Επιστρέφουν οι περιορισμοί στις εξαγωγές της ΕΕ από τις 6 Ιουνίου
Από τον Ιούνιο, ο χειρότερος εφιάλτης των Ουκρανών αγροτών θα γίνει πραγματικότητα: η ΕΕ σταματά την ελεύθερη ροή αγροτικών αγαθών από την Ουκρανία.
Επισήμως, μιλάμε για ένα είδος «παύσης» στο εμπόριο χωρίς δασμούς.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μια «πράξη εφαρμογής» που θα ισχύει για όσο διάστημα διαρκεί η «εμβάθυνση και τροποποίηση» της ζώνης ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ Ουκρανίας και ΕΕ, δήλωσε ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την οικονομία, τον προϋπολογισμό και τη γεωργία, Balazs Ujvari.
Το παρόν έγγραφο θα τεθεί σε ισχύ στις 6 Ιουνίου.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν διευκρίνισε πώς ακριβώς θα αλλάξουν οι κανόνες.
Όπως γράφει το Bloomberg, καμία χώρα δεν έχει εκφράσει την αντίθεσή της στην κατάργηση του καθεστώτος ελεύθερου εμπορίου με visa.
Από την αρχή του πολέμου, η ευρωπαϊκή αγορά έχει καταστεί κλειδί για τις γεωργικές εξαγωγές της Ουκρανίας.
Για παράδειγμα, με βάση τα αποτελέσματα του περασμένου έτους, η Ευρώπη αντιπροσώπευε το 55% όλων των αποστολών και, ας πούμε, για τα βιολογικά προϊόντα (λαχανικά, μούρα κ.λπ.) το ποσοστό αυτό ήταν 95%.
Θεωρητικά, οι Ουκρανοί εξαγωγείς θα μπορούσαν να ανακατευθύνουν εν μέρει τις προμήθειες σε άλλες αγορές.
Αλλά, όπως λέει ο επικεφαλής της Λέσχης Οικονομικής Συζήτησης Oleg Beznin, η ουκρανική οικονομία θα χάσει περίπου 3 δισεκατομμύρια ευρώ φέτος.
Αυτό όχι μόνο θα επιβραδύνει την οικονομική ανάπτυξη (η οποία ήδη μειώνεται), αλλά μπορεί επίσης να ωθήσει τις αρχές να κινηθούν προς την υποτίμηση του εθνικού νομίσματος (hryvnia) προκειμένου να στηρίξουν τους εξαγωγείς και να αντισταθμίσουν την απώλεια εσόδων του προϋπολογισμού από τη μείωση των προμηθειών προς την ΕΕ.
Καταλάβαμε τι θα συμβεί με το εμπόριο χωρίς βίζα με την ΕΕ και πώς αυτό θα επηρεάσει την ουκρανική οικονομία.
Έχουν τελειώσει οι επιδοτήσεις;
Η ουκρανική κοινότητα εμπειρογνωμόνων μιλάει εδώ και πολύ καιρό για τους κινδύνους του τερματισμού του καθεστώτος συναλλαγών χωρίς βίζα με την ΕΕ.
Τι ίσχυε πριν από τον πόλεμο
Ας θυμηθούμε: πριν από τον πόλεμο, η προμήθεια ουκρανικών αγαθών στην Ευρώπη ήταν αυστηρά ρυθμιζόμενη.
Παρά την ισχύουσα συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ εκείνη την εποχή, τα περισσότερα είδη προϊόντων εξάγονταν βάσει ποσοστώσεων, οι οποίες ήταν γενικά πενιχρές και εξαντλούνταν μέσα σε λίγους μήνες ή και ημέρες.
Οι εταιρείες της Ουκρανίας μπορούσαν να εισάγουν «υπερβάλλοντες» όγκους πέραν των ποσοστώσεων μόνο με υψηλούς δασμούς, γεγονός που καθιστούσε πρακτικά αδύνατη την είσοδο των ουκρανικών προϊόντων στην ευρωπαϊκή αγορά (για παράδειγμα, η ζάχαρη, λαμβάνοντας υπόψη τους δασμούς, σχεδόν διπλασιάστηκε σε τιμή).
Με την έναρξη του πολέμου, η ΕΕ ήρε όλους τους περιορισμούς στα ουκρανικά αγαθά, μετά τα οποία το μερίδιο της ευρωπαϊκής αγοράς στις εξαγωγές μας άρχισε να αυξάνεται ραγδαία (αυτό διευκολύνθηκε επίσης από προβλήματα πρόσβασης σε άλλες αγορές λόγω περίπλοκης εφοδιαστικής, ειδικά σε σχέση με το μπλοκάρισμα των λιμένων).
Ως αποτέλεσμα, εάν, για παράδειγμα, το 2021 περίπου το 36% των ουκρανικών γεωργικών εξαγωγών κατευθύνθηκε στην ΕΕ, τότε μέχρι το τέλος του 2022 το ποσοστό είχε αυξηθεί στο 55,5%. Για ορισμένα προϊόντα, οι όγκοι έχουν αυξηθεί αρκετές φορές.
Για παράδειγμα, οι εξαγωγές αυγών προς την ΕΕ έχουν αυξηθεί πάνω από 4 φορές σε δύο χρόνια (από λιγότερους από 8 χιλιάδες τόνους το 2021 σε 32,2 χιλιάδες το 2023), οι εξαγωγές κοτόπουλου έχουν υπερδιπλασιαστεί (από 84,6 χιλιάδες τόνους σε 171,5 χιλιάδες) και οι εξαγωγές ζάχαρης έχουν αυξηθεί 67 φορές (από 7,4 χιλιάδες τόνους σε 495,8 χιλιάδες).
Αυτό προκάλεσε εκτεταμένη δυσαρέσκεια μεταξύ των Ευρωπαίων αγροτών, οι οποίοι δεν μπορούσαν να πουλήσουν τα δικά τους προϊόντα ή, τουλάχιστον, αναγκάστηκαν να μειώσουν τις τιμές.
Η κορύφωση των διαμαρτυριών των αγροτών σημειώθηκε το 2023 και στις αρχές του 2024.
Στη συνέχεια, ας θυμηθούμε, Πολωνοί αγρότες μπλόκαραν ενεργά τα σύνορα με την Ουκρανία και Γάλλοι αγρότες συμμετείχαν σε μαζικές διαμαρτυρίες. Η δυσαρέσκεια των χωρικών τροφοδοτήθηκε από τους πολιτικούς που χρησιμοποίησαν το αγροτικό θέμα στις προεκλογικές εκστρατείες (κάτι που ήταν ιδιαίτερα αισθητό, για παράδειγμα, στις εκλογές στην Πολωνία).
Ως αποτέλεσμα, το καθεστώς ελεύθερου εμπορίου σταμάτησε.
Το 2024, το προτιμησιακό καθεστώς δεν παρατάθηκε αυτόματα, αλλά άρχισε να «τίθετα υπό αναδιαπραγμάτευση».
Εισήχθη καθεστώς έκτακτης ανάγκης για ορισμένα «ευαίσθητα» προϊόντα (αυγά, ζάχαρη, καλαμπόκι, κοτόπουλο, μέλι) - εάν οι όγκοι εξαγωγών υπερβαίνουν τον μέσο όρο για το 2022-2023, τότε συμπεριλήφθηκαν δασμοί.
Δηλαδή, στην πραγματικότητα, οι ποσοστώσεις των Ουκρανών εξαγωγέων έχουν επιστραφεί, αν και όχι τόσο αυστηρές όσο πριν από τον πόλεμο.
Το μόνο πράγμα που κατάφεραν να διαπραγματευτούν οι διαπραγματευτές μας τότε ήταν να εξαιρέσουν από τον τύπο τα στοιχεία εξαγωγών για το 2021, όταν εξακολουθούσαν να ισχύουν χαμηλές ποσοστώσεις (αν είχαν χρησιμοποιηθεί, το όριο προσφοράς θα ήταν ακόμη χαμηλότερο).
Αλλά ακόμη και αν λάβουμε αυτό υπόψη, οι νέες ποσοστώσεις, για παράδειγμα, για τη ζάχαρη, ήταν αρκετές μόνο για έξι μήνες.
Από
τον Ιούνιο του 2025, η κατάσταση για τους αγρότες μας θα επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο.
Πέρυσι, η Ουκρανία ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με την ΕΕ για την επέκταση του προτιμησιακού καθεστώτος.
Αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άλλαξε αμέσως θέμα στην αναθεώρηση των όρων της συμφωνίας σύνδεσης με την ΕΕ.
Η αναθεώρησή τους επρόκειτο να πραγματοποιηθεί το 2021-2022, αλλά λόγω του πολέμου τα σχέδια αυτά αναβλήθηκαν.
Είναι σαφές ότι η αναθεώρηση του εμπορικού μέρους της συμφωνίας σύνδεσης είναι μια χρονοβόρα διαδικασία.
Και κυριολεκτικά μέχρι πρόσφατα υπήρχαν δύο επιλογές: είτε η ΕΕ θα συνέχιζε το προτιμησιακό καθεστώς για τις εξαγωγές για ένα ακόμη έτος (ενώ ταυτόχρονα θα διεξήγαγε διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία σύνδεσης), είτε δεν θα υπήρχε παράταση, και από τις αρχές Ιουνίου η Ουκρανία θα επέστρεφε στις προπολεμικές συνθήκες εφοδιασμού, δηλαδή με πενιχρές ποσοστώσεις και τεράστιους δασμούς.
«Η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Γαλλία ήταν ιδιαίτερα ένθερμες στην αντίθεσή τους στην αυτόματη παράταση των ισχυόντων όρων και η θέση τους δεν μπορούσε να αλλάξει», λέει ο Πέντζιν.
Ως αποτέλεσμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε μια συγκεκριμένη «εκτελεστική πράξη» που, από τις 6 Ιουνίου, θα καθορίσει τους όρους για την προμήθεια ουκρανικών αγαθών στην Ευρώπη.
Τι είναι αυτό το έγγραφο και πώς θα λειτουργεί;
Δεν υπάρχουν ακόμη λεπτομέρειες σχετικά με την «πράξη εφαρμογής».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξακολουθεί να τα συντονίζει.
Αναμένεται ότι το εν λόγω έγγραφο θα ορίζει πιο επιεικείς όρους για την προμήθεια ουκρανικών γεωργικών προϊόντων στην ΕΕ από ό,τι πριν από τον πόλεμο, αλλά το προτιμησιακό καθεστώς - εξαγωγές χωρίς ποσοστώσεις και δασμούς - δεν θα υφίσταται πλέον. Δηλαδή, αν πέρυσι μόνο λίγα είδη (καλαμπόκι, κοτόπουλο, αυγά, ζάχαρη) εξαιρούνταν από τα οφέλη, τότε φέτος θα εξαιρεθούν όλα τα γεωργικά προϊόντα. «Πιθανότατα, τώρα για όλες τις γεωργικές εξαγωγές θα υπάρχει μια επιλογή όπως για τα αυγά, το κοτόπουλο ή τη ζάχαρη στο πλαίσιο του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης. Δηλαδή, εάν οι όγκοι υπερβούν τον μέσο όρο από το 2022, τότε θα «ενεργοποιηθούν» πρόσθετοι δασμοί», λέει ο Beznin.
Ταυτόχρονα, για παράδειγμα, για τα μεταλλουργικά προϊόντα, σύμφωνα με τον επικεφαλής της Ukrmetallurgprom, Alexander Kalezkov, το προτιμησιακό καθεστώς εξαγωγών για την Ουκρανία παρατάθηκε για ένα ακόμη έτος. Δηλαδή, προς το παρόν οι περιορισμοί ισχύουν μόνο για τη γεωργία.
Τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους, η Επιτροπή Εμπορικής Πολιτικής της ΕΕ παρουσίασε ένα σχέδιο νέου κανονισμού που τροποποιεί ορισμένα άρθρα του κανονισμού 2015/478 της ΕΕ, ο οποίος καθορίζει κανόνες για τις εισαγωγές από τρίτες χώρες. Συγκεκριμένα, αυτό αφορά τροποποιήσεις για την Ουκρανία για τα επόμενα τρία χρόνια. Σύμφωνα με τη διατύπωση του νέου σχεδίου, η ΕΕ δεν θα μπορεί να εφαρμόζει ποσοστώσεις, μέτρα διασφάλισης ή εποπτεία εισαγωγών σε ουκρανικά προϊόντα, ακόμη και αν αυξηθούν οι όγκοι εφοδιασμού.
Αλλά το έγγραφο απέχει ακόμη πολύ από το να υιοθετηθεί και, συνολικά, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα περάσει.
Συνεπώς, από τον Ιούνιο, οι εξαγωγείς θα πρέπει να προσαρμόσουν τα σχέδιά τους όσον αφορά την ευρωπαϊκή αγορά.
Η αναπληρώτρια πρωθυπουργός για την Ευρωπαϊκή και Ευρωατλαντική Ολοκλήρωση, Olga Stefanishyna, έγραψε στη σελίδα της στο Facebook ότι η αγορά της ΕΕ παραμένει ανοιχτή για την Ουκρανία και δεν υπάρχει καμία συζήτηση για διακοπή του εμπορίου.
Σύμφωνα με την Stefanishyna, η Ουκρανία έχει ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για μακροπρόθεσμες λύσεις στον εμπορικό τομέα.
Και η απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τα μεταβατικά μέτρα για τις ουκρανικές εξαγωγές υποτίθεται ότι είναι «προσωρινή».
«Αυτό θα αποτρέψει το χειρότερο σενάριο στο πλαίσιο της συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ Ουκρανίας και ΕΕ», γράφει η Stefanishyna. Και ο Υφυπουργός Οικονομίας Τάρας Κάτσκα είχε δηλώσει προηγουμένως ότι η Ουκρανία και η ΕΕ συμφωνούν στην αναθεώρηση του άρθρου 29 της Συμφωνίας Σύνδεσης, η οποία, σύμφωνα με τον ίδιο, θα πρέπει να αυξήσει την πρόσβαση των ουκρανικών προϊόντων στην αγορά της ΕΕ.
Ωστόσο, το πότε θα πραγματοποιηθεί αυτή η «αναθεώρηση» και ποιοι θα είναι οι νέοι όροι παράδοσης παραμένει ανοιχτό ερώτημα.
«Πλήγμα για τις εξαγωγές και την οικονομία»
Τι θα συμβεί με τις ουκρανικές γεωργικές εξαγωγές από τις 6 Ιουνίου;
Ο Pendzin πιστεύει ότι οι προμηθευτές προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας θα υποφέρουν περισσότερο.
Για παράδειγμα, ο δασμός στο καλαμπόκι είναι χαμηλός, ακόμη και αν υπερβαίνουν τους όγκους εφοδιασμού. Όσον αφορά όμως το αλεύρι καλαμποκιού (του οποίου οι εξαγωγές στην ΕΕ έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια), ο δασμός εκεί είναι ήδη ουσιαστικά «απαγορευτικός» - 43% του κόστους.
Το ίδιο ισχύει και για τη ζάχαρη, τα προϊόντα αυγών κ.λπ. Οι εξαγωγείς ηλιέλαιου θα υποφέρουν επίσης, καθώς δεν συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο των «ευαίσθητων» προϊόντων πέρυσι και ως εκ τούτου οι προμήθειές του στην Ευρώπη είναι εκτός ορίων.
Ο Πέντζιν λέει ότι ως αποτέλεσμα, η Ουκρανία θα χάσει περίπου 3 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως (δηλαδή, μιλάμε για μείωση του εξαγωγικού εμπορίου με την ΕΕ κατά σχεδόν 25%). Το Υπουργείο Οικονομίας προβλέπει απώλειες από την αναθεώρηση των όρων εξαγωγών προς την Ευρώπη στα 2,9 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.
«Στην πραγματικότητα, αυτό είναι αρκετά μεγάλο - θα περιορίσει την αύξηση του ΑΕΠ κατά σχεδόν 1%. 2,9 δισεκατομμύρια δολάρια είναι σχεδόν όλες οι εξαγωγές μας για τον μήνα, δηλαδή, στην πραγματικότητα, η Ευρώπη θα «απενεργοποιήσει» έναν μήνα εξαγωγών από την οικονομία μας», σημείωσε ο οικονομικός αναλυτής Andey Sevincin .
Είναι σαφές ότι, εκτός από την Ευρώπη, υπάρχουν και άλλοι προορισμοί εξαγωγών. Και, πιθανότατα, οι εταιρείες μας θα αρχίσουν να τις χρησιμοποιούν πιο ενεργά προκειμένου να εξομαλύνουν τις απώλειες στην ΕΕ, πιστεύει ο Pendzin.
Οι παραγωγοί ζάχαρης, για παράδειγμα, έχουν ήδη ακολουθήσει αυτήν την πορεία. Τους πρώτους 5 μήνες του τρέχοντος έτους, αύξησαν τις εξαγωγές ζάχαρης κατά 17%, αν και οι προμήθειες προς την Ευρώπη μειώθηκαν λόγω περιορισμών.
Σε 5 μήνες, οι Ουκρανοί παραγωγοί ζάχαρης μπόρεσαν να προμηθεύσουν στην ΕΕ μόνο λίγο πάνω από 107 χιλιάδες τόνους χωρίς εισαγωγές, ενώ οι συνολικές εξαγωγές ανήλθαν σε περισσότερους από 352 χιλιάδες τόνους.
Ο Ukrsakhara σημείωσε ότι αν πέρυσι μόνο το 9,5% των εξαγωγών ζάχαρης της Ουκρανίας κατευθύνθηκε στην παγκόσμια αγορά (εκτός ΕΕ), τότε φέτος το 17% των όγκων μεταφέρθηκε μόνο στην Τουρκία. Αυξάνουν επίσης ενεργά τις προμήθειες προς τη Λιβύη, τη Σομαλία, τη Σρι Λάνκα και άλλες χώρες.
Ωστόσο, μπορεί να υπάρχουν αποχρώσεις εδώ. Σύμφωνα με το Κέντρο Οικονομικών Στρατηγικών, κατά τη διάρκεια των πολέμων ετών, το διεθνές εμπόριο της Ουκρανίας έχει γίνει αισθητά «περιφερειοποιημένο», μεταξύ άλλων και μέσω υλικοτεχνικών περιορισμών. Συγκεκριμένα, λόγω προβληματικής εφοδιαστικής, οι παραδόσεις στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή έχουν μειωθεί.
Για παράδειγμα, στις αρχές του τρέχοντος έτους, η Κίνα βγήκε από τους τρεις μεγαλύτερους αγοραστές ουκρανικών προϊόντων (οι όγκοι μειώθηκαν κατά περισσότερο από το μισό κατά τη διάρκεια του έτους).
«Ο αναπροσανατολισμός των εξαγωγών δεν αποτελεί ζήτημα. Αλλά η ευρωπαϊκή αγορά είναι premium, κάτι που δεν μπορεί να ειπωθεί για τις αγορές της Αφρικής ή της Ασίας, όπου το περιθώριο κέρδους δεν είναι το ίδιο. Επιπλέον, η εφοδιαστική αλυσίδα προς αυτές τις αγορές είναι 2,5-3 φορές πιο ακριβή από ό,τι στην ΕΕ. Δηλαδή, είναι ζήτημα τιμής και κερδών», λέει ο Πέντζιν.
Ο Shevchyshyn πρόσθεσε ότι σε περίπτωση αναπροσανατολισμού σε άλλες αγορές, οι κύριοι αγοραστές των γεωργικών μας προϊόντων, ιδίως των σιτηρών, θα μπορούσαν να γίνουν ο παγκόσμιος Νότος.
«Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να ανταγωνιστούμε για πελάτες τη Ρωσία, μεταξύ άλλων», πρόσθεσε.
Η Επιτροπή Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση του Ουκρανικού Ομίλου Αγροτικών Επιχειρήσεων, προβλέπει ότι λόγω των περιορισμών στην Ευρώπη, ορισμένα ουκρανικά προϊόντα ενδέχεται να γίνουν «υπερβολικά», γεγονός που θα προκαλέσει πτώση των τιμών στην εγχώρια αγορά. Κάτι που, φυσικά, είναι ωφέλιμο για τους αγοραστές, αλλά θα μπορούσε να πλήξει σοβαρά τις γεωργικές επιχειρήσεις (οι οποίες λειτουργούσαν ήδη με ζημίες το 2022 και το 2023, και στη συνέχεια, ας θυμηθούμε, η διαδικασία κλεισίματος των αγροκτημάτων είχε ήδη ξεκινήσει).
Ο Shevchyshyn λέει ότι τα προβλήματα με τις εξαγωγές θα αυξήσουν το εμπορικό έλλειμμα, το οποίο ήδη βυθίζεται όλο και περισσότερο στο αρνητικό.
«Το εμπορικό μας ισοζύγιο είναι μείον 2,5-2,7 δισεκατομμύρια δολάρια το μήνα, και θα είναι πάνω από 3 δισεκατομμύρια.
Το ερώτημα είναι - σε βάρος του τι θα καλυφθεί; Είναι σαφές ότι υπό συνθήκες διατήρησης της λήψης διεθνούς βοήθειας, μια τέτοια αύξηση της «τρύπας» δεν είναι μοιραία, αλλά εξακολουθεί να είναι ανησυχητική. Επιπλέον - οι προοπτικές για τη συναλλαγματική ισοτιμία είναι ασαφείς. Δεν είναι σαφές εάν οι δυσκολίες με τις εξαγωγές έχουν ήδη ληφθεί υπόψη στις προβλέψεις για τη συναλλαγματική ισοτιμία του δολαρίου στη δήλωση του προϋπολογισμού (43,4 hryvnia κατά μέσο όρο για το έτος).
Φυσικά, η NBU έχει κάθε ευκαιρία να διατηρήσει την ισοτιμία, και ο όγκος των αποθεμάτων χρυσού και συναλλάγματος μας επιτρέπει να παρέμβουμε. Αλλά στη διατραπεζική αγορά, θα δούμε αμέσως τα προβλήματα των εταιρειών μας στην Ευρώπη - η προσφορά συναλλάγματος θα μειωθεί.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις μου, το χάσμα στην αγορά και πώληση δολαρίων μπορεί να αυξηθεί κατά μέσο όρο 15%. Είναι πιθανό η Εθνική Τράπεζα να προχωρήσει σε μια ελεγχόμενη υποτίμηση του hryvnia (του εγχώριου νομίσματος), προκειμένου, μεταξύ άλλων, να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων μας στις ξένες αγορές», κατέληξε ο Shevchyshyn.
www.bankingnews.gr
Επισήμως, μιλάμε για ένα είδος «παύσης» στο εμπόριο χωρίς δασμούς.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μια «πράξη εφαρμογής» που θα ισχύει για όσο διάστημα διαρκεί η «εμβάθυνση και τροποποίηση» της ζώνης ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ Ουκρανίας και ΕΕ, δήλωσε ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την οικονομία, τον προϋπολογισμό και τη γεωργία, Balazs Ujvari.
Το παρόν έγγραφο θα τεθεί σε ισχύ στις 6 Ιουνίου.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν διευκρίνισε πώς ακριβώς θα αλλάξουν οι κανόνες.
Όπως γράφει το Bloomberg, καμία χώρα δεν έχει εκφράσει την αντίθεσή της στην κατάργηση του καθεστώτος ελεύθερου εμπορίου με visa.
Από την αρχή του πολέμου, η ευρωπαϊκή αγορά έχει καταστεί κλειδί για τις γεωργικές εξαγωγές της Ουκρανίας.
Για παράδειγμα, με βάση τα αποτελέσματα του περασμένου έτους, η Ευρώπη αντιπροσώπευε το 55% όλων των αποστολών και, ας πούμε, για τα βιολογικά προϊόντα (λαχανικά, μούρα κ.λπ.) το ποσοστό αυτό ήταν 95%.
Θεωρητικά, οι Ουκρανοί εξαγωγείς θα μπορούσαν να ανακατευθύνουν εν μέρει τις προμήθειες σε άλλες αγορές.
Αλλά, όπως λέει ο επικεφαλής της Λέσχης Οικονομικής Συζήτησης Oleg Beznin, η ουκρανική οικονομία θα χάσει περίπου 3 δισεκατομμύρια ευρώ φέτος.
Αυτό όχι μόνο θα επιβραδύνει την οικονομική ανάπτυξη (η οποία ήδη μειώνεται), αλλά μπορεί επίσης να ωθήσει τις αρχές να κινηθούν προς την υποτίμηση του εθνικού νομίσματος (hryvnia) προκειμένου να στηρίξουν τους εξαγωγείς και να αντισταθμίσουν την απώλεια εσόδων του προϋπολογισμού από τη μείωση των προμηθειών προς την ΕΕ.
Καταλάβαμε τι θα συμβεί με το εμπόριο χωρίς βίζα με την ΕΕ και πώς αυτό θα επηρεάσει την ουκρανική οικονομία.
Έχουν τελειώσει οι επιδοτήσεις;
Η ουκρανική κοινότητα εμπειρογνωμόνων μιλάει εδώ και πολύ καιρό για τους κινδύνους του τερματισμού του καθεστώτος συναλλαγών χωρίς βίζα με την ΕΕ.
Τι ίσχυε πριν από τον πόλεμο
Ας θυμηθούμε: πριν από τον πόλεμο, η προμήθεια ουκρανικών αγαθών στην Ευρώπη ήταν αυστηρά ρυθμιζόμενη.
Παρά την ισχύουσα συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ εκείνη την εποχή, τα περισσότερα είδη προϊόντων εξάγονταν βάσει ποσοστώσεων, οι οποίες ήταν γενικά πενιχρές και εξαντλούνταν μέσα σε λίγους μήνες ή και ημέρες.
Οι εταιρείες της Ουκρανίας μπορούσαν να εισάγουν «υπερβάλλοντες» όγκους πέραν των ποσοστώσεων μόνο με υψηλούς δασμούς, γεγονός που καθιστούσε πρακτικά αδύνατη την είσοδο των ουκρανικών προϊόντων στην ευρωπαϊκή αγορά (για παράδειγμα, η ζάχαρη, λαμβάνοντας υπόψη τους δασμούς, σχεδόν διπλασιάστηκε σε τιμή).
Με την έναρξη του πολέμου, η ΕΕ ήρε όλους τους περιορισμούς στα ουκρανικά αγαθά, μετά τα οποία το μερίδιο της ευρωπαϊκής αγοράς στις εξαγωγές μας άρχισε να αυξάνεται ραγδαία (αυτό διευκολύνθηκε επίσης από προβλήματα πρόσβασης σε άλλες αγορές λόγω περίπλοκης εφοδιαστικής, ειδικά σε σχέση με το μπλοκάρισμα των λιμένων).
Ως αποτέλεσμα, εάν, για παράδειγμα, το 2021 περίπου το 36% των ουκρανικών γεωργικών εξαγωγών κατευθύνθηκε στην ΕΕ, τότε μέχρι το τέλος του 2022 το ποσοστό είχε αυξηθεί στο 55,5%. Για ορισμένα προϊόντα, οι όγκοι έχουν αυξηθεί αρκετές φορές.
Για παράδειγμα, οι εξαγωγές αυγών προς την ΕΕ έχουν αυξηθεί πάνω από 4 φορές σε δύο χρόνια (από λιγότερους από 8 χιλιάδες τόνους το 2021 σε 32,2 χιλιάδες το 2023), οι εξαγωγές κοτόπουλου έχουν υπερδιπλασιαστεί (από 84,6 χιλιάδες τόνους σε 171,5 χιλιάδες) και οι εξαγωγές ζάχαρης έχουν αυξηθεί 67 φορές (από 7,4 χιλιάδες τόνους σε 495,8 χιλιάδες).
Αυτό προκάλεσε εκτεταμένη δυσαρέσκεια μεταξύ των Ευρωπαίων αγροτών, οι οποίοι δεν μπορούσαν να πουλήσουν τα δικά τους προϊόντα ή, τουλάχιστον, αναγκάστηκαν να μειώσουν τις τιμές.
Η κορύφωση των διαμαρτυριών των αγροτών σημειώθηκε το 2023 και στις αρχές του 2024.
Στη συνέχεια, ας θυμηθούμε, Πολωνοί αγρότες μπλόκαραν ενεργά τα σύνορα με την Ουκρανία και Γάλλοι αγρότες συμμετείχαν σε μαζικές διαμαρτυρίες. Η δυσαρέσκεια των χωρικών τροφοδοτήθηκε από τους πολιτικούς που χρησιμοποίησαν το αγροτικό θέμα στις προεκλογικές εκστρατείες (κάτι που ήταν ιδιαίτερα αισθητό, για παράδειγμα, στις εκλογές στην Πολωνία).
Ως αποτέλεσμα, το καθεστώς ελεύθερου εμπορίου σταμάτησε.
Το 2024, το προτιμησιακό καθεστώς δεν παρατάθηκε αυτόματα, αλλά άρχισε να «τίθετα υπό αναδιαπραγμάτευση».
Εισήχθη καθεστώς έκτακτης ανάγκης για ορισμένα «ευαίσθητα» προϊόντα (αυγά, ζάχαρη, καλαμπόκι, κοτόπουλο, μέλι) - εάν οι όγκοι εξαγωγών υπερβαίνουν τον μέσο όρο για το 2022-2023, τότε συμπεριλήφθηκαν δασμοί.
Δηλαδή, στην πραγματικότητα, οι ποσοστώσεις των Ουκρανών εξαγωγέων έχουν επιστραφεί, αν και όχι τόσο αυστηρές όσο πριν από τον πόλεμο.
Το μόνο πράγμα που κατάφεραν να διαπραγματευτούν οι διαπραγματευτές μας τότε ήταν να εξαιρέσουν από τον τύπο τα στοιχεία εξαγωγών για το 2021, όταν εξακολουθούσαν να ισχύουν χαμηλές ποσοστώσεις (αν είχαν χρησιμοποιηθεί, το όριο προσφοράς θα ήταν ακόμη χαμηλότερο).
Αλλά ακόμη και αν λάβουμε αυτό υπόψη, οι νέες ποσοστώσεις, για παράδειγμα, για τη ζάχαρη, ήταν αρκετές μόνο για έξι μήνες.
Από
τον Ιούνιο του 2025, η κατάσταση για τους αγρότες μας θα επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο.Πέρυσι, η Ουκρανία ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με την ΕΕ για την επέκταση του προτιμησιακού καθεστώτος.
Αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άλλαξε αμέσως θέμα στην αναθεώρηση των όρων της συμφωνίας σύνδεσης με την ΕΕ.
Η αναθεώρησή τους επρόκειτο να πραγματοποιηθεί το 2021-2022, αλλά λόγω του πολέμου τα σχέδια αυτά αναβλήθηκαν.
Είναι σαφές ότι η αναθεώρηση του εμπορικού μέρους της συμφωνίας σύνδεσης είναι μια χρονοβόρα διαδικασία.
Και κυριολεκτικά μέχρι πρόσφατα υπήρχαν δύο επιλογές: είτε η ΕΕ θα συνέχιζε το προτιμησιακό καθεστώς για τις εξαγωγές για ένα ακόμη έτος (ενώ ταυτόχρονα θα διεξήγαγε διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία σύνδεσης), είτε δεν θα υπήρχε παράταση, και από τις αρχές Ιουνίου η Ουκρανία θα επέστρεφε στις προπολεμικές συνθήκες εφοδιασμού, δηλαδή με πενιχρές ποσοστώσεις και τεράστιους δασμούς.
«Η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Γαλλία ήταν ιδιαίτερα ένθερμες στην αντίθεσή τους στην αυτόματη παράταση των ισχυόντων όρων και η θέση τους δεν μπορούσε να αλλάξει», λέει ο Πέντζιν.
Ως αποτέλεσμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε μια συγκεκριμένη «εκτελεστική πράξη» που, από τις 6 Ιουνίου, θα καθορίσει τους όρους για την προμήθεια ουκρανικών αγαθών στην Ευρώπη.
Τι είναι αυτό το έγγραφο και πώς θα λειτουργεί;
Δεν υπάρχουν ακόμη λεπτομέρειες σχετικά με την «πράξη εφαρμογής».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξακολουθεί να τα συντονίζει.
Αναμένεται ότι το εν λόγω έγγραφο θα ορίζει πιο επιεικείς όρους για την προμήθεια ουκρανικών γεωργικών προϊόντων στην ΕΕ από ό,τι πριν από τον πόλεμο, αλλά το προτιμησιακό καθεστώς - εξαγωγές χωρίς ποσοστώσεις και δασμούς - δεν θα υφίσταται πλέον. Δηλαδή, αν πέρυσι μόνο λίγα είδη (καλαμπόκι, κοτόπουλο, αυγά, ζάχαρη) εξαιρούνταν από τα οφέλη, τότε φέτος θα εξαιρεθούν όλα τα γεωργικά προϊόντα. «Πιθανότατα, τώρα για όλες τις γεωργικές εξαγωγές θα υπάρχει μια επιλογή όπως για τα αυγά, το κοτόπουλο ή τη ζάχαρη στο πλαίσιο του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης. Δηλαδή, εάν οι όγκοι υπερβούν τον μέσο όρο από το 2022, τότε θα «ενεργοποιηθούν» πρόσθετοι δασμοί», λέει ο Beznin.
Ταυτόχρονα, για παράδειγμα, για τα μεταλλουργικά προϊόντα, σύμφωνα με τον επικεφαλής της Ukrmetallurgprom, Alexander Kalezkov, το προτιμησιακό καθεστώς εξαγωγών για την Ουκρανία παρατάθηκε για ένα ακόμη έτος. Δηλαδή, προς το παρόν οι περιορισμοί ισχύουν μόνο για τη γεωργία.
Τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους, η Επιτροπή Εμπορικής Πολιτικής της ΕΕ παρουσίασε ένα σχέδιο νέου κανονισμού που τροποποιεί ορισμένα άρθρα του κανονισμού 2015/478 της ΕΕ, ο οποίος καθορίζει κανόνες για τις εισαγωγές από τρίτες χώρες. Συγκεκριμένα, αυτό αφορά τροποποιήσεις για την Ουκρανία για τα επόμενα τρία χρόνια. Σύμφωνα με τη διατύπωση του νέου σχεδίου, η ΕΕ δεν θα μπορεί να εφαρμόζει ποσοστώσεις, μέτρα διασφάλισης ή εποπτεία εισαγωγών σε ουκρανικά προϊόντα, ακόμη και αν αυξηθούν οι όγκοι εφοδιασμού.
Αλλά το έγγραφο απέχει ακόμη πολύ από το να υιοθετηθεί και, συνολικά, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα περάσει.
Συνεπώς, από τον Ιούνιο, οι εξαγωγείς θα πρέπει να προσαρμόσουν τα σχέδιά τους όσον αφορά την ευρωπαϊκή αγορά.
Η αναπληρώτρια πρωθυπουργός για την Ευρωπαϊκή και Ευρωατλαντική Ολοκλήρωση, Olga Stefanishyna, έγραψε στη σελίδα της στο Facebook ότι η αγορά της ΕΕ παραμένει ανοιχτή για την Ουκρανία και δεν υπάρχει καμία συζήτηση για διακοπή του εμπορίου.
Σύμφωνα με την Stefanishyna, η Ουκρανία έχει ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για μακροπρόθεσμες λύσεις στον εμπορικό τομέα.
Και η απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τα μεταβατικά μέτρα για τις ουκρανικές εξαγωγές υποτίθεται ότι είναι «προσωρινή».
«Αυτό θα αποτρέψει το χειρότερο σενάριο στο πλαίσιο της συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ Ουκρανίας και ΕΕ», γράφει η Stefanishyna. Και ο Υφυπουργός Οικονομίας Τάρας Κάτσκα είχε δηλώσει προηγουμένως ότι η Ουκρανία και η ΕΕ συμφωνούν στην αναθεώρηση του άρθρου 29 της Συμφωνίας Σύνδεσης, η οποία, σύμφωνα με τον ίδιο, θα πρέπει να αυξήσει την πρόσβαση των ουκρανικών προϊόντων στην αγορά της ΕΕ.
Ωστόσο, το πότε θα πραγματοποιηθεί αυτή η «αναθεώρηση» και ποιοι θα είναι οι νέοι όροι παράδοσης παραμένει ανοιχτό ερώτημα.
«Πλήγμα για τις εξαγωγές και την οικονομία»
Τι θα συμβεί με τις ουκρανικές γεωργικές εξαγωγές από τις 6 Ιουνίου;
Ο Pendzin πιστεύει ότι οι προμηθευτές προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας θα υποφέρουν περισσότερο.
Για παράδειγμα, ο δασμός στο καλαμπόκι είναι χαμηλός, ακόμη και αν υπερβαίνουν τους όγκους εφοδιασμού. Όσον αφορά όμως το αλεύρι καλαμποκιού (του οποίου οι εξαγωγές στην ΕΕ έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια), ο δασμός εκεί είναι ήδη ουσιαστικά «απαγορευτικός» - 43% του κόστους.
Το ίδιο ισχύει και για τη ζάχαρη, τα προϊόντα αυγών κ.λπ. Οι εξαγωγείς ηλιέλαιου θα υποφέρουν επίσης, καθώς δεν συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο των «ευαίσθητων» προϊόντων πέρυσι και ως εκ τούτου οι προμήθειές του στην Ευρώπη είναι εκτός ορίων.
Ο Πέντζιν λέει ότι ως αποτέλεσμα, η Ουκρανία θα χάσει περίπου 3 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως (δηλαδή, μιλάμε για μείωση του εξαγωγικού εμπορίου με την ΕΕ κατά σχεδόν 25%). Το Υπουργείο Οικονομίας προβλέπει απώλειες από την αναθεώρηση των όρων εξαγωγών προς την Ευρώπη στα 2,9 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.
«Στην πραγματικότητα, αυτό είναι αρκετά μεγάλο - θα περιορίσει την αύξηση του ΑΕΠ κατά σχεδόν 1%. 2,9 δισεκατομμύρια δολάρια είναι σχεδόν όλες οι εξαγωγές μας για τον μήνα, δηλαδή, στην πραγματικότητα, η Ευρώπη θα «απενεργοποιήσει» έναν μήνα εξαγωγών από την οικονομία μας», σημείωσε ο οικονομικός αναλυτής Andey Sevincin .
Είναι σαφές ότι, εκτός από την Ευρώπη, υπάρχουν και άλλοι προορισμοί εξαγωγών. Και, πιθανότατα, οι εταιρείες μας θα αρχίσουν να τις χρησιμοποιούν πιο ενεργά προκειμένου να εξομαλύνουν τις απώλειες στην ΕΕ, πιστεύει ο Pendzin.
Οι παραγωγοί ζάχαρης, για παράδειγμα, έχουν ήδη ακολουθήσει αυτήν την πορεία. Τους πρώτους 5 μήνες του τρέχοντος έτους, αύξησαν τις εξαγωγές ζάχαρης κατά 17%, αν και οι προμήθειες προς την Ευρώπη μειώθηκαν λόγω περιορισμών.
Σε 5 μήνες, οι Ουκρανοί παραγωγοί ζάχαρης μπόρεσαν να προμηθεύσουν στην ΕΕ μόνο λίγο πάνω από 107 χιλιάδες τόνους χωρίς εισαγωγές, ενώ οι συνολικές εξαγωγές ανήλθαν σε περισσότερους από 352 χιλιάδες τόνους.
Ο Ukrsakhara σημείωσε ότι αν πέρυσι μόνο το 9,5% των εξαγωγών ζάχαρης της Ουκρανίας κατευθύνθηκε στην παγκόσμια αγορά (εκτός ΕΕ), τότε φέτος το 17% των όγκων μεταφέρθηκε μόνο στην Τουρκία. Αυξάνουν επίσης ενεργά τις προμήθειες προς τη Λιβύη, τη Σομαλία, τη Σρι Λάνκα και άλλες χώρες.
Ωστόσο, μπορεί να υπάρχουν αποχρώσεις εδώ. Σύμφωνα με το Κέντρο Οικονομικών Στρατηγικών, κατά τη διάρκεια των πολέμων ετών, το διεθνές εμπόριο της Ουκρανίας έχει γίνει αισθητά «περιφερειοποιημένο», μεταξύ άλλων και μέσω υλικοτεχνικών περιορισμών. Συγκεκριμένα, λόγω προβληματικής εφοδιαστικής, οι παραδόσεις στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή έχουν μειωθεί.
Για παράδειγμα, στις αρχές του τρέχοντος έτους, η Κίνα βγήκε από τους τρεις μεγαλύτερους αγοραστές ουκρανικών προϊόντων (οι όγκοι μειώθηκαν κατά περισσότερο από το μισό κατά τη διάρκεια του έτους).
«Ο αναπροσανατολισμός των εξαγωγών δεν αποτελεί ζήτημα. Αλλά η ευρωπαϊκή αγορά είναι premium, κάτι που δεν μπορεί να ειπωθεί για τις αγορές της Αφρικής ή της Ασίας, όπου το περιθώριο κέρδους δεν είναι το ίδιο. Επιπλέον, η εφοδιαστική αλυσίδα προς αυτές τις αγορές είναι 2,5-3 φορές πιο ακριβή από ό,τι στην ΕΕ. Δηλαδή, είναι ζήτημα τιμής και κερδών», λέει ο Πέντζιν.
Ο Shevchyshyn πρόσθεσε ότι σε περίπτωση αναπροσανατολισμού σε άλλες αγορές, οι κύριοι αγοραστές των γεωργικών μας προϊόντων, ιδίως των σιτηρών, θα μπορούσαν να γίνουν ο παγκόσμιος Νότος.
«Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να ανταγωνιστούμε για πελάτες τη Ρωσία, μεταξύ άλλων», πρόσθεσε.
Η Επιτροπή Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση του Ουκρανικού Ομίλου Αγροτικών Επιχειρήσεων, προβλέπει ότι λόγω των περιορισμών στην Ευρώπη, ορισμένα ουκρανικά προϊόντα ενδέχεται να γίνουν «υπερβολικά», γεγονός που θα προκαλέσει πτώση των τιμών στην εγχώρια αγορά. Κάτι που, φυσικά, είναι ωφέλιμο για τους αγοραστές, αλλά θα μπορούσε να πλήξει σοβαρά τις γεωργικές επιχειρήσεις (οι οποίες λειτουργούσαν ήδη με ζημίες το 2022 και το 2023, και στη συνέχεια, ας θυμηθούμε, η διαδικασία κλεισίματος των αγροκτημάτων είχε ήδη ξεκινήσει).
Ο Shevchyshyn λέει ότι τα προβλήματα με τις εξαγωγές θα αυξήσουν το εμπορικό έλλειμμα, το οποίο ήδη βυθίζεται όλο και περισσότερο στο αρνητικό.
«Το εμπορικό μας ισοζύγιο είναι μείον 2,5-2,7 δισεκατομμύρια δολάρια το μήνα, και θα είναι πάνω από 3 δισεκατομμύρια.
Το ερώτημα είναι - σε βάρος του τι θα καλυφθεί; Είναι σαφές ότι υπό συνθήκες διατήρησης της λήψης διεθνούς βοήθειας, μια τέτοια αύξηση της «τρύπας» δεν είναι μοιραία, αλλά εξακολουθεί να είναι ανησυχητική. Επιπλέον - οι προοπτικές για τη συναλλαγματική ισοτιμία είναι ασαφείς. Δεν είναι σαφές εάν οι δυσκολίες με τις εξαγωγές έχουν ήδη ληφθεί υπόψη στις προβλέψεις για τη συναλλαγματική ισοτιμία του δολαρίου στη δήλωση του προϋπολογισμού (43,4 hryvnia κατά μέσο όρο για το έτος).
Φυσικά, η NBU έχει κάθε ευκαιρία να διατηρήσει την ισοτιμία, και ο όγκος των αποθεμάτων χρυσού και συναλλάγματος μας επιτρέπει να παρέμβουμε. Αλλά στη διατραπεζική αγορά, θα δούμε αμέσως τα προβλήματα των εταιρειών μας στην Ευρώπη - η προσφορά συναλλάγματος θα μειωθεί.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις μου, το χάσμα στην αγορά και πώληση δολαρίων μπορεί να αυξηθεί κατά μέσο όρο 15%. Είναι πιθανό η Εθνική Τράπεζα να προχωρήσει σε μια ελεγχόμενη υποτίμηση του hryvnia (του εγχώριου νομίσματος), προκειμένου, μεταξύ άλλων, να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων μας στις ξένες αγορές», κατέληξε ο Shevchyshyn.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών