα της άμυνας, η Ευρώπη θα πρέπει να είναι σε θέση να συνεχίσει να υποστηρίζει την Ουκρανία και να διασφαλίσει την επιβίωση και την είσοδό της στην ΕΕ, ακόμη και αν οι ΗΠΑ περιορίσουν ή τερματίσουν την υποστήριξή τους.
Η Ευρώπη δεν πρέπει να φοβάται μια Ρωσία που θα ξαναχτίσει τις δυνάμεις της μετά από μια ενδεχόμενη συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου.
Η αποτροπή και η άμυνά της θα έπρεπε να είναι ισχυρότερες, στην πραγματικότητα, με την ένταξη της Ουκρανίας.
Η Ρωσία πρέπει να κατανοήσει ότι οποιαδήποτε επιθετικότητα στη Βαλτική, για παράδειγμα, θα αντιμετωπιζόταν όχι μόνο με αντεπίθεση εκεί, αλλά και με άμεση επίθεση στο ουκρανικό μέτωπο.
Τελικά, ένας πραγματικός ευρωπαϊκός πυλώνας στο ΝΑΤΟ, δηλαδή η απόκτηση εκείνων των στρατιωτικών δυνατοτήτων που μέχρι τώρα διέθεταν μόνο οι ΗΠΑ, δημιουργώντας έτσι ένα πλήρες σύνολο ευρωπαϊκών δυνάμεων, θα παρείχε τουλάχιστον κάποια ασφάλεια έναντι του χειρότερου σεναρίου εγκατάλειψης των ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ.
Ο στόχος πρέπει να είναι η διατήρηση του ΝΑΤΟ και η διατήρηση της διαδικασίας αμυντικού σχεδιασμού και της δομής διοίκησης, χωρίς τους Αμερικανούς.
Όλα αυτά μπορεί να φαίνονται φανταστικά σε κάποιους.
Αλλά ένας πόλεμος μεγάλης κλίμακας στην ευρωπαϊκή ήπειρο ή ένας Πρόεδρος των ΗΠΑ που δεν αποκλείει τη χρήση του στρατιωτικού μέσου για την απόκτηση εδάφους της ΕΕ, ήταν επίσης αδιανόητοι.
Ίσως η ΕΕ στο σύνολό της να είναι ήδη πολύ διχασμένη για να δράσει αποφασιστικά, αλλά ένας συνασπισμός ευρωπαϊκών κρατών, συμπεριλαμβανομένων των βασικών μη μελών της ΕΕ, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, μπορεί οπωσδήποτε να δράσει και να αναλάβει ηγετικό ρόλο, σε συνεννόηση με τους ηγέτες των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.
www.bankingnews.gr
Για τους Ευρωπαίους, είναι το τελευταίο πράγμα που περίμεναν από τον ισχυρό σύμμαχό τους, που υποτίθεται ότι ήταν ένα προπύργιο της διεθνούς τάξης.
Για τον Putin, από την άλλη πλευρά, πρέπει να προσφέρει κάποια ευχάριστη ανακούφιση από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ίσως η έλλειψη αναστολών του Trump μπορεί να βοηθήσει την Ευρώπη να καταλάβει ότι, ιδωμένη υπό ένα ιστορικό φως, μια τέτοια γυμνή απληστία είναι απλώς πολύ «φυσιολογική» συμπεριφορά για μια μεγάλη δύναμη, αναφέρει νέα ανάλυση του βελγικού Egmont Institute.
Παρακμή ή πτώση;
Τρεις χιλιάδες χρόνια διεθνούς πολιτικής είναι μια ιστορία δυνάμεων που εναλλάξ ανταγωνίζονται και συνεργάζονται για την απόκτηση πρώτων υλών, εμπορίου και επιρροής.
Πολύ συχνά, οι δυνάμεις επέλεγαν τον δρόμο της αντιπαλότητας και, τελικά, του πολέμου για να συνεχίσουν τις φιλοδοξίες τους.
Αυτό είναι το πολυπολικό στρατηγικό περιβάλλον που περιγράφει τόσο όμορφα ο Λόρδος Πάλμερστον στο διάσημο ρητό του: «Δεν έχουμε αιώνιους συμμάχους και δεν έχουμε αιώνιους εχθρούς.
Τα συμφέροντά μας είναι αιώνια, και αυτά τα συμφέροντα είναι καθήκον μας να ακολουθήσουμε» (1848).
Έτσι ήταν πάντα, και εξακολουθεί να είναι, αλλά οι Δυτικοευρωπαίοι μπορούν να δικαιολογηθούν (μέχρι ένα σημείο) που το ξέχασαν.
Ογδόντα χρόνια ειρήνης ανάμεσά τους, από το 1945 έως το 2025, είναι το πραγματικά μεγάλο επίτευγμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης – και μια εκπληκτική εξαίρεση στην ιστορία τους.
Εβδομήντα έξι χρόνια της συμμαχίας του ΝΑΤΟ με τις ΗΠΑ, από το 1949, είναι επίσης ιστορικά εξαιρετικά.
Δυστυχώς, οδήγησε πολλούς να σκεφτούν ότι ο κόσμος γύρω τους είχε εγκαταλείψει και την πολιτική εξουσίας, κάτι που φυσικά δεν το έκανε ποτέ.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, τώρα υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ, η φθίνουσα στρατηγική συναίνεση μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ καθώς η εσωτερική τους πολιτική γίνεται πιο πολωμένη και οι άτακτες δηλώσεις του προέδρου των ΗΠΑ θα πρέπει να μας κάνουν να συνειδητοποιήσουμε ότι ούτε η δική μας ενότητα ούτε η ασφάλειά μας από εξωτερικές απειλές αποκτώνται ποτέ μόνιμα.
Δεν πρόκειται για μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων – αυτό είναι το «παλιό φυσιολογικό» που επιβάλλει ξανά την προσοχή της Ευρώπης.
Ιστορικά μιλώντας, οι μεγάλες δυνάμεις ανεβαίνουν και πέφτουν, και οι συμμαχίες έρχονται και παρέρχονται.
Ωστόσο, αυτό δεν αποτελεί έκκληση για μοιρολατρία.
Η παρακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας διήρκεσε περισσότερο από ολόκληρη τη ζωή πολλών άλλων πολιτικών.
Η ΕΕ και το ΝΑΤΟ επίσης δεν έχουν τελειώσει ακόμη. Και η Ευρώπη δεν χρειάζεται να παρακμάσει, σίγουρα όχι σε απόλυτους όρους.
Ευρωπαϊκή στρατηγική
Πρώτα και κύρια, η Ευρώπη πρέπει επιτέλους να αποφασίσει ποια είναι: μια μεγάλη δύναμη από μόνη της, ένας πόλος του πολυπολικού κόσμου, που υπερασπίζεται τα δικά της συμφέροντα.
Η φιλοδοξία της Ευρώπης δεν μπορεί να είναι απλώς ο πιο πιστός σύμμαχος των ΗΠΑ.
Μόνο ισχυρές δυνάμεις μπορούν να συνάψουν ευνοϊκές συμμαχίες, γιατί είναι σύμμαχοι που αξίζει να έχουμε.
Οι αδύναμοι παίκτες πληρώνουν το τίμημα της εξάρτησής τους και καταλήγουν ως προτεκτοράτα.
Ο Trump θα πρέπει να θυμάται από την πρώτη του θητεία ότι είναι πολύ πιο εύκολο, πράγματι, να εκφοβίζει κανείς τους φίλους του παρά να εξαναγκάζει τους αντιπάλους του.
Μια ισχυρή Ευρώπη δεν θα εκφοβιστεί σε συμφωνίες που δεν θέλει.
Αντίθετα, οι σκληρές διαπραγματεύσεις θα εξασφαλίσουν μια δίκαιη συμμαχία.
Δεν απαιτείται μεγάλη αναμόρφωση της στρατηγικής για να επιτευχθεί αυτό.
Η ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει απλώς να συνεχίσουν σύμφωνα με τις γραμμές που καθόρισε η πρώτη Επιτροπή της Von Der Leyen– αλλά πολύ περισσότερο και πιο γρήγορα.
Πέντε προτεραιότητες ξεχωρίζουν:
(1) Ενίσχυση της γεωοικονομικής θέσης της Ευρώπης με τον καθορισμό μιας φιλόδοξης βιομηχανικής πολιτικής, τις επενδύσεις στην τεχνολογία και την απομάκρυνση του κινδύνου έναντι άλλων δυνάμεων.
(2) Διασφάλιση της ευάλωτης γεωπολιτικής θέσης της Ευρώπης αναλαμβάνοντας την ηγεσία στη σταθεροποίηση της «ζώνης ευθύνης» γύρω της, από την Ουκρανία, μέσω του Καυκάσου, στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
(3) Συνδυασμός γεωοικονομίας και γεωπολιτικής και δημιουργία θετικής παρουσίας σε βασικές τρίτες χώρες επενδύοντας σε αυτές μέσω του Global Gateway.
(4) Διασφάλιση της άμυνας της ίδιας της Ευρώπης με την οικοδόμηση ενός πλήρους ευρωπαϊκού πυλώνα στο ΝΑΤΟ και μιας ισχυρής αμυντικής βιομηχανίας στην ΕΕ.
(5) Δημιουργία συνασπισμών με κράτη, δημοκρατικά ή άλλα, που θέλουν να επενδύσουν σε καθολικούς πολυμερείς θεσμούς.
Ευρωπαϊκή Realpolitik
Αυτό σημαίνει Realpolitik: η συνειδητοποίηση, όχι ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, αλλά ότι κάθε σκοπός, όσο υψηλός κι αν είναι, απαιτεί μέσα.
Αυτό που πρέπει να μας φέρει αυτή η ευρωπαϊκή Realpolitik είναι η ελευθερία να κάνουμε τις δικές μας επιλογές. Με άλλα λόγια: στρατηγική αυτονομία.
Στον οικονομικό και διπλωματικό τομέα, η Ευρώπη πρέπει οπωσδήποτε να είναι σε θέση να αποφασίσει μόνη της, ιδίως έναντι της Κίνας.
Δυστυχώς, η στάση της Κίνας τα τελευταία χρόνια έχει διαβρώσει την εμπιστοσύνη της Ευρώπης στη δυνατότητα αληθινής συνεργασίας, αλλά ούτε η Ευρώπη πρέπει να ακολουθήσει με πραότητα μια πολιτική των ΗΠΑ που κρίνεται υπερβολικά συγκρουσιακή.
Στον τομέα της άμυνας, η Ευρώπη θα πρέπει να είναι σε θέση να συνεχίσει να υποστηρίζει την Ουκρανία και να διασφαλίσει την επιβίωση και την είσοδό της στην ΕΕ, ακόμη και αν οι ΗΠΑ περιορίσουν ή τερματίσουν την υποστήριξή τους.
Η Ευρώπη δεν πρέπει να φοβάται μια Ρωσία που θα ξαναχτίσει τις δυνάμεις της μετά από μια ενδεχόμενη συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου.
Η αποτροπή και η άμυνά της θα έπρεπε να είναι ισχυρότερες, στην πραγματικότητα, με την ένταξη της Ουκρανίας.
Η Ρωσία πρέπει να κατανοήσει ότι οποιαδήποτε επιθετικότητα στη Βαλτική, για παράδειγμα, θα αντιμετωπιζόταν όχι μόνο με αντεπίθεση εκεί, αλλά και με άμεση επίθεση στο ουκρανικό μέτωπο.
Τελικά, ένας πραγματικός ευρωπαϊκός πυλώνας στο ΝΑΤΟ, δηλαδή η απόκτηση εκείνων των στρατιωτικών δυνατοτήτων που μέχρι τώρα διέθεταν μόνο οι ΗΠΑ, δημιουργώντας έτσι ένα πλήρες σύνολο ευρωπαϊκών δυνάμεων, θα παρείχε τουλάχιστον κάποια ασφάλεια έναντι του χειρότερου σεναρίου εγκατάλειψης των ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ.
Ο στόχος πρέπει να είναι η διατήρηση του ΝΑΤΟ και η διατήρηση της διαδικασίας αμυντικού σχεδιασμού και της δομής διοίκησης, χωρίς τους Αμερικανούς.
Όλα αυτά μπορεί να φαίνονται φανταστικά σε κάποιους.
Αλλά ένας πόλεμος μεγάλης κλίμακας στην ευρωπαϊκή ήπειρο ή ένας Πρόεδρος των ΗΠΑ που δεν αποκλείει τη χρήση του στρατιωτικού μέσου για την απόκτηση εδάφους της ΕΕ, ήταν επίσης αδιανόητοι.
Ίσως η ΕΕ στο σύνολό της να είναι ήδη πολύ διχασμένη για να δράσει αποφασιστικά, αλλά ένας συνασπισμός ευρωπαϊκών κρατών, συμπεριλαμβανομένων των βασικών μη μελών της ΕΕ, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, μπορεί οπωσδήποτε να δράσει και να αναλάβει ηγετικό ρόλο, σε συνεννόηση με τους ηγέτες των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών