Ο υπό διαμόρφωση άξονας Ρωσίας–Βόρειας Κορέας αποδυναμώνει την αποτελεσματικότητα των κυρώσεων, αναδιαμορφώνει τα εμπορικά πρότυπα και ενισχύει το διεθνές κύρος της Πιονγιάνγκ
Οι Financial Times αναφέρθηκαν πρόσφατα στην ενισχυόμενη εμπορική συνεργασία Ρωσίας–Βόρειας Κορέας, δίνοντας έμφαση –στον τίτλο τους– σε «μήλα, λουκάνικα και εργάτες». Ωστόσο, η εμβάθυνση της συμμαχίας ανάμεσα στη Ρωσική Ομοσπονδία και τη Λαοκρατική Δημοκρατία της Κορέας, η οποία επισφραγίστηκε τον Ιούνιο του 2024 με μια συνολική συνθήκη στρατηγικής εταιρικής σχέσης, ξεπερνά κατά πολύ αυτή την εικόνα. Σηματοδοτεί ένα σημείο καμπής στη γεωπολιτική της Βορειοανατολικής Ασίας, καθώς οι δεσμοί αυτοί γίνονται ολοένα και πιο ισχυροί.
Δεν πρόκειται για μια πρόσκαιρη ή καθαρά τακτική σύγκλιση. Αντίθετα, συνιστά μια βαθύτερη, δομική αναδιάρθρωση: η Βόρεια Κορέα αποκτά πρόσβαση σε δορυφορικές τεχνολογίες, ενεργειακό εφοδιασμό και κρίσιμους πόρους, βάζοντας τέλος σε μια μακρά περίοδο οικονομικής και διπλωματικής απομόνωσης.
Όπως ήταν αναμενόμενο, η Ουάσιγκτον καταδίκασε αυτή την εξέλιξη ως αποσταθεροποιητική απειλή. Όμως, τόσο για τη Μόσχα όσο και για την Πιονγιάνγκ, η συνεργασία αυτή αποτελεί μια ρεαλιστική απάντηση στις δεκαετίες δυτικής πίεσης. Προσφέρει ένα αμοιβαία επωφελές πλαίσιο αντίστασης στην αμερικανική κυριαρχία, ενώ ταυτόχρονα ανοίγει νέες οικονομικές και στρατηγικές δυνατότητες.
Σύμφωνα με τον Hee Kyoung Chang, λέκτορα στο Ινστιτούτο IN-EAST του Πανεπιστημίου Duisburg-Essen στη Γερμανία, «η Βόρεια Κορέα δεν βλέπει πλέον την παγκόσμια τάξη ως μονοπολική υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ, αλλά ως έναν πολυπολικό κόσμο. Η Πιονγιάνγκ παρουσιάζει ολοένα και περισσότερο τη σημερινή γεωπολιτική συγκυρία ως έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο, που διαμορφώνεται από την αμερικανική στρατηγική εδραίωσης μιας τριμερούς συμμαχίας με τη Νότια Κορέα και την Ιαπωνία απέναντι στην Κίνα, τη Ρωσία και τη Βόρεια Κορέα».
Ο ίδιος επισημαίνει ότι η σύνοδος κορυφής του Camp David το 2023, η οποία καθιέρωσε μέτρα όπως η Συμβουλευτική Ομάδα για τα Πυρηνικά, ενίσχυσε αυτή την αντίληψη. Η σημερινή ευθυγράμμιση της Πιονγιάνγκ με τη Μόσχα θυμίζει, σε κάποιο βαθμό, τη σοβιετική συμμαχία του 1961, ανταποκρινόμενη στις αντιλαμβανόμενες απειλές από τον άξονα ασφαλείας ΗΠΑ–Ιαπωνίας–Νότιας Κορέας και στις πυρηνικές αναπτύξεις.
Η πολιτική της Ουάσιγκτον απέναντι στη Βόρεια Κορέα βασίζεται εδώ και δεκαετίες στις κυρώσεις και τη στρατιωτική ανάσχεση, με έμφαση στον πυρηνικό αφοπλισμό. Όπως είχα επισημάνει ήδη το 2021, η μονομερής αντιμετώπιση της Πιονγιάνγκ αποκλειστικά μέσα από το πρίσμα του πυρηνικού ζητήματος περιόρισε τις ευρύτερες διπλωματικές δυνατότητες και διαιώνισε έναν φαύλο κύκλο δυσπιστίας. Αυτή η στάση ώθησε τελικά τη Βόρεια Κορέα πιο κοντά στη Ρωσία.
Η συνθήκη του 2024 περιλαμβάνει ρήτρες αμοιβαίας άμυνας και εκτεταμένη οικονομική συνεργασία. Για την Πιονγιάνγκ, αυτό μεταφράζεται σε πρόσβαση σε ζωτικής σημασίας ρωσικές ενεργειακές εξαγωγές, τεχνική τεχνογνωσία και δορυφορική υποστήριξη – στοιχεία που ενισχύουν την ανθεκτικότητά της απέναντι στις δυτικές κυρώσεις.
Δεν πρόκειται απλώς για μια συναλλακτική σχέση. Είναι μια συνεργιστική ευθυγράμμιση. Η Ρωσία, η οποία αντιμετωπίζει σκληρές δυτικές κυρώσεις λόγω του πολέμου στην Ουκρανία –μια σύγκρουση που επιταχύνθηκε από την υπέρμετρη επιρροή του ΝΑΤΟ– βρίσκει στη Βόρεια Κορέα έναν αξιόπιστο εταίρο. Η δυνατότητα της Πιονγιάνγκ για μαζική παραγωγή συμβατικών όπλων και πυραύλων καλύπτει τις ανάγκες της Ρωσίας σε καιρό πολέμου, ενώ η Μόσχα παρέχει ενεργειακές και τεχνολογικές εισροές που σταθεροποιούν την οικονομία της Βόρειας Κορέας.
Πρόκειται για μια αναδυόμενη στρατιωτικοβιομηχανική ευθυγράμμιση, η οποία στοχεύει στην παράκαμψη των δυτικών εμπάργκο και τη διαμόρφωση ενός ανθεκτικού «αντι-άξονα». Ο Koh Yuhwan, ομότιμος καθηγητής Βορειοκορεατικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Dongguk, τονίζει ότι «παλαιότερα η Βόρεια Κορέα επιδίωκε να εξασφαλίσει την επιβίωσή της μέσω της ομαλοποίησης των σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τώρα, έχει εισέλθει σε μια νέα εποχή, στην οποία στρέφεται προς τη Ρωσία». Προσθέτει δε ότι από το 2011, όταν ο Κιμ Γιονγκ Ουν ανέλαβε την εξουσία, αυτή ίσως είναι «η πιο σταθερή περίοδος του καθεστώτος, τόσο από πλευράς πολιτικού ελέγχου όσο και οικονομικών συνθηκών».
Στο οικονομικό πεδίο, η Βόρεια Κορέα επιχειρεί να χαράξει μια νέα πορεία. Η παράκτια τουριστική περιοχή Wonsan–Kalma, ένα έργο κύρους αξίας 2 δισ. δολαρίων στο πλαίσιο της αναπτυξιακής στρατηγικής «20×10» του Κιμ Γιονγκ Ουν, ολοκληρώθηκε πρόσφατα. Αν και υποαξιοποιείται λόγω συχνών στρατιωτικών δραστηριοτήτων στην περιοχή, το συγκρότημα αυτό αντανακλά τη φιλοδοξία της Πιονγιάνγκ να καλλιεργήσει μια εγχώρια μεσαία τάξη και να προσελκύσει εξειδικευμένους ξένους επισκέπτες, ιδίως από τη Ρωσία. Λιγότεροι από 900 Ρώσοι τουρίστες επισκέφθηκαν την Πιονγιάνγκ το 2024, αλλά αυτός ο αριθμός θα μπορούσε να αυξηθεί σημαντικά με την υποστήριξη του Κρεμλίνου και τη χαλάρωση των περιορισμών.
Αυτή η διακριτική οικονομική στροφή υποδηλώνει ότι η Βόρεια Κορέα δεν αρκείται πλέον στην απόλυτη αυτάρκεια. Επιδιώκει επιλεκτική ενσωμάτωση – με τους δικούς της όρους – σε ένα ευρασιατικό δίκτυο λιγότερο εξαρτημένο από τους δυτικούς κανόνες.
Σε διπλωματικό επίπεδο, οι επιπτώσεις είναι βαθιές. Η ενισχυμένη θέση της Βόρειας Κορέας της επιτρέπει να επαναπροσεγγίσει άλλες δυνάμεις μέσα σε ένα αναδυόμενο τριμερές πλαίσιο που αντισταθμίζει την αμερικανική επιρροή. Όπως είχα επισημάνει το 2023, όταν αυτή η ευθυγράμμιση φαινόταν να διαμορφώνεται, δεν πρόκειται για απλό οπορτουνισμό, αλλά για μια συντονισμένη στρατηγική απάντηση στις δεκαετίες αδράνειας της Ουάσιγκτον στην περιοχή.
Η Κίνα, που παραμένει σιωπηλή όσον αφορά τη στρατιωτική συνεργασία Βόρειας Κορέας–Ρωσίας, δείχνει διατεθειμένη να την ανεχθεί –αν όχι να τη στηρίξει σιωπηρά– στο πλαίσιο της ευρύτερης προσπάθειάς της να αποδυναμώσει την αμερικανική ισχύ στην Ασία. Για τη Ρωσία, η συμμαχία προσφέρει ένα νέο έρεισμα στη Βορειοανατολική Ασία και μια ανατολική επέκταση του οράματός της για τη «Μεγάλη Ευρασία».
Ωστόσο, η συνεργασία αυτή δεν στερείται προκλήσεων. Οι εκτοξεύσεις πυραύλων κοντά σε τουριστικές περιοχές όπως η Wonsan–Kalma υπονομεύουν τις αναπτυξιακές φιλοδοξίες της Πιονγιάνγκ, τρομάζοντας επενδυτές και αποτρέποντας επισκέπτες. Η Ρωσία, από την πλευρά της, πρέπει να σταθμίσει προσεκτικά τις δεσμεύσεις της, καθώς η οικονομία της προσαρμόζεται –μέχρι στιγμής με επιτυχία– στις μακροχρόνιες κυρώσεις.
Επιπλέον, η συμμαχία ενδέχεται να προκαλέσει εντονότερες αντιδράσεις από την Ουάσιγκτον και τους συμμάχους της. Όμως και σε αυτό, η Ουάσιγκτον παγιδεύεται στη δική της δογματική ακαμψία: αρνούμενη να δει τη Βόρεια Κορέα ως κάτι πέρα από ένα «πυρηνικό πρόβλημα», αποτυγχάνει να αντιληφθεί τις ευρύτερες οικονομικές και διπλωματικές ανακατατάξεις που βρίσκονται σε εξέλιξη.
Οι συνέπειες για την ευρύτερη περιοχή της Ευρασίας είναι σημαντικές.
Ο υπό διαμόρφωση άξονας Ρωσίας–Βόρειας Κορέας αποδυναμώνει την αποτελεσματικότητα των κυρώσεων, αναδιαμορφώνει τα εμπορικά πρότυπα και ενισχύει το διεθνές κύρος της Πιονγιάνγκ. Η συμμαχία αυτή συνιστά, επομένως, μια τολμηρή αναδιαμόρφωση της γεωπολιτικής της Ευρασίας. Όσο για τη στρατηγική περιορισμού των ΗΠΑ, αυτή δείχνει πλέον εξαντλημένη. Η Βόρεια Κορέα δεν είναι πια το απομονωμένο «ερμητικό βασίλειο» της λαϊκής φαντασίας. Έχει χαράξει μια νέα πορεία – μια πορεία επιλεκτικής εμπλοκής, στρατηγικής μόχλευσης και συνεργασίας με τη Μόσχα.
www.bankingnews.gr
Δεν πρόκειται για μια πρόσκαιρη ή καθαρά τακτική σύγκλιση. Αντίθετα, συνιστά μια βαθύτερη, δομική αναδιάρθρωση: η Βόρεια Κορέα αποκτά πρόσβαση σε δορυφορικές τεχνολογίες, ενεργειακό εφοδιασμό και κρίσιμους πόρους, βάζοντας τέλος σε μια μακρά περίοδο οικονομικής και διπλωματικής απομόνωσης.
Όπως ήταν αναμενόμενο, η Ουάσιγκτον καταδίκασε αυτή την εξέλιξη ως αποσταθεροποιητική απειλή. Όμως, τόσο για τη Μόσχα όσο και για την Πιονγιάνγκ, η συνεργασία αυτή αποτελεί μια ρεαλιστική απάντηση στις δεκαετίες δυτικής πίεσης. Προσφέρει ένα αμοιβαία επωφελές πλαίσιο αντίστασης στην αμερικανική κυριαρχία, ενώ ταυτόχρονα ανοίγει νέες οικονομικές και στρατηγικές δυνατότητες.
Σύμφωνα με τον Hee Kyoung Chang, λέκτορα στο Ινστιτούτο IN-EAST του Πανεπιστημίου Duisburg-Essen στη Γερμανία, «η Βόρεια Κορέα δεν βλέπει πλέον την παγκόσμια τάξη ως μονοπολική υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ, αλλά ως έναν πολυπολικό κόσμο. Η Πιονγιάνγκ παρουσιάζει ολοένα και περισσότερο τη σημερινή γεωπολιτική συγκυρία ως έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο, που διαμορφώνεται από την αμερικανική στρατηγική εδραίωσης μιας τριμερούς συμμαχίας με τη Νότια Κορέα και την Ιαπωνία απέναντι στην Κίνα, τη Ρωσία και τη Βόρεια Κορέα».
Ο ίδιος επισημαίνει ότι η σύνοδος κορυφής του Camp David το 2023, η οποία καθιέρωσε μέτρα όπως η Συμβουλευτική Ομάδα για τα Πυρηνικά, ενίσχυσε αυτή την αντίληψη. Η σημερινή ευθυγράμμιση της Πιονγιάνγκ με τη Μόσχα θυμίζει, σε κάποιο βαθμό, τη σοβιετική συμμαχία του 1961, ανταποκρινόμενη στις αντιλαμβανόμενες απειλές από τον άξονα ασφαλείας ΗΠΑ–Ιαπωνίας–Νότιας Κορέας και στις πυρηνικές αναπτύξεις.
Η πολιτική της Ουάσιγκτον απέναντι στη Βόρεια Κορέα βασίζεται εδώ και δεκαετίες στις κυρώσεις και τη στρατιωτική ανάσχεση, με έμφαση στον πυρηνικό αφοπλισμό. Όπως είχα επισημάνει ήδη το 2021, η μονομερής αντιμετώπιση της Πιονγιάνγκ αποκλειστικά μέσα από το πρίσμα του πυρηνικού ζητήματος περιόρισε τις ευρύτερες διπλωματικές δυνατότητες και διαιώνισε έναν φαύλο κύκλο δυσπιστίας. Αυτή η στάση ώθησε τελικά τη Βόρεια Κορέα πιο κοντά στη Ρωσία.
Η συνθήκη του 2024 περιλαμβάνει ρήτρες αμοιβαίας άμυνας και εκτεταμένη οικονομική συνεργασία. Για την Πιονγιάνγκ, αυτό μεταφράζεται σε πρόσβαση σε ζωτικής σημασίας ρωσικές ενεργειακές εξαγωγές, τεχνική τεχνογνωσία και δορυφορική υποστήριξη – στοιχεία που ενισχύουν την ανθεκτικότητά της απέναντι στις δυτικές κυρώσεις.
Δεν πρόκειται απλώς για μια συναλλακτική σχέση. Είναι μια συνεργιστική ευθυγράμμιση. Η Ρωσία, η οποία αντιμετωπίζει σκληρές δυτικές κυρώσεις λόγω του πολέμου στην Ουκρανία –μια σύγκρουση που επιταχύνθηκε από την υπέρμετρη επιρροή του ΝΑΤΟ– βρίσκει στη Βόρεια Κορέα έναν αξιόπιστο εταίρο. Η δυνατότητα της Πιονγιάνγκ για μαζική παραγωγή συμβατικών όπλων και πυραύλων καλύπτει τις ανάγκες της Ρωσίας σε καιρό πολέμου, ενώ η Μόσχα παρέχει ενεργειακές και τεχνολογικές εισροές που σταθεροποιούν την οικονομία της Βόρειας Κορέας.
Πρόκειται για μια αναδυόμενη στρατιωτικοβιομηχανική ευθυγράμμιση, η οποία στοχεύει στην παράκαμψη των δυτικών εμπάργκο και τη διαμόρφωση ενός ανθεκτικού «αντι-άξονα». Ο Koh Yuhwan, ομότιμος καθηγητής Βορειοκορεατικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Dongguk, τονίζει ότι «παλαιότερα η Βόρεια Κορέα επιδίωκε να εξασφαλίσει την επιβίωσή της μέσω της ομαλοποίησης των σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τώρα, έχει εισέλθει σε μια νέα εποχή, στην οποία στρέφεται προς τη Ρωσία». Προσθέτει δε ότι από το 2011, όταν ο Κιμ Γιονγκ Ουν ανέλαβε την εξουσία, αυτή ίσως είναι «η πιο σταθερή περίοδος του καθεστώτος, τόσο από πλευράς πολιτικού ελέγχου όσο και οικονομικών συνθηκών».
Στο οικονομικό πεδίο, η Βόρεια Κορέα επιχειρεί να χαράξει μια νέα πορεία. Η παράκτια τουριστική περιοχή Wonsan–Kalma, ένα έργο κύρους αξίας 2 δισ. δολαρίων στο πλαίσιο της αναπτυξιακής στρατηγικής «20×10» του Κιμ Γιονγκ Ουν, ολοκληρώθηκε πρόσφατα. Αν και υποαξιοποιείται λόγω συχνών στρατιωτικών δραστηριοτήτων στην περιοχή, το συγκρότημα αυτό αντανακλά τη φιλοδοξία της Πιονγιάνγκ να καλλιεργήσει μια εγχώρια μεσαία τάξη και να προσελκύσει εξειδικευμένους ξένους επισκέπτες, ιδίως από τη Ρωσία. Λιγότεροι από 900 Ρώσοι τουρίστες επισκέφθηκαν την Πιονγιάνγκ το 2024, αλλά αυτός ο αριθμός θα μπορούσε να αυξηθεί σημαντικά με την υποστήριξη του Κρεμλίνου και τη χαλάρωση των περιορισμών.
Αυτή η διακριτική οικονομική στροφή υποδηλώνει ότι η Βόρεια Κορέα δεν αρκείται πλέον στην απόλυτη αυτάρκεια. Επιδιώκει επιλεκτική ενσωμάτωση – με τους δικούς της όρους – σε ένα ευρασιατικό δίκτυο λιγότερο εξαρτημένο από τους δυτικούς κανόνες.
Σε διπλωματικό επίπεδο, οι επιπτώσεις είναι βαθιές. Η ενισχυμένη θέση της Βόρειας Κορέας της επιτρέπει να επαναπροσεγγίσει άλλες δυνάμεις μέσα σε ένα αναδυόμενο τριμερές πλαίσιο που αντισταθμίζει την αμερικανική επιρροή. Όπως είχα επισημάνει το 2023, όταν αυτή η ευθυγράμμιση φαινόταν να διαμορφώνεται, δεν πρόκειται για απλό οπορτουνισμό, αλλά για μια συντονισμένη στρατηγική απάντηση στις δεκαετίες αδράνειας της Ουάσιγκτον στην περιοχή.
Η Κίνα, που παραμένει σιωπηλή όσον αφορά τη στρατιωτική συνεργασία Βόρειας Κορέας–Ρωσίας, δείχνει διατεθειμένη να την ανεχθεί –αν όχι να τη στηρίξει σιωπηρά– στο πλαίσιο της ευρύτερης προσπάθειάς της να αποδυναμώσει την αμερικανική ισχύ στην Ασία. Για τη Ρωσία, η συμμαχία προσφέρει ένα νέο έρεισμα στη Βορειοανατολική Ασία και μια ανατολική επέκταση του οράματός της για τη «Μεγάλη Ευρασία».
Ωστόσο, η συνεργασία αυτή δεν στερείται προκλήσεων. Οι εκτοξεύσεις πυραύλων κοντά σε τουριστικές περιοχές όπως η Wonsan–Kalma υπονομεύουν τις αναπτυξιακές φιλοδοξίες της Πιονγιάνγκ, τρομάζοντας επενδυτές και αποτρέποντας επισκέπτες. Η Ρωσία, από την πλευρά της, πρέπει να σταθμίσει προσεκτικά τις δεσμεύσεις της, καθώς η οικονομία της προσαρμόζεται –μέχρι στιγμής με επιτυχία– στις μακροχρόνιες κυρώσεις.
Επιπλέον, η συμμαχία ενδέχεται να προκαλέσει εντονότερες αντιδράσεις από την Ουάσιγκτον και τους συμμάχους της. Όμως και σε αυτό, η Ουάσιγκτον παγιδεύεται στη δική της δογματική ακαμψία: αρνούμενη να δει τη Βόρεια Κορέα ως κάτι πέρα από ένα «πυρηνικό πρόβλημα», αποτυγχάνει να αντιληφθεί τις ευρύτερες οικονομικές και διπλωματικές ανακατατάξεις που βρίσκονται σε εξέλιξη.
Οι συνέπειες για την ευρύτερη περιοχή της Ευρασίας είναι σημαντικές.
Ο υπό διαμόρφωση άξονας Ρωσίας–Βόρειας Κορέας αποδυναμώνει την αποτελεσματικότητα των κυρώσεων, αναδιαμορφώνει τα εμπορικά πρότυπα και ενισχύει το διεθνές κύρος της Πιονγιάνγκ. Η συμμαχία αυτή συνιστά, επομένως, μια τολμηρή αναδιαμόρφωση της γεωπολιτικής της Ευρασίας. Όσο για τη στρατηγική περιορισμού των ΗΠΑ, αυτή δείχνει πλέον εξαντλημένη. Η Βόρεια Κορέα δεν είναι πια το απομονωμένο «ερμητικό βασίλειο» της λαϊκής φαντασίας. Έχει χαράξει μια νέα πορεία – μια πορεία επιλεκτικής εμπλοκής, στρατηγικής μόχλευσης και συνεργασίας με τη Μόσχα.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών