Αποκλιμάκωση ή προετοιμασία για... κόλαση; - Τα εφιαλτικά σενάρια που οδήγησαν Ινδία - Πακιστάν σε διαπραγματεύσεις

Ένας ανεξέλεγκτος και ευρύς πόλεμος μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν δεν θα περιοριζόταν στα σύνορα του Κασμίρ, ούτε μεταξύ τους, γι'αυτό και η έναρξη επαφών μεταξύ των δύο αντιμαχόμενων πλευρών, είναι καλοδεχούμενη και μια ενδεχόμενη συμφωνία θα αποσοβούσε επιπτώσεις μοιραίες για όλη την περιοχή της Κεντρικής Ασίας.
Αυτή είναι μια καλή ευκαιρία επίσης για να λυθούν οριστικά τα θέματα που προκάλεσαν την έναρξη της σύγκρουσης, και να απεμπολίσουν μια νέα αφορμή στο μέλλον, αλλά αυτό για την ώρα αποτελεί μεγάλη προσδοκία.
Θα αποσταθεροποιούσε σοβαρά την Κεντρική Ασία, ανατρέποντας εμπορικές οδούς, καθυστερώντας έργα υποδομής και ενισχύοντας τους περιφερειακούς ανταγωνισμούς και τις συγκρούσεις, γενικότερα την πολεμική ατμόσφαιρα περιφερειακά.
Η Κεντρική Ασία θα πληγεί άμεσα, με ανατροπές σε εμπορικές ροές, ενεργειακά έργα και την ήδη εύθραυστη ασφάλεια της περιοχής.
Οι πιθανές πυρηνικές επιπτώσεις, οι ροές προσφύγων και η κατάρρευση της περιφερειακής συνεργασίας θα μπορούσαν να πλήξουν σοβαρά την οικονομική ανάπτυξη, την ασφάλεια και την επισιτιστική σταθερότητα της Κεντρικής Ασίας.
Η εγγύτητα με το Αφγανιστάν και οι συνεχώς αναπτυσσόμενοι εμπορικοί δεσμοί καθιστούν την περιοχή ιδιαίτερα ευάλωτη σε παρενέργειες ενός πολέμου μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν.
Ειδικότερα...

Εμπλοκή Εξωτερικών Δυνάμεων

Η Κίνα, η Ρωσία και οι ΗΠΑ ενδέχεται να εκμεταλλευτούν την κρίση για να ενισχύσουν την παρουσίας τους, επεκτείνουν και ενδυναμώσουν την επιρροή τους, οδηγώντας σε όξυνση του ανταγωνισμού μεταξύ τους και σε μια επικίνδυνη πολυμετωπική αναμέτρηση.
Οι δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας (σ.σ. Καζακστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν, Ουζμπεκιστάν, Τουρκμενιστάν) ήδη βρίσκονται στο επίκεντρο ανταγωνισμού μεταξύ μεγάλων δυνάμεων.
Μια σύρραξη θα μπορούσε να εντείνει την εμπλοκή αυτών των δυνάμεων, παρόλο που η Ρωσία είναι απορροφημένη στην Ουκρανία, η Τουρκία στη Συρία και οι ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και στο μέτωπο κατά της Κίνας.

(Ζώνη σύγκρουσης Ινδίας - Πακιστάν)

Οικονομική Αιμορραγία και Ενεργειακή Αστάθεια

Η σύγκρουση θα μπορούσε να διακόψει βασικές διαδρομές εμπορίου και ενέργειας όπως το China–Pakistan Economic Corridor (CPEC) και τον Trans-Afghan Railway, με καθυστερήσεις σε υποδομές δισεκατομμυρίων και ακύρωση συμφωνιών, όπως η TAPI (αγωγός φυσικού αερίου Τουρκμενιστάν-Αφγανιστάν-Πακιστάν-Ινδία) και το έργο CASA-1000.
Οικονομίες όπως του Ουζμπεκιστάν, του Τατζικιστάν και του Τουρκμενιστάν εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από γεωργικές εξαγωγές, οι οποίες απειλούνται άμεσα από την κλιματική αποσταθεροποίηση που θα μπορούσε να προκαλέσει μια πυρηνική ανταλλαγή μεταξύ Νέου Δελχί και Ισλαμαμπάντ.

Μεγάλοι παίκτες, Μεγάλες επιδιώξεις

Κίνα:
Η Κίνα, στενή σύμμαχος του Πακιστάν (συνδιαμορφωτής στην πραγματικότητα, του σύγχρονου Πακιστάν) και χρηματοδότης του προγράμματος China-Pakistan Economic Corridor (CPEC) ύψους $65 δισ., πιθανότατα θα ενίσχυε τη διείσδυσή της στην Κεντρική Ασία, για να εξασφαλίσει εμπορικές διόδους και να μειώσει την ινδική επιρροή. 
Το 2023, οι εμπορικές ροές Κίνας–Κεντρικής Ασίας ανήλθαν στα $89 δισ., αυξημένες κατά 27% σε σχέση με το 2022, με $60 δισ. να αφορούν κινεζικές εξαγωγές.
Εξαιτίας της εμπλοκής της Ρωσίας στην Ουκρανία, το Πεκίνο ίσως αποκτήσει μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά όπλων της Κεντρικής Ασίας, ξεπερνώντας τον μέχρι τώρα ρόλο του που περιοριζόταν σε αντικατασκοπεία και κοινή εκπαίδευση στο Τατζικιστάν.

Ρωσία:
Σύμμαχος της Ινδίας (με ισχυρούς δεσμούς στην περιοχή μέσω της Collective Security Treaty Organization (CSTO), και βασικός της προμηθευτής όπλων (με $60 δισ. πωλήσεις την τελευταία 20ετία), πιθανότατα θα χρησιμοποιούσε τη σύρραξη για να ενισχύσει τις στρατιωτικές της συνεργασίες και να χρησιμοποιήσει την κρίση για να αποτρέψει την κινεζική διείσδυση, και να ενισχύσει τα σύνορα της Κεντρικής Ασίας και να αυξήσει την ανταλλαγή πληροφοριών.
Παράλληλα, η Μόσχα δήλωσε πως θα βοηθήσει το καθεστώς των Ταλιμπάν στον πόλεμο κατά του Islamic State–Khorasan Province (IS-K).

ΗΠΑ:
Μπορείγια ανταγωνιζόμενες Μόσχα και Πεκίνο.
Οι ΗΠΑ μπορεί να αξιοποιήσουν την αποσταθεροποίηση να στραφούν προς το Ουζμπεκιστάν και το Καζακστάν να ενισχύσουν δεσμούς με τα κράτη, να περιορίσουν την επιρροή Ρωσίας και Κίνας, προσφέροντας οικονομική ή στρατιωτική βοήθεια.
Μια ιστορική επίσκεψη του Donald Trump στην περιοχή θα μπορούσε να σημάνει στροφή της Ουάσιγκτον προς την Κεντρική Ασία.

Αφγανιστάν: Η Λερναία Ύδρα της ασφάλειας
Το Αφγανιστάν, συνορεύοντας με το Πακιστάν κινδυνεύει να μετατραπεί σε κόμβο μεγάλης αστάθειας και κρίσης, εκτός από κράτος παρίας.
Οι δεσμοί των Ταλιμπάν του Αφγανιστάν με τους Πακιστανούς Ταλιμπάν (TTP - Tehrik-i-Taliban Pakistan) απειλεί να ανοίξει δεύτερο μέτωπο για το Πακιστάν, ενώ η δράση ομάδων όπως το Islamic State – Khorasan Province (IS-K) μπορεί να διαχυθεί σε Τατζικιστάν και Ουζμπεκιστάν, επανενεργοποιώντας δίκτυα όπως το Islamic Movement of Uzbekistan (IMU), που σίγουρα θα το εκμεταλλευτούν, ίσως και να πυροδοτήσουν έναν διπλό πόλεμο για το Ισλαμαμπάντ.

Αν και υπάρχουν διπλωματικές επαφές για αποκλιμάκωση, η απειλή παραμένει.

Η αστάθεια πιθανώς να φτάσει στην Κεντρική Ασία μέσω προσφυγικών ροών, ενδυνάμωσης εξτρεμιστών και καθυστερήσεων σε αναπτυξιακά έργα όπως:

Σιδηρόδρομος Trans-Afghan
Αγωγός φυσικού αερίου TAPI
Ενεργειακό έργο CASA-1000

Πυρηνικός εφιάλτης: Κλιματική καταστροφή και επισιτιστική κρίση

Ινδία και Πακιστάν διαθέτουν από λιγότερα από 200 πυρηνικά όπλα.
Ακόμη και περιορισμένη πυρηνική ανταλλαγή θα προκαλούσε ανθρωπιστική, οικολογική και κλιματική καταστροφή.
Καταστροφικές κλιματικές συνέπειες
Αγροτικές απώλειες στην Κεντρική Ασία
Πτώση εξαγωγών λόγω φόβων ραδιενεργού ρύπανσης
Η γεωργία, στο Ουζμπεκιστάν, που συμβάλλει με 25% στο ΑΕΠ και απασχολεί αντίστοιχο ποσοστό εργατικού δυναμικού θα δεχθεί τεράστιο πλήγμα και οι επιπτώσεις θα είναι πολιτικά εκρηκτικές.
Οι δυτικοί άνεμοι δεν θα εμποδίσουν τις φήμες περί «ραδιενεργής μόλυνσης» των προϊόντων, καταστρέφοντας εξαγωγές και τρομοκρατώντας καταναλωτές.

Μεταναστευτικά ρεύματα και κοινωνική έκρηξη

Η μαζική ροή προσφύγων από το Πακιστάν ή το Αφγανιστάν προς το Τατζικιστάν θα πιέσει τις σχεδόν ανύπαρκτες υποδομές, προκαλώντας εντάσεις, κοινωνικές συγκρούσεις και πιθανή εθνοτική βία.

Ο οικονομικός καθρέφτης των δημοκρατικών της στέππας ή των «...σταν»

Οι χώρες της Κεντρικής Ασίας προσπαθούν να βγουν από «χαμένες δεκαετίες» απομόνωσης και πολέμων.
Η καθυστέρηση επενδύσεων και εμπορίου θα φέρει οικονομική στασιμότητα.
Ύστερα από δεκαετίες απώλειας λόγω του πολέμου στο Αφγανιστάν (1992–2021), η περιοχή είχε αρχίσει να επανεντάσσεται στην παγκόσμια οικονομία.
Το Καζακστάν και το Τατζικιστάν είναι ήδη μέλη του ΠΟΕ, ενώ το Ουζμπεκιστάν και το Τουρκμενιστάν βρίσκονται στην τελική φάση προσχώρησης.
Η απειλή πολέμου φέρνει νέο γύρο απώλειας επενδύσεων και στασιμότητα στην οικονομική ολοκλήρωση.

Η Παγκόσμια Τράπεζα προβλέπει ήδη επιβράδυνση για την περιοχή:
Αυτό πρακτικά σημαίνει μείωση ανάπτυξης σε Κιργιστάν και Τατζικιστάν, ήπια κάμψη στο Καζακστάν, και διατήρηση στο 5,9% για το Ουζμπεκιστάν.

Ακρωτηριασμός διαδρομών:

Ο πόλεμος θα μπορούσε να κόψει ζωτικές εμπορικές αρτηρίες όπως:
CPEC: Από την Xinjiang της Κίνας στο λιμάνι Gwadar του Πακιστάν (περνά από διαφιλονικούμενες ζώνες στο Κασμίρ)
INSTC: Το ινδικό μονοπάτι προς Κεντρική Ασία μέσω Ιράν και Αφγανιστάν.
Ασφαλιστικές εταιρείες ίσως αναστείλουν καλύψεις για αεροπλάνα και φορτηγά, «παγώνοντας» συμφωνίες όπως εκείνη Πακιστάν–Καζακστάν για διαμετακομιστικό εμπόριο.

Αντιθέσεις, ευθυγραμμίσεις και γεωπολιτικός διχασμός

Ο πόλεμος ίσως διχάσει την Κεντρική Ασία:
Ορισμένα κράτη (π.χ. Τουρκμενιστάν) να στραφούν στην Κίνα
Άλλα (π.χ. Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν) στη Δύση ή τη Ρωσία
Η ανάγκη για ασφάλεια θα οδηγήσει σε αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες και περιορισμό πολιτικών ελευθεριών.
Η ένταση θα οξύνει την ανακατανομή ισχύος: η Ινδία, που εισάγει ουράνιο από το Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν για το πυρηνικό της πρόγραμμα, μπορεί να πιέσει για αφοσίωση. Η Ρωσία θα αξιοποιήσει το SCO και την CSTO, η Κίνα θα προσφέρει περισσότερη χρηματοδότηση, ενώ οι ΗΠΑ ενδέχεται να αναζητήσουν ρόλο «ειρηνοποιού», επιδιώκοντας ταυτόχρονα την αποδυνάμωση του Ιράν και της Ρωσίας.
Τα κράτη της περιοχής θα παλέψουν να διατηρήσουν ισορροπίες, χωρίς να διακινδυνεύσουν κρίσιμες εμπορικές σχέσεις: φάρμακα και εμβόλια από την Ινδία, τρόφιμα από το Πακιστάν.

Κατάρρευση του SCO και του οράματος Ενιαίας Αγοράς στην Ασία

Το Σύμφωνο της Σαγκάης ή Shanghai Cooperation Organization (SCO), που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της Κίνας, την ύψιστη συμβολή της Ρωσίας, την συμμετοχή όλων των κρατών της Κεντρικής Ασίας (Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν, πλήν του ουδέτερου Τουρκμενιστάν, της «Ελβετίας» της Κεντρικής Ασίας), την συμμετοχή της Ινδίας ως συμμάχου της Ρωσίας και του Πακιστάν ως συμμάχου της Κίνας, κατ'αναλογία συμμαχιών του Ιράν και της Λευκορωσίας, κινδυνεύει με παράλυση.
Η αύξηση της έντασης Πεκίνου–Νέου Δελχί εντός της SCO θα μειώσει κάθε δυνατότητα για συντονισμένη δράση ή μεσολάβηση.

Η Ασία και ο κόσμος μπροστά σε μια κατακλυσμιαία σύγκρουση

Η Ινδία είχε επενδύσει στην Κεντρική Ασία μέσω της στρατηγικής Connect Central Asia Policy και της ανάπτυξης του λιμένα Chabahar στο Ιράν.
Ωστόσο, οι αμερικανικές κυρώσεις κατά του Ιράν έχουν παγώσει το σχέδιο.
Οι δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας εισάγουν φάρμακα από την Ινδία, τρόφιμα από το Πακιστάν, και εξάγουν ουράνιο στην Ινδία.
Μακροπρόθεσμα, βλέπουν στην Ινδία έναν στρατηγικό εταίρο υψηλής τεχνολογίας, όμως δεν έχουν λόγο να εχθρεύονται το Πακιστάν.

Ένας πόλεμος Ινδίας–Πακιστάν θα σπείρει χάος στην Κεντρική Ασία.

Θα διαλύσει τις υποδομές, θα ενισχύσει εξτρεμιστικές ομάδες, θα φέρει γεωπολιτικές συγκρούσεις και θα απειλήσει με λιμούς και προσφυγικά κύματα. Ακόμα και ένα περιορισμένο πυρηνικό επεισόδιο θα ήταν αρκετό για να αποδομήσει τις προσπάθειες δεκαετιών.
Η Κεντρική Ασία είτε θα στραφεί στην ουδετερότητα είτε θα προσπαθήσει να μεσολαβήσει, όμως η περιορισμένη διεθνής της επιρροή ίσως αποδειχθεί μοιραία.

Η Κεντρική Ασία, εγκλωβισμένη ανάμεσα σε αντίπαλες υπερδυνάμεις και εξαρτημένη από διασυνδεδεμένα έργα υποδομής, δεν έχει την πολυτέλεια ενός πολέμου Ινδίας–Πακιστάν.

Η αποσταθεροποίηση θα φέρει τρομοκρατία, οικονομική κατάρρευση, μεταναστευτικά σοκ και πιθανή περιβαλλοντική καταστροφή.
Οι περιφερειακές δυνάμεις θα επιδιώξουν ρόλο ειρηνοποιού, αλλά με περιορισμένα μέσα.
Η μελλοντική σταθερότητα της Κεντρικής Ασίας περνά από ένα εύθραυστο μονοπάτι διπλωματίας, ουδετερότητας και ισορροπημένων συμμαχιών.
Όμως αν το Νέο Δελχί και το Ισλαμαμπάντ επιλέξουν τον πόλεμο, κανείς δεν θα μείνει αλώβητος.

www.bankingnews.gr