Όταν οι μέτοχοι αποθρασύνονται
Η αμερικανική κυβέρνηση έχασε 11,2 δισεκ. δολάρια από τη διάσωση της αυτοκινητοβιομηχανίας General Motors το 2009, όπως είχε γνωστοποιήσει η Ουάσιγκτον επί προεδρίας Barack Obama.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δαπάνησαν τότε περίπου 50 δισεκ. δολάρια για τη διάσωση της ιστορικής αυτοκινητοβιομηχανίας, αναλαμβάνοντας το 61% των μετοχών, συν προνομιούχες μετοχές και παρέχοντας ένα δάνειο. Έκτοτε, το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών άρχισε να μειώνει τη συμμετοχή του, με τις τελευταίες μετοχές να πωλούνται τον Δεκέμβριο του 2013.
Τον περασμένο Νοέμβριο, η General Motors (GΜ) ανακοίνωσε ότι θα μειώσει το προσωπικό της στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον Καναδά κατά 14.700 άτομα, διακόπτοντας, μάλιστα, την συναρμολόγηση αυτοκινήτων ή κινητήρων σε πέντε μονάδες της.
Και το ερώτημα που προέκυψε από πολλούς είναι το εξής: η εταιρεία βρίσκεται σε τόσο δεινή οικονομική κατάσταση ώστε να οδηγήσει σε απολύσεις ουκ ολίγων χιλιάδων εργαζομένων;
Για τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2018, τα καθαρά κέρδη ανήλθαν σε περίπου 6 δισεκ. δολάρια. Σε αναπροσαρμοσμένη βάση, η GΜ αναμένει κέρδη 6 δολαρίων ανά μετοχή για το σύνολο του 2018, όταν το τριμηνιαίο μέρισμα ανέρχεται σε 38 σεντς ανά μετοχή -έπειτα από σταδιακή αύξηση που ακολούθησε από το 2014, όταν ήταν 30 σεντς.
Αν και τα μεγέθη είναι υποδεέστερα από αυτά των προηγούμενων ετών, η αυτοκινητοβιομηχανία δεν παρουσιάζει τις οικονομικές ζημίες που παρουσιάζει, πχ, η Tesla. Ο λόγος που χιλιάδες πολίτες θα μείνουν χωρίς δουλειά από μία «αχάριστη» κολοσσιαία εταιρεία, είναι οι μέτοχοι. Στην ίδια μοίρα τάσσονται μεταξύ πολλών και οι Vodafone (αν και παρουσίασε ζημίες το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο 2018), Hasbro και Bayer, οι οποίες δεν θέλουν να βιώσουν μία υποχώρηση κερδών από τα υψηλότατα επίπεδα που παρατηρήθηκαν στη μετά-χρηματοπιστωτικής κρίσης εποχή.
Οι μέτοχοι είναι ο λόγος που εταιρείες παγκοσμίως φορτώνονται με χρέος ή, εναλλακτικά, «θυσιάζουν» ανθρώπινο δυναμικό και ανάπτυξη, για να ανταπεξέλθουν στην πληρωμή των μερισμάτων και να προχωρήσουν σε επαναγορές μετοχών. Κάτι καθόλου λογικό, το να δανείζεσαι δηλαδή για να πληρώσεις πρωτίστως τους μετόχους. Ωστόσο, έγινε κανονικότητα.
Eνδεικτικό της «μανίας» που έχει καταλάβει τις εταιρείες σε αυτόν τον σκληρό καπιταλιστικό κόσμο των ΗΠΑ, αποτελεί η πρόσφατη φορολογική μεταρρύθμιση. Όσο και αν «πανηγύριζε» ο Donald Trump για τα επικείμενα οφέλη της πραγματικής οικονομίας από τη μεταρρύθμιση, λιγότερα από το ένα τρίτο επί των οφελών (από επαναπατρισμό κεφαλαίων και τη μικρότερη φορολόγηση) διατέθηκαν σε αυξήσεις μισθών το πρώτο τρίμηνο του 2018, σύμφωνα με την έρευνα που είχε πραγματοποιήσει για το πρώτο τρίμηνο του έτους η εταιρεία TrimTabs. Εκτιμάται ότι 305 δισεκ. δολάρια που εξοικονομήθηκαν από τις φορολογικές περικοπές, διατέθηκαν σε επαναγορές μετοχών και συγχωνεύσεις, ευνοώντας μετόχους και αξιωματούχους των αμερικανικών εταιρειών. Τα 23,5 δισεκ. αφορούσαν την Apple. «Οι πρόσφατα θεσπισθείσες περικοπές φόρων εταιρειών είναι πιθανό να αποφέρουν πολύ περισσότερα οφέλη στην ανώτατη διοίκηση και τους επενδυτές, παρά στα τυπικά αμερικανικά νοικοκυριά. Ακόμη και πριν από τη μείωση των φόρων, οι αμερικανικές εταιρείες ξόδευαν πολύ περισσότερα χρήματα για τις συγχωνεύσεις και τις επαναγορές μετοχών -πράξεις που τείνουν να αυξάνουν δυσανάλογα την αποζημίωση της ανώτατης διοίκησης- παρά για την πρόσληψη νέων εργαζομένων και την αύξηση των μισθών», δήλωνε τότε ο David Santschi, διευθυντής έρευνας στην TrimTabs. Για το σύνολο του έτους, σύμφωνα με τη UBS, το ποσό που θα δοθεί για μερίσματα μπορεί να φθάσει στα 500 δισ. δολάρια, ενώ για επαναγορά μετοχών θα κυμανθεί μεταξύ 700 και 800 δισ. δολαρίων!
Η τάση έχει δρομολογηθεί ήδη από τη δεκαετία του '80. Τότε ξεκίνησε η «επανάσταση» των μετόχων (συνδέεται ιδιαίτερα με τον πρώην διευθύνοντα σύμβουλο της General Electric, Jack Welch), όπως συνηθίζεται να την αποκαλούν στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Ήταν τότε που η εργασία και το επιχειρείν υποβαθμίστηκαν. Ήταν τότε που οι διοικήσεις αμερικανικών εταιρειών «καταλήφθησαν» από χρηματο-διψείς και εξουσιο-διψείς, που επιδίωκαν να δημιουργήσουν επιχειρήσεις με χαμηλότερους μισθούς προκειμένου να επιστρέψουν περισσότερα χρήματα στους μετόχους. Ένας πιο απελευθερωμένος χρηματοπιστωτικός τομέας, ενθάρρυνε τις εταιρείες να χρηματοδοτήσουν τις προσπάθειές τους μέσω του δανεισμού, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα κέρδη. Σημαντικοί οικονομολόγοι, όπως ο Milton Friedman, διατύπωσαν την πεποίθηση ότι η μοναδική αποστολή των επιχειρήσεων είναι να ανταμείψουν τους μετόχους.
Υπάρχει πληθώρα ερευνών που διαπιστώνουν ότι τις τελευταίες τρεις δεκαετίες οι εταιρείες «φορτώνονται» με χρέος για να εξυπηρετήσουν τους μετόχους. Ο J.W. Mason, οικονομολόγος του City University of New York, διαπιστώνει ότι τις δεκαετίες του '60 και '70, περίπου 40 σεντς ανά δολάριο από τα κέρδη ή από τα χρήματα που δανειζόταν μία εταιρία, κατέληγε σε επενδύσεις στις εγκαταστάσεις της, στην έρευνα ή σε νέες προσλήψεις. Από τη δεκαετία του '80, ωστόσο, μόλις 10 σεντς ανά δολάριο επενδύονται σε ανάλογες δραστηριότητες! Όπως απέδειξε ο οικονομολόγος William Lazonick, οι εταιρείες της λίστας «Fortune 500» αφιέρωσαν το 91% των καθαρών κερδών τους σε πληρωμές μετόχων, μεταξύ 2003 και 2012.
Η «επανάσταση» έγινε «θρίαμβος» και, πλέον, «δικτατορία».
Η αρχή της μεγιστοποίησης του κέρδους μέσω της ελαχιστοποίησης του κόστους, έχει λάβει τη σκληρότερη μορφή της. Όχι απλά βάζει σε τελευταία μοίρα τους εργαζομένους, αλλά η έννοια της «ελαχιστοποίησης του κόστους» έχει παραποιηθεί και περιλαμβάνει μόνο το τρέχον λειτουργικό κόστος, όχι το αθέμιτο κόστος που προκαλούν κινήσεις όπως η επιβάρυνση του κόστους δανεισμού μελλοντικά, απόρροια των ομολόγων για την εξυπηρέτηση των μερισμάτων.
Δεν χρειάζεται να είσαι κατ’ ανάγκη φανατικός πολέμιος του σημερινού οικονομικού συστήματος για να ταχθείς κατά της τεράστιας δύναμης των μετόχων. Καλώς ή κακώς (κακώς κατά τη γνώμη μου!), έτσι είναι. Μέχρι να επινοηθεί και να διεκδικήσουμε ένα καλύτερο σύστημα που θα έχει επίκεντρο τον Άνθρωπο, πολλοί είναι καταδικασμένοι βιώνουν την αδικία για χάρη των λίγων. Όμως, υπέρ, κατά ή συμβιβασμένος με τον σκληρό καπιταλισμό που εκφράζουν οι ΗΠΑ, του οποίου χαρακτηριστικά έχουν υιοθετηθεί από όλες τις χώρες του κόσμου, δεν γίνεται να μην εξοργιστείς όταν η κατάχρηση δικαιωμάτων φθάσει σε αλόγιστα επίπεδα.
Αυτός ήταν ο λόγος που το χρηματοπιστωτικό σύστημα κατέρρευσε το 2008: η αλαζονεία τραπεζιτών, fund managers και μετόχων. Και αυτός είναι ο λόγος που θα καταρρεύσει και πάλι. Διότι, πολύ απλά, οι υπαίτιοι δεν «έβαλαν μυαλό».
Για όσους δεν το έχουν παρατηρήσει, το κλείσιμο της «πόρτας» σε κολοσσιαίες εταιρείες από απλούς πολίτες και η προτίμηση μικρών, τοπικών start-ups, είναι απόρροια όχι μόνο της καινοτομίας, αλλά της τεράστιας οργής που πηγάζει για αυτές τις εταιρείες.
Ελπίζουμε την επόμενη φορά η κατάρρευση της «δικτατορίας» των μετόχων να συνοδευτεί με ένα βελτιωμένο, αν όχι καινούργιο μοντέλο, που θα θέτει σε απόλυτη προτεραιότητα την αξία του Ανθρώπου και της Εργασίας.
Ίσως αυτή να είναι μία από τις «στροφές» στο «παράδειγμα» (paradigm) του Thomas Kuhn.
Κ.Τ.
www.bankingnews.gr
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δαπάνησαν τότε περίπου 50 δισεκ. δολάρια για τη διάσωση της ιστορικής αυτοκινητοβιομηχανίας, αναλαμβάνοντας το 61% των μετοχών, συν προνομιούχες μετοχές και παρέχοντας ένα δάνειο. Έκτοτε, το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών άρχισε να μειώνει τη συμμετοχή του, με τις τελευταίες μετοχές να πωλούνται τον Δεκέμβριο του 2013.
Τον περασμένο Νοέμβριο, η General Motors (GΜ) ανακοίνωσε ότι θα μειώσει το προσωπικό της στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον Καναδά κατά 14.700 άτομα, διακόπτοντας, μάλιστα, την συναρμολόγηση αυτοκινήτων ή κινητήρων σε πέντε μονάδες της.
Και το ερώτημα που προέκυψε από πολλούς είναι το εξής: η εταιρεία βρίσκεται σε τόσο δεινή οικονομική κατάσταση ώστε να οδηγήσει σε απολύσεις ουκ ολίγων χιλιάδων εργαζομένων;
Για τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2018, τα καθαρά κέρδη ανήλθαν σε περίπου 6 δισεκ. δολάρια. Σε αναπροσαρμοσμένη βάση, η GΜ αναμένει κέρδη 6 δολαρίων ανά μετοχή για το σύνολο του 2018, όταν το τριμηνιαίο μέρισμα ανέρχεται σε 38 σεντς ανά μετοχή -έπειτα από σταδιακή αύξηση που ακολούθησε από το 2014, όταν ήταν 30 σεντς.
Αν και τα μεγέθη είναι υποδεέστερα από αυτά των προηγούμενων ετών, η αυτοκινητοβιομηχανία δεν παρουσιάζει τις οικονομικές ζημίες που παρουσιάζει, πχ, η Tesla. Ο λόγος που χιλιάδες πολίτες θα μείνουν χωρίς δουλειά από μία «αχάριστη» κολοσσιαία εταιρεία, είναι οι μέτοχοι. Στην ίδια μοίρα τάσσονται μεταξύ πολλών και οι Vodafone (αν και παρουσίασε ζημίες το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο 2018), Hasbro και Bayer, οι οποίες δεν θέλουν να βιώσουν μία υποχώρηση κερδών από τα υψηλότατα επίπεδα που παρατηρήθηκαν στη μετά-χρηματοπιστωτικής κρίσης εποχή.
Οι μέτοχοι είναι ο λόγος που εταιρείες παγκοσμίως φορτώνονται με χρέος ή, εναλλακτικά, «θυσιάζουν» ανθρώπινο δυναμικό και ανάπτυξη, για να ανταπεξέλθουν στην πληρωμή των μερισμάτων και να προχωρήσουν σε επαναγορές μετοχών. Κάτι καθόλου λογικό, το να δανείζεσαι δηλαδή για να πληρώσεις πρωτίστως τους μετόχους. Ωστόσο, έγινε κανονικότητα.
Eνδεικτικό της «μανίας» που έχει καταλάβει τις εταιρείες σε αυτόν τον σκληρό καπιταλιστικό κόσμο των ΗΠΑ, αποτελεί η πρόσφατη φορολογική μεταρρύθμιση. Όσο και αν «πανηγύριζε» ο Donald Trump για τα επικείμενα οφέλη της πραγματικής οικονομίας από τη μεταρρύθμιση, λιγότερα από το ένα τρίτο επί των οφελών (από επαναπατρισμό κεφαλαίων και τη μικρότερη φορολόγηση) διατέθηκαν σε αυξήσεις μισθών το πρώτο τρίμηνο του 2018, σύμφωνα με την έρευνα που είχε πραγματοποιήσει για το πρώτο τρίμηνο του έτους η εταιρεία TrimTabs. Εκτιμάται ότι 305 δισεκ. δολάρια που εξοικονομήθηκαν από τις φορολογικές περικοπές, διατέθηκαν σε επαναγορές μετοχών και συγχωνεύσεις, ευνοώντας μετόχους και αξιωματούχους των αμερικανικών εταιρειών. Τα 23,5 δισεκ. αφορούσαν την Apple. «Οι πρόσφατα θεσπισθείσες περικοπές φόρων εταιρειών είναι πιθανό να αποφέρουν πολύ περισσότερα οφέλη στην ανώτατη διοίκηση και τους επενδυτές, παρά στα τυπικά αμερικανικά νοικοκυριά. Ακόμη και πριν από τη μείωση των φόρων, οι αμερικανικές εταιρείες ξόδευαν πολύ περισσότερα χρήματα για τις συγχωνεύσεις και τις επαναγορές μετοχών -πράξεις που τείνουν να αυξάνουν δυσανάλογα την αποζημίωση της ανώτατης διοίκησης- παρά για την πρόσληψη νέων εργαζομένων και την αύξηση των μισθών», δήλωνε τότε ο David Santschi, διευθυντής έρευνας στην TrimTabs. Για το σύνολο του έτους, σύμφωνα με τη UBS, το ποσό που θα δοθεί για μερίσματα μπορεί να φθάσει στα 500 δισ. δολάρια, ενώ για επαναγορά μετοχών θα κυμανθεί μεταξύ 700 και 800 δισ. δολαρίων!
Η τάση έχει δρομολογηθεί ήδη από τη δεκαετία του '80. Τότε ξεκίνησε η «επανάσταση» των μετόχων (συνδέεται ιδιαίτερα με τον πρώην διευθύνοντα σύμβουλο της General Electric, Jack Welch), όπως συνηθίζεται να την αποκαλούν στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Ήταν τότε που η εργασία και το επιχειρείν υποβαθμίστηκαν. Ήταν τότε που οι διοικήσεις αμερικανικών εταιρειών «καταλήφθησαν» από χρηματο-διψείς και εξουσιο-διψείς, που επιδίωκαν να δημιουργήσουν επιχειρήσεις με χαμηλότερους μισθούς προκειμένου να επιστρέψουν περισσότερα χρήματα στους μετόχους. Ένας πιο απελευθερωμένος χρηματοπιστωτικός τομέας, ενθάρρυνε τις εταιρείες να χρηματοδοτήσουν τις προσπάθειές τους μέσω του δανεισμού, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα κέρδη. Σημαντικοί οικονομολόγοι, όπως ο Milton Friedman, διατύπωσαν την πεποίθηση ότι η μοναδική αποστολή των επιχειρήσεων είναι να ανταμείψουν τους μετόχους.
Υπάρχει πληθώρα ερευνών που διαπιστώνουν ότι τις τελευταίες τρεις δεκαετίες οι εταιρείες «φορτώνονται» με χρέος για να εξυπηρετήσουν τους μετόχους. Ο J.W. Mason, οικονομολόγος του City University of New York, διαπιστώνει ότι τις δεκαετίες του '60 και '70, περίπου 40 σεντς ανά δολάριο από τα κέρδη ή από τα χρήματα που δανειζόταν μία εταιρία, κατέληγε σε επενδύσεις στις εγκαταστάσεις της, στην έρευνα ή σε νέες προσλήψεις. Από τη δεκαετία του '80, ωστόσο, μόλις 10 σεντς ανά δολάριο επενδύονται σε ανάλογες δραστηριότητες! Όπως απέδειξε ο οικονομολόγος William Lazonick, οι εταιρείες της λίστας «Fortune 500» αφιέρωσαν το 91% των καθαρών κερδών τους σε πληρωμές μετόχων, μεταξύ 2003 και 2012.
Η «επανάσταση» έγινε «θρίαμβος» και, πλέον, «δικτατορία».
Η αρχή της μεγιστοποίησης του κέρδους μέσω της ελαχιστοποίησης του κόστους, έχει λάβει τη σκληρότερη μορφή της. Όχι απλά βάζει σε τελευταία μοίρα τους εργαζομένους, αλλά η έννοια της «ελαχιστοποίησης του κόστους» έχει παραποιηθεί και περιλαμβάνει μόνο το τρέχον λειτουργικό κόστος, όχι το αθέμιτο κόστος που προκαλούν κινήσεις όπως η επιβάρυνση του κόστους δανεισμού μελλοντικά, απόρροια των ομολόγων για την εξυπηρέτηση των μερισμάτων.
Δεν χρειάζεται να είσαι κατ’ ανάγκη φανατικός πολέμιος του σημερινού οικονομικού συστήματος για να ταχθείς κατά της τεράστιας δύναμης των μετόχων. Καλώς ή κακώς (κακώς κατά τη γνώμη μου!), έτσι είναι. Μέχρι να επινοηθεί και να διεκδικήσουμε ένα καλύτερο σύστημα που θα έχει επίκεντρο τον Άνθρωπο, πολλοί είναι καταδικασμένοι βιώνουν την αδικία για χάρη των λίγων. Όμως, υπέρ, κατά ή συμβιβασμένος με τον σκληρό καπιταλισμό που εκφράζουν οι ΗΠΑ, του οποίου χαρακτηριστικά έχουν υιοθετηθεί από όλες τις χώρες του κόσμου, δεν γίνεται να μην εξοργιστείς όταν η κατάχρηση δικαιωμάτων φθάσει σε αλόγιστα επίπεδα.
Αυτός ήταν ο λόγος που το χρηματοπιστωτικό σύστημα κατέρρευσε το 2008: η αλαζονεία τραπεζιτών, fund managers και μετόχων. Και αυτός είναι ο λόγος που θα καταρρεύσει και πάλι. Διότι, πολύ απλά, οι υπαίτιοι δεν «έβαλαν μυαλό».
Για όσους δεν το έχουν παρατηρήσει, το κλείσιμο της «πόρτας» σε κολοσσιαίες εταιρείες από απλούς πολίτες και η προτίμηση μικρών, τοπικών start-ups, είναι απόρροια όχι μόνο της καινοτομίας, αλλά της τεράστιας οργής που πηγάζει για αυτές τις εταιρείες.
Ελπίζουμε την επόμενη φορά η κατάρρευση της «δικτατορίας» των μετόχων να συνοδευτεί με ένα βελτιωμένο, αν όχι καινούργιο μοντέλο, που θα θέτει σε απόλυτη προτεραιότητα την αξία του Ανθρώπου και της Εργασίας.
Ίσως αυτή να είναι μία από τις «στροφές» στο «παράδειγμα» (paradigm) του Thomas Kuhn.
Κ.Τ.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών