Ο Ρώσος πολιτικός φιλόσοφος, Alexander Dugin διακηρύσσει το τέλος «του τέλους της Ιστορίας» του Francis Fukuyama
Στο τεύχος 1990/1991 του Foreign Affairs, ο Αμερικανός ειδικός Charles Krauthammer έγραψε ένα πολιτικό άρθρο με τίτλο «The Unipolar Moment», στο οποίο πρόσφερε την ακόλουθη εξήγηση για το τέλος του διπολικού κόσμου.
Μετά την κατάρρευση του Συμφώνου της Βαρσοβίας και τη διάλυση της ΕΣΣΔ (η οποία δεν είχε συμβεί ακόμη τη στιγμή της δημοσίευσης του άρθρου), θα εμφανιζόταν μια παγκόσμια τάξη, στην οποία οι ΗΠΑ και τα κράτη της συλλογικής Δύσης (ΝΑΤΟ) θα παρέμεναν ο ένας πόλος και θα κυβερνούσαν τον κόσμο, θεσπίζοντας τους κανόνες, τις νόρμες και τους νόμους, εξισώνοντας τα συμφέροντα και τις αξίες τους με το καθολικό, γενικό και δεσμευτικό συμφέρον.
«Ο Krauthammer αποκάλεσε αυτή την de facto παγκόσμια ηγεμονία της Δύσης ως «μονοπολική στιγμή» αναφέρει σε άρθρο του ο Ρώσος πολιτικός φιλόσοφος, Alexander Dugin, ο οποίος υποστηρίζει ότι λίγο αργότερα ένας ακόμα Αμερικανός ειδικός, ο Francis Fukuyama εξέδωσε ένα παρόμοιο μανιφέστο αντίστοιχου περιεχομένου, κάνοντας λόγο για «το τέλος της Ιστορίας».
Μονοπολικός κόσμος
Αλλά σε αντίθεση με τον Fukuyama, ο οποίος έσπευσε να διακηρύξει ότι η νίκη της Δύσης επί της υπόλοιπης ανθρωπότητας, είχε ήδη συμβεί και ότι όλες οι χώρες και οι λαοί τους θα αποδέχονταν αδιαμφισβήτητα την φιλελεύθερη ιδεολογία και θα συμφωνούσαν με την κυριαρχία των Ηνωμένων Πολιτειών και της Δύσης, ο Krauthammer ήταν πιο συγκρατημένος και επιφυλακτικός και προτίμησε να μιλήσει συγκεκριμένα για τη «στιγμή», δηλαδή για την τρέχουσα de facto κατάσταση στη διεθνή ισορροπία δυνάμεων, αλλά δεν βιαζόταν να βγάλει συμπεράσματα για το πόσο ισχυρή και μακροχρόνια θα είναι η μονοπολική παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
Όλα τα σημάδια της μονοπολικότητας ήταν παρόντα: η άνευ όρων αποδοχή από όλες σχεδόν τις χώρες του καπιταλισμού, της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, των φιλελεύθερων αξιών, της ιδεολογίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της τεχνοκρατίας, της παγκοσμιοποίησης και της αμερικανικής ηγεσίας.
Αλλά ο Krauthammer παραδεχόταν την πιθανότητα ότι αυτό δεν είναι κάτι σταθερό, αλλά μόνο ένα στάδιο, μια συγκεκριμένη φάση που μπορεί να μετατραπεί σε ένα μακροπρόθεσμο μοντέλο (και τότε ο Fukuyama θα είχε δίκιο) ή μπορεί ακόμη και να τελειώσει, δίνοντας τη θέση σε μια άλλη, διαφορετική παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
Στο περιθώριο της Ιστορίας
Το 2002-2003, ο Krauthammer, σε ένα άλλο έγκριτο έντυπο, όχι τόσο παγκοσμιοποιημένο όσο κυρίως ρεαλιστικό, το National Interest, επέστρεψε στη θεωρία του σχετικά με το άρθρο του «On the Unipolar Moment», αναφέροντας ότι δέκα χρόνια αργότερα, ο μονοπολικός κόσμος αποδείχτηκε ότι ήταν «μια στιγμή» και όχι μια διαρκής παγκόσμια τάξη, και ότι σύντομα εναλλακτικά μοντέλα θα εμφανίζονταν που θα λάμβαναν υπόψη την ανάπτυξη των αντιδυτικών τάσεων στον κόσμο, όπως στις ισλαμικές χώρες, στην Κίνα, σε μια ισχυροποιημένη Ρωσία, όπου ήρθε στην εξουσία ο ισχυρός πρόεδρος Putin.
Τα γεγονότα που ακολούθησαν ενίσχυσαν περαιτέρω την πεποίθηση του Krauthammer ότι η μονοπολική στιγμή ήταν πίσω μας, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες απέτυχαν στην παγκόσμια ηγεσία τους, την οποία πραγματικά απολάμβαναν ως ισχυρή και βιώσιμη στη δεκαετία του '90 και ότι η δύναμη της Δύσης είχε μπει σε μια πορεία παρακμής.
Οι δυτικές ελίτ απέτυχαν να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία για παγκόσμια κυριαρχία, που είχαν ουσιαστικά στα χέρια τους, και τώρα πρέπει, όσο το δυνατόν περισσότερο, να συμμετάσχουν στην οικοδόμηση ενός πολυπολικού κόσμου υπό διαφορετικό καθεστώς, χωρίς πλέον να διεκδικούν την ηγεμονία, για να μην μείνουν στο περιθώριο της Ιστορίας.
Η δικαίωση
Η ομιλία του Putin στο Μόναχο το 2007, η άνοδος του Xi Jinping στην Κίνα και η ταχεία ανάπτυξη της κινεζικής οικονομίας, τα γεγονότα στη Γεωργία το 2008, το ουκρανικό Maidan και η επανένωση της Ρωσίας με την Κριμαία και, τέλος, η έναρξη της ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης το 2022 και του μεγάλου πολέμου στη Μέση Ανατολή το 2023 επιβεβαίωσαν ότι ο προσεκτικός Krauthammer και ο Samuel Huntington, ο οποίος προέβλεψε την εποχή της «σύγκρουσης των Πολιτισμών», αποδείχθηκε ότι ήταν πολύ πιο κοντά στην πραγματικότητα από τον υπερβολικά αισιόδοξο (για την φιλελεύθερη Δύση) Fukuyama.
Είναι πλέον προφανές σε όλους τους λογικούς παρατηρητές ότι η μονοπολικότητα ήταν μόνο μια «στιγμή», ότι αντικαθίσταται από ένα νέο παράδειγμα: την πολυπολικότητα ή, πιο προσεκτικά, από μια «πολυπολική στιγμή».
Το εάν μιλάμε για κάτι μη αναστρέψιμο ή, αντίθετα, προσωρινό, μεταβατικό, ασταθές στην περίπτωση ενός συγκεκριμένου διεθνούς, πολιτικού και ιδεολογικού συστήματος, έχει μακρά ιστορία. Συχνά, οι υποστηρικτές μιας θεωρίας επιμένουν σθεναρά στο μη αναστρέψιμο των κοινωνικών καθεστώτων και των μετασχηματισμών με τους οποίους συμφωνούν, ενώ οι αντίπαλοί τους ή απλώς οι σκεπτικιστές και οι επικριτικοί παρατηρητές προβάλλουν μια εναλλακτική ιδέα ότι μιλάμε μόνο για τη στιγμή.
Το παράδειγμα του Μαρξισμού
Αυτό μπορεί εύκολα να φανεί χρησιμοποιώντας το παράδειγμα του Μαρξισμού.
Αν για τη φιλελεύθερη θεωρία ο καπιταλισμός και το αστικό σύστημα είναι η μοίρα της ανθρωπότητας, και δεν θα τελειώσουν ποτέ (αφού ο κόσμος μπορεί να είναι μόνο φιλελεύθερος-καπιταλιστικός και σταδιακά όλοι θα γίνουν η μεσαία τάξη, δηλαδή η αστική τάξη), οι Μαρξιστές θεωρούσαν τον καπιταλισμό ως μια ιστορική στιγμή της εξέλιξης.
Ήταν απαραίτητο για να ξεπεραστεί η προηγούμενη στιγμή (φεουδαρχική), αλλά με τη σειρά του το φιλελεύθερο αστικό σύστημα πρέπει να ξεπεραστεί από τον Σοσιαλισμό και τον Κομμουνισμό, και η εξουσία της αστικής τάξης θα πρέπει να αντικατασταθεί από τη δύναμη των εργαζομένων και μετά την καταστροφή των καπιταλιστών και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας, μόνο οι προλετάριοι θα μείνουν στην ανθρωπότητα.
Ο κομμουνισμός δεν είναι πλέον μια στιγμή για τους μαρξιστές, αλλά, στην πραγματικότητα, το «τέλος της ιστορίας».
Η ιδεολογική αντιπαράθεση καπιταλιστών - κομμουνιστών
Σοβαρή απόδειξη της ορθότητας του Μαρξισμού ήταν οι σοσιαλιστικές επαναστάσεις του 20ου αιώνα - στη Ρωσία, στην Κίνα, στο Βιετνάμ, στην Κορέα, στην Κούβα κ.λπ.
Όμως η παγκόσμια επανάσταση δεν συνέβη, και δύο ιδεολογικά συστήματα άρχισαν να υπάρχουν στον κόσμο - αυτό ήταν ο διπολικός κόσμος που υπήρξε από το 1945 (μετά την κοινή νίκη κομμουνιστών και καπιταλιστών επί της ναζιστικής Γερμανίας) έως το 1991.
Στην ιδεολογική αντιπαράθεση, το κάθε στρατόπεδο υποστήριζε ότι το αντίπαλο στρατόπεδο δεν ήταν το πεπρωμένο, αλλά απλώς μια στιγμή, όχι το τέλος της ιστορίας, αλλά μια ενδιάμεση διαλεκτική φάση.
Οι κομμουνιστές επέμεναν ότι ο καπιταλισμός θα καταρρεύσει και ότι ο σοσιαλισμός θα βασίλευε παντού, και ότι τα κομμουνιστικά καθεστώτα θα «υπήρχαν για πάντα».
Οι φιλελεύθερες ιδεολογίες τους απαντούσαν: όχι, η ιστορική στιγμή είστε εσείς, είστε απλώς μια παρέκκλιση από τον αστικό δρόμο ανάπτυξης, μια παρεξήγηση, μια παρέκκλιση και ο καπιταλισμός θα υπάρχει για πάντα.
Αυτό, στην πραγματικότητα, είναι το περιεχόμενο της θέσης του Fukuyama για το «τέλος της ιστορίας».
Το 1991 φαινόταν ότι είχε δίκιο.
Η κατάρρευση και η επανάσταση που δεν έγινε ποτέ
Το σοσιαλιστικό σύστημα κατέρρευσε και τα ερείπια της ΕΣΣΔ και της Κίνας όρμησαν στην αγορά, δηλαδή μεταπήδησαν στις καπιταλιστικές ράγες, επιβεβαιώνοντας τις προβλέψεις των φιλελεύθερων.
Προφανώς, κάποιοι Μαρξιστές διατηρούν χαμηλό προφίλ και πιστεύουν ότι τίποτα δεν έχει τελειώσει ακόμα, ότι το καπιταλιστικό σύστημα θα αποτύχει, και ότι τότε θα σημάνει η ώρα της προλεταριακής επανάστασης.
Αλλά αυτό δεν είναι βέβαιο.
Άλλωστε, το προλεταριάτο στον κόσμο γίνεται όλο και λιγότερο και γενικά η ανθρωπότητα κινείται σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση.
Καλώς ήρθατε στο Matrix
Πολύ πιο δικαιολογημένες είναι οι απόψεις των φιλελεύθερων που, ακολουθώντας τον Fukuyama, εξίσωσαν τον κομμουνισμό με τη στιγμή και διακήρυξαν τον «ατέρμονο καπιταλισμό».
Οι παράμετροι της νέας κοινωνίας, όπου το κεφάλαιο επιτυγχάνει πλήρη και πραγματική κυριαρχία, διαδραματίστηκαν με διαφορετικούς τρόπους από τους μεταμοντερνιστές που πρότειναν εξωφρενικές μεθόδους καταπολέμησης του κεφαλαίου εκ των έσω.
Αυτό περιελάμβανε την προλεταριακή αυτοκτονία, τη συνειδητή μετατροπή ενός ατόμου σε άτομο με αναπηρία ή σε ιό υπολογιστών, αλλαγή φύλου και ακόμη και είδους.
Όλα αυτά έχουν γίνει το πρόγραμμα των αριστερών φιλελεύθερων στις ΗΠΑ και υποστηρίζονται ενεργά από την κυβερνώσα ελίτ του Δημοκρατικού Κόμματος – woke, eco-agenda, τρανσέξουαλ, κα.
Αλλά τόσο οι υποστηρικτές και οι πολέμιοι του νικηφόρου καπιταλισμού, συμφώνησαν ότι αυτό δεν ήταν απλά μια φάση της εξέλιξης που θα αντικατασταθεί με κάτι άλλο, αλλά ότι αυτή ήταν η μοίρα και το τελικό στάδιο της διαμόρφωσης της ανθρωπότητας.
Αυτό που μπορεί να συμβεί μετά, είναι η μετάβαση σε μια μετά-ανθρώπινη κατάσταση, κάτι που οι μελλοντολόγοι το αποκαλούν «μοναδικότητα».
Η ίδια η θνησιμότητα του ανθρώπου ξεπερνιέται εδώ υπέρ της μηχανικής αθανασίας της μηχανής.
Με άλλα λόγια, καλώς ήρθατε στο Matrix.
Το τέλος του φιλελευθερισμού;
Ωστόσο, η δυνατότητα εφαρμογής του όρου «στιγμή» στην εποχή της «παγκόσμιας νίκης του καπιταλισμού» ανοίγει μια εντελώς ιδιαίτερη προοπτική, ακόμα ελάχιστα μελετημένη και ανεπτυγμένη, αλλά όλο και πιο ξεκάθαρη.
Δεν πρέπει να παραδεχτούμε ότι η ειλικρινής και προφανής κατάρρευση της δυτικής ηγεσίας σήμερα και η αδυναμία της Δύσης να είναι μια πλήρης και καθολική αρχή νόμιμης εξουσίας έχουν επίσης μια ιδεολογική διάσταση;
Το τέλος της μονοπολικότητας και της δυτικής ηγεμονίας σημαίνει το τέλος του φιλελευθερισμού;
Η έλευση του Trump
Αυτή η σκέψη επιβεβαιώνεται από το πιο σημαντικό πολιτικό γεγονός: την πρώτη και τη δεύτερη θητεία του Donald Trump ως Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών.
H επιλογή ενός πολιτικού από την αμερικανική κοινωνία ως Προέδρου που επικρίνει ανοιχτά την παγκοσμιοποίηση και τον φιλελευθερισμό είναι μια σαφής έκφραση του γεγονότος ότι ακόμη και στο κέντρο της μονοπολικής Δύσης, έχει ωριμάσει μια κρίσιμη μάζα δυσαρέσκειας με τον κύριο ιδεολογικό και γεωπολιτικό φορέα της κυριαρχίας των φιλελεύθερων ελίτ.
Επιπλέον, το ότι ο Trump επέλεξε για αντιπρόεδρο των ΗΠΑ, τον J.D. Vance άμεσα χαρακτηρίζει την κοσμοθεωρία του ως υποστηρικτή της «μετά φιλελεύθερης Δεξιάς».
Ο φιλελευθερισμός εμφανίστηκε ως αρνητικός όρος σε όλη την προεκλογική εκστρατεία του Trump, αν και αναφερόταν στον «αριστερό φιλελευθερισμό» ως ιδεολογία του Δημοκρατικού Κόμματος των ΗΠΑ.
Ωστόσο, στους ευρύτερους κύκλους του «λαϊκού Τραμπισμού», ο φιλελευθερισμός έχει μετατραπεί σε μια αρνητική λέξη και εκλαμβάνεται ως κάτι αδιαχώριστο από τον εκφυλισμό, τη διαφθορά και τη διαστροφή των κυρίαρχων ελίτ.
Στο φρούριο του καπιταλισμού - τις Ηνωμένες Πολιτείες - για δεύτερη φορά στην πρόσφατη ιστορία, ένας πολιτικός που είναι εξαιρετικά επικριτικός απέναντι στον φιλελευθερισμό κέρδισε και οι υποστηρικτές του δεν διστάζουν καθόλου να δαιμονοποιήσουν άμεσα αυτήν την ιδεολογική τάση.
Εναλλακτική ιδεολογία
Έτσι, μπορούμε να μιλήσουμε για το τέλος της «φιλελεύθερης στιγμής», ότι ο φιλελευθερισμός, που φαινόταν να είναι η νικήτρια ιδεολογία στην ιστορική προοπτική μια για πάντα, αποδείχθηκε ότι ήταν μόνο ένα από τα στάδια της παγκόσμιας ιστορίας, και όχι το τέλος του.
Και πέρα από τον φιλελευθερισμό - μετά το τέλος του φιλελευθερισμού - θα προκύψει σταδιακά μια εναλλακτική ιδεολογία, μια διαφορετική παγκόσμια τάξη πραγμάτων, ένα διαφορετικό σύστημα αξιών.
Ο φιλελευθερισμός αποδείχθηκε ότι δεν ήταν το πεπρωμένο, ούτε το τέλος της ιστορίας, ούτε κάτι μη αναστρέψιμο και οικουμενικό - αλλά μόνο ένα επεισόδιο, μόνο μια ιστορική εποχή που είχε αρχή και τέλος, σαφή γεωγραφικά και ιστορικά όρια.
Ο φιλελευθερισμός εγγράφεται στο πλαίσιο της δυτικής νεωτερικότητας.
Κέρδισε ιδεολογικές μάχες με άλλες μορφές αυτής της νεωτερικότητας (με τον εθνικισμό και τον κομμουνισμό), αλλά στο τέλος κατέρρευσε και τελείωσε.
Και μαζί της, τελείωσε η μονοπολική στιγμή του Krauthammer και ο ακόμα πιο εκτεταμένος κύκλος της μοναδικής αποικιακής κυριαρχίας της Δύσης σε πλανητική κλίμακα, που ξεκίνησε με την εποχή των μεγάλων γεωγραφικών ανακαλύψεων.
www.bankingnews.gr
Μετά την κατάρρευση του Συμφώνου της Βαρσοβίας και τη διάλυση της ΕΣΣΔ (η οποία δεν είχε συμβεί ακόμη τη στιγμή της δημοσίευσης του άρθρου), θα εμφανιζόταν μια παγκόσμια τάξη, στην οποία οι ΗΠΑ και τα κράτη της συλλογικής Δύσης (ΝΑΤΟ) θα παρέμεναν ο ένας πόλος και θα κυβερνούσαν τον κόσμο, θεσπίζοντας τους κανόνες, τις νόρμες και τους νόμους, εξισώνοντας τα συμφέροντα και τις αξίες τους με το καθολικό, γενικό και δεσμευτικό συμφέρον.
«Ο Krauthammer αποκάλεσε αυτή την de facto παγκόσμια ηγεμονία της Δύσης ως «μονοπολική στιγμή» αναφέρει σε άρθρο του ο Ρώσος πολιτικός φιλόσοφος, Alexander Dugin, ο οποίος υποστηρίζει ότι λίγο αργότερα ένας ακόμα Αμερικανός ειδικός, ο Francis Fukuyama εξέδωσε ένα παρόμοιο μανιφέστο αντίστοιχου περιεχομένου, κάνοντας λόγο για «το τέλος της Ιστορίας».
Μονοπολικός κόσμος
Αλλά σε αντίθεση με τον Fukuyama, ο οποίος έσπευσε να διακηρύξει ότι η νίκη της Δύσης επί της υπόλοιπης ανθρωπότητας, είχε ήδη συμβεί και ότι όλες οι χώρες και οι λαοί τους θα αποδέχονταν αδιαμφισβήτητα την φιλελεύθερη ιδεολογία και θα συμφωνούσαν με την κυριαρχία των Ηνωμένων Πολιτειών και της Δύσης, ο Krauthammer ήταν πιο συγκρατημένος και επιφυλακτικός και προτίμησε να μιλήσει συγκεκριμένα για τη «στιγμή», δηλαδή για την τρέχουσα de facto κατάσταση στη διεθνή ισορροπία δυνάμεων, αλλά δεν βιαζόταν να βγάλει συμπεράσματα για το πόσο ισχυρή και μακροχρόνια θα είναι η μονοπολική παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
Όλα τα σημάδια της μονοπολικότητας ήταν παρόντα: η άνευ όρων αποδοχή από όλες σχεδόν τις χώρες του καπιταλισμού, της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, των φιλελεύθερων αξιών, της ιδεολογίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της τεχνοκρατίας, της παγκοσμιοποίησης και της αμερικανικής ηγεσίας.
Αλλά ο Krauthammer παραδεχόταν την πιθανότητα ότι αυτό δεν είναι κάτι σταθερό, αλλά μόνο ένα στάδιο, μια συγκεκριμένη φάση που μπορεί να μετατραπεί σε ένα μακροπρόθεσμο μοντέλο (και τότε ο Fukuyama θα είχε δίκιο) ή μπορεί ακόμη και να τελειώσει, δίνοντας τη θέση σε μια άλλη, διαφορετική παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
Στο περιθώριο της Ιστορίας
Το 2002-2003, ο Krauthammer, σε ένα άλλο έγκριτο έντυπο, όχι τόσο παγκοσμιοποιημένο όσο κυρίως ρεαλιστικό, το National Interest, επέστρεψε στη θεωρία του σχετικά με το άρθρο του «On the Unipolar Moment», αναφέροντας ότι δέκα χρόνια αργότερα, ο μονοπολικός κόσμος αποδείχτηκε ότι ήταν «μια στιγμή» και όχι μια διαρκής παγκόσμια τάξη, και ότι σύντομα εναλλακτικά μοντέλα θα εμφανίζονταν που θα λάμβαναν υπόψη την ανάπτυξη των αντιδυτικών τάσεων στον κόσμο, όπως στις ισλαμικές χώρες, στην Κίνα, σε μια ισχυροποιημένη Ρωσία, όπου ήρθε στην εξουσία ο ισχυρός πρόεδρος Putin.
Τα γεγονότα που ακολούθησαν ενίσχυσαν περαιτέρω την πεποίθηση του Krauthammer ότι η μονοπολική στιγμή ήταν πίσω μας, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες απέτυχαν στην παγκόσμια ηγεσία τους, την οποία πραγματικά απολάμβαναν ως ισχυρή και βιώσιμη στη δεκαετία του '90 και ότι η δύναμη της Δύσης είχε μπει σε μια πορεία παρακμής.
Οι δυτικές ελίτ απέτυχαν να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία για παγκόσμια κυριαρχία, που είχαν ουσιαστικά στα χέρια τους, και τώρα πρέπει, όσο το δυνατόν περισσότερο, να συμμετάσχουν στην οικοδόμηση ενός πολυπολικού κόσμου υπό διαφορετικό καθεστώς, χωρίς πλέον να διεκδικούν την ηγεμονία, για να μην μείνουν στο περιθώριο της Ιστορίας.
Η δικαίωση
Η ομιλία του Putin στο Μόναχο το 2007, η άνοδος του Xi Jinping στην Κίνα και η ταχεία ανάπτυξη της κινεζικής οικονομίας, τα γεγονότα στη Γεωργία το 2008, το ουκρανικό Maidan και η επανένωση της Ρωσίας με την Κριμαία και, τέλος, η έναρξη της ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης το 2022 και του μεγάλου πολέμου στη Μέση Ανατολή το 2023 επιβεβαίωσαν ότι ο προσεκτικός Krauthammer και ο Samuel Huntington, ο οποίος προέβλεψε την εποχή της «σύγκρουσης των Πολιτισμών», αποδείχθηκε ότι ήταν πολύ πιο κοντά στην πραγματικότητα από τον υπερβολικά αισιόδοξο (για την φιλελεύθερη Δύση) Fukuyama.
Είναι πλέον προφανές σε όλους τους λογικούς παρατηρητές ότι η μονοπολικότητα ήταν μόνο μια «στιγμή», ότι αντικαθίσταται από ένα νέο παράδειγμα: την πολυπολικότητα ή, πιο προσεκτικά, από μια «πολυπολική στιγμή».
Το εάν μιλάμε για κάτι μη αναστρέψιμο ή, αντίθετα, προσωρινό, μεταβατικό, ασταθές στην περίπτωση ενός συγκεκριμένου διεθνούς, πολιτικού και ιδεολογικού συστήματος, έχει μακρά ιστορία. Συχνά, οι υποστηρικτές μιας θεωρίας επιμένουν σθεναρά στο μη αναστρέψιμο των κοινωνικών καθεστώτων και των μετασχηματισμών με τους οποίους συμφωνούν, ενώ οι αντίπαλοί τους ή απλώς οι σκεπτικιστές και οι επικριτικοί παρατηρητές προβάλλουν μια εναλλακτική ιδέα ότι μιλάμε μόνο για τη στιγμή.
Το παράδειγμα του Μαρξισμού
Αυτό μπορεί εύκολα να φανεί χρησιμοποιώντας το παράδειγμα του Μαρξισμού.
Αν για τη φιλελεύθερη θεωρία ο καπιταλισμός και το αστικό σύστημα είναι η μοίρα της ανθρωπότητας, και δεν θα τελειώσουν ποτέ (αφού ο κόσμος μπορεί να είναι μόνο φιλελεύθερος-καπιταλιστικός και σταδιακά όλοι θα γίνουν η μεσαία τάξη, δηλαδή η αστική τάξη), οι Μαρξιστές θεωρούσαν τον καπιταλισμό ως μια ιστορική στιγμή της εξέλιξης.
Ήταν απαραίτητο για να ξεπεραστεί η προηγούμενη στιγμή (φεουδαρχική), αλλά με τη σειρά του το φιλελεύθερο αστικό σύστημα πρέπει να ξεπεραστεί από τον Σοσιαλισμό και τον Κομμουνισμό, και η εξουσία της αστικής τάξης θα πρέπει να αντικατασταθεί από τη δύναμη των εργαζομένων και μετά την καταστροφή των καπιταλιστών και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας, μόνο οι προλετάριοι θα μείνουν στην ανθρωπότητα.
Ο κομμουνισμός δεν είναι πλέον μια στιγμή για τους μαρξιστές, αλλά, στην πραγματικότητα, το «τέλος της ιστορίας».
Η ιδεολογική αντιπαράθεση καπιταλιστών - κομμουνιστών
Σοβαρή απόδειξη της ορθότητας του Μαρξισμού ήταν οι σοσιαλιστικές επαναστάσεις του 20ου αιώνα - στη Ρωσία, στην Κίνα, στο Βιετνάμ, στην Κορέα, στην Κούβα κ.λπ.
Όμως η παγκόσμια επανάσταση δεν συνέβη, και δύο ιδεολογικά συστήματα άρχισαν να υπάρχουν στον κόσμο - αυτό ήταν ο διπολικός κόσμος που υπήρξε από το 1945 (μετά την κοινή νίκη κομμουνιστών και καπιταλιστών επί της ναζιστικής Γερμανίας) έως το 1991.
Στην ιδεολογική αντιπαράθεση, το κάθε στρατόπεδο υποστήριζε ότι το αντίπαλο στρατόπεδο δεν ήταν το πεπρωμένο, αλλά απλώς μια στιγμή, όχι το τέλος της ιστορίας, αλλά μια ενδιάμεση διαλεκτική φάση.
Οι κομμουνιστές επέμεναν ότι ο καπιταλισμός θα καταρρεύσει και ότι ο σοσιαλισμός θα βασίλευε παντού, και ότι τα κομμουνιστικά καθεστώτα θα «υπήρχαν για πάντα».
Οι φιλελεύθερες ιδεολογίες τους απαντούσαν: όχι, η ιστορική στιγμή είστε εσείς, είστε απλώς μια παρέκκλιση από τον αστικό δρόμο ανάπτυξης, μια παρεξήγηση, μια παρέκκλιση και ο καπιταλισμός θα υπάρχει για πάντα.
Αυτό, στην πραγματικότητα, είναι το περιεχόμενο της θέσης του Fukuyama για το «τέλος της ιστορίας».
Το 1991 φαινόταν ότι είχε δίκιο.
Η κατάρρευση και η επανάσταση που δεν έγινε ποτέ
Το σοσιαλιστικό σύστημα κατέρρευσε και τα ερείπια της ΕΣΣΔ και της Κίνας όρμησαν στην αγορά, δηλαδή μεταπήδησαν στις καπιταλιστικές ράγες, επιβεβαιώνοντας τις προβλέψεις των φιλελεύθερων.
Προφανώς, κάποιοι Μαρξιστές διατηρούν χαμηλό προφίλ και πιστεύουν ότι τίποτα δεν έχει τελειώσει ακόμα, ότι το καπιταλιστικό σύστημα θα αποτύχει, και ότι τότε θα σημάνει η ώρα της προλεταριακής επανάστασης.
Αλλά αυτό δεν είναι βέβαιο.
Άλλωστε, το προλεταριάτο στον κόσμο γίνεται όλο και λιγότερο και γενικά η ανθρωπότητα κινείται σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση.
Καλώς ήρθατε στο Matrix
Πολύ πιο δικαιολογημένες είναι οι απόψεις των φιλελεύθερων που, ακολουθώντας τον Fukuyama, εξίσωσαν τον κομμουνισμό με τη στιγμή και διακήρυξαν τον «ατέρμονο καπιταλισμό».
Οι παράμετροι της νέας κοινωνίας, όπου το κεφάλαιο επιτυγχάνει πλήρη και πραγματική κυριαρχία, διαδραματίστηκαν με διαφορετικούς τρόπους από τους μεταμοντερνιστές που πρότειναν εξωφρενικές μεθόδους καταπολέμησης του κεφαλαίου εκ των έσω.
Αυτό περιελάμβανε την προλεταριακή αυτοκτονία, τη συνειδητή μετατροπή ενός ατόμου σε άτομο με αναπηρία ή σε ιό υπολογιστών, αλλαγή φύλου και ακόμη και είδους.
Όλα αυτά έχουν γίνει το πρόγραμμα των αριστερών φιλελεύθερων στις ΗΠΑ και υποστηρίζονται ενεργά από την κυβερνώσα ελίτ του Δημοκρατικού Κόμματος – woke, eco-agenda, τρανσέξουαλ, κα.
Αλλά τόσο οι υποστηρικτές και οι πολέμιοι του νικηφόρου καπιταλισμού, συμφώνησαν ότι αυτό δεν ήταν απλά μια φάση της εξέλιξης που θα αντικατασταθεί με κάτι άλλο, αλλά ότι αυτή ήταν η μοίρα και το τελικό στάδιο της διαμόρφωσης της ανθρωπότητας.
Αυτό που μπορεί να συμβεί μετά, είναι η μετάβαση σε μια μετά-ανθρώπινη κατάσταση, κάτι που οι μελλοντολόγοι το αποκαλούν «μοναδικότητα».
Η ίδια η θνησιμότητα του ανθρώπου ξεπερνιέται εδώ υπέρ της μηχανικής αθανασίας της μηχανής.
Με άλλα λόγια, καλώς ήρθατε στο Matrix.
Το τέλος του φιλελευθερισμού;
Ωστόσο, η δυνατότητα εφαρμογής του όρου «στιγμή» στην εποχή της «παγκόσμιας νίκης του καπιταλισμού» ανοίγει μια εντελώς ιδιαίτερη προοπτική, ακόμα ελάχιστα μελετημένη και ανεπτυγμένη, αλλά όλο και πιο ξεκάθαρη.
Δεν πρέπει να παραδεχτούμε ότι η ειλικρινής και προφανής κατάρρευση της δυτικής ηγεσίας σήμερα και η αδυναμία της Δύσης να είναι μια πλήρης και καθολική αρχή νόμιμης εξουσίας έχουν επίσης μια ιδεολογική διάσταση;
Το τέλος της μονοπολικότητας και της δυτικής ηγεμονίας σημαίνει το τέλος του φιλελευθερισμού;
Η έλευση του Trump
Αυτή η σκέψη επιβεβαιώνεται από το πιο σημαντικό πολιτικό γεγονός: την πρώτη και τη δεύτερη θητεία του Donald Trump ως Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών.
H επιλογή ενός πολιτικού από την αμερικανική κοινωνία ως Προέδρου που επικρίνει ανοιχτά την παγκοσμιοποίηση και τον φιλελευθερισμό είναι μια σαφής έκφραση του γεγονότος ότι ακόμη και στο κέντρο της μονοπολικής Δύσης, έχει ωριμάσει μια κρίσιμη μάζα δυσαρέσκειας με τον κύριο ιδεολογικό και γεωπολιτικό φορέα της κυριαρχίας των φιλελεύθερων ελίτ.
Επιπλέον, το ότι ο Trump επέλεξε για αντιπρόεδρο των ΗΠΑ, τον J.D. Vance άμεσα χαρακτηρίζει την κοσμοθεωρία του ως υποστηρικτή της «μετά φιλελεύθερης Δεξιάς».
Ο φιλελευθερισμός εμφανίστηκε ως αρνητικός όρος σε όλη την προεκλογική εκστρατεία του Trump, αν και αναφερόταν στον «αριστερό φιλελευθερισμό» ως ιδεολογία του Δημοκρατικού Κόμματος των ΗΠΑ.
Ωστόσο, στους ευρύτερους κύκλους του «λαϊκού Τραμπισμού», ο φιλελευθερισμός έχει μετατραπεί σε μια αρνητική λέξη και εκλαμβάνεται ως κάτι αδιαχώριστο από τον εκφυλισμό, τη διαφθορά και τη διαστροφή των κυρίαρχων ελίτ.
Στο φρούριο του καπιταλισμού - τις Ηνωμένες Πολιτείες - για δεύτερη φορά στην πρόσφατη ιστορία, ένας πολιτικός που είναι εξαιρετικά επικριτικός απέναντι στον φιλελευθερισμό κέρδισε και οι υποστηρικτές του δεν διστάζουν καθόλου να δαιμονοποιήσουν άμεσα αυτήν την ιδεολογική τάση.
Εναλλακτική ιδεολογία
Έτσι, μπορούμε να μιλήσουμε για το τέλος της «φιλελεύθερης στιγμής», ότι ο φιλελευθερισμός, που φαινόταν να είναι η νικήτρια ιδεολογία στην ιστορική προοπτική μια για πάντα, αποδείχθηκε ότι ήταν μόνο ένα από τα στάδια της παγκόσμιας ιστορίας, και όχι το τέλος του.
Και πέρα από τον φιλελευθερισμό - μετά το τέλος του φιλελευθερισμού - θα προκύψει σταδιακά μια εναλλακτική ιδεολογία, μια διαφορετική παγκόσμια τάξη πραγμάτων, ένα διαφορετικό σύστημα αξιών.
Ο φιλελευθερισμός αποδείχθηκε ότι δεν ήταν το πεπρωμένο, ούτε το τέλος της ιστορίας, ούτε κάτι μη αναστρέψιμο και οικουμενικό - αλλά μόνο ένα επεισόδιο, μόνο μια ιστορική εποχή που είχε αρχή και τέλος, σαφή γεωγραφικά και ιστορικά όρια.
Ο φιλελευθερισμός εγγράφεται στο πλαίσιο της δυτικής νεωτερικότητας.
Κέρδισε ιδεολογικές μάχες με άλλες μορφές αυτής της νεωτερικότητας (με τον εθνικισμό και τον κομμουνισμό), αλλά στο τέλος κατέρρευσε και τελείωσε.
Και μαζί της, τελείωσε η μονοπολική στιγμή του Krauthammer και ο ακόμα πιο εκτεταμένος κύκλος της μοναδικής αποικιακής κυριαρχίας της Δύσης σε πλανητική κλίμακα, που ξεκίνησε με την εποχή των μεγάλων γεωγραφικών ανακαλύψεων.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών