Οι «Σφαίρες Dyson» ήταν μια θεωρία για την ανίχνευση εξωγήινης ζωής. Τώρα, οι επιστήμονες λένε πως εντόπισαν πιθανές ενδείξεις
Ποια θα μπορούσε να είναι η απόλυτη λύση στο ενεργειακό πρόβλημα ενός προηγμένου πολιτισμού;
Ο διάσημος βρετανικής καταγωγής Αμερικανός φυσικός Freeman Dyson θεωρητικοποίησε πως η απάντηση θα ήταν ένα κέλυφος από καθρέφτες ή ηλιακά πάνελ που θα περικύκλωνε εντελώς ένα άστρο — απορροφώντας όλη την ενέργεια που παράγει.
«Θα έπρεπε να περιμένουμε ότι, μέσα σε λίγες χιλιάδες χρόνια από την είσοδό του στη βιομηχανική ανάπτυξη, κάθε νοήμον είδος θα κατοικούσε σε μια τεχνητή βιόσφαιρα που θα περικύκλωνε πλήρως το μητρικό του άστρο», έγραψε ο Dyson σε εργασία του το 1960, όπου και παρουσίασε για πρώτη φορά την ιδέα.
Αν ακούγεται σαν επιστημονική φαντασία, είναι γιατί προέρχεται από αυτή: ο Dyson εμπνεύστηκε την ιδέα από το μυθιστόρημα «Star Maker» του Olaf Stapledon (1937) και ήταν πάντα ειλικρινής γι' αυτό.
Ο αείμνηστος Dyson ήταν επίτιμος καθηγητής στο Institute of Advanced Study στο Princeton, New Jersey.
Ωστόσο, η ιδέα αυτή, προερχόμενη από έναν στοχαστή που πολλοί θεωρούσαν άξιο Νομπέλ, ρίζωσε και οι υποθετικές αυτές μεγαδομές έγιναν γνωστές ως σφαίρες Dyson — αν και αργότερα διευκρίνισε ότι θα επρόκειτο μάλλον για «ένα χαλαρό σμήνος αντικειμένων σε ανεξάρτητες τροχιές γύρω από το άστρο».
Στην εργασία του, ο Dyson παρατήρησε επίσης πως τέτοιες σφαίρες θα εξέπεμπαν θερμική ακτινοβολία που θα μπορούσε να ανιχνευθεί ως υπέρυθρη ακτινοβολία — πρότεινε λοιπόν την αναζήτησή της ως τρόπο εντοπισμού εξωγήινης ζωής.
Όμως προειδοποιούσε ότι η υπέρυθρη ακτινοβολία από μόνη της δεν αποδεικνύει νοημοσύνη, και ότι μία από τις πιο ισχυρές αιτίες για μια τέτοια έρευνα είναι η πιθανότητα να ανακαλυφθούν νέα φυσικά αστρονομικά φαινόμενα.
Ο George Dyson, συγγραφέας τεχνολογίας και δεύτερος από τα έξι παιδιά του Dyson, δήλωσε μέσω email: «Οι επιστήμονες της εποχής δεν πίστευαν ιδιαίτερα ότι θα βρεθούν εξωγήινοι πολιτισμοί, αλλά πως η αναζήτηση θερμικής ακτινοβολίας είναι μια καλή αρχή».
Ο ίδιος ο Dyson υποστήριζε: «Θα ήταν πολύ πιο χρήσιμο να ψάξουμε απευθείας για νοημοσύνη, αλλά η τεχνολογία είναι το μόνο που έχουμε πιθανότητα να δούμε».
Τη δεκαετία του 1960 δεν υπήρχε τρόπος για την αναζήτηση τέτοιων σφαιρών. Πλέον, όμως, πολλοί ερευνητές έχουν ασχοληθεί με αυτό, όπως στο SETI Institute και το Fermi National Accelerator Laboratory (Fermilab).
Μια νέα μελέτη σε 5 εκατομμύρια άστρα του Γαλαξία μας υποδεικνύει ότι 7 από αυτά ίσως φιλοξενούν σφαίρες Dyson — προκαλώντας διερεύνηση και σκεπτικισμό.
Πιθανότητες
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στις 6 Μαΐου στο περιοδικό Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, στόχευε συγκεκριμένα στον εντοπισμό υπέρυθρης θερμότητας κοντά σε άστρα που δεν εξηγείται αλλιώς.
Ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Matías Suazo, διδακτορικός φοιτητής στο Uppsala University της Σουηδίας, εξηγεί: «Ξεκινήσαμε με δείγμα 5 εκατομμυρίων άστρων και εφαρμόσαμε φίλτρα για να απομακρύνουμε τη μόλυνση των δεδομένων.
Έχουμε επτά πηγές που λάμπουν στο υπέρυθρο χωρίς εξήγηση — ξεχωρίζουν».
Ορισμένες φυσικές αιτίες που θα μπορούσαν να εξηγήσουν αυτό το υπέρυθρο φως είναι η ευθυγράμμιση με γαλαξίες στο παρασκήνιο, συγκρούσεις πλανητών ή θερμοί δίσκοι σκόνης γύρω από νεαρά άστρα.
Τα δεδομένα προήλθαν από τα τηλεσκόπια WISE (της NASA), Gaia (της ESA) και την υπέρυθρη χαρτογράφηση 2MASS.
Τα άστρα είναι όλα κόκκινοι νάνοι, οι πιο συχνοί τύποι στον γαλαξία — αχνότερα και μικρότερα από τον Ήλιο μας, άρα και πιο δύσκολα στην παρατήρηση.
Μια παλαιότερη μελέτη τον Μάρτιο με τα ίδια δεδομένα είχε εντοπίσει 53 ανωμαλίες, αλλά όχι συγκεκριμένα σφαίρες Dyson, δήλωσε η Gabriella Contardo από την International School for Advanced Studies στην Τεργέστη της Ιταλίας.
Σκοπεύει να ελέγξει τα δεδομένα της με το μοντέλο του Suazo.
Χρήση του τηλεσκοπίου James Webb
Ο James Webb Space Telescope μπορεί να μελετήσει άμεσα τα υποψήφια άστρα, όμως η πρόσβαση είναι δύσκολη και ανταγωνιστική.
Αν οι σφαίρες Dyson υπάρχουν, τι δυνατότητες προσφέρουν; Ο Suazo λέει: «Αν είχαμε όση ενέργεια παράγει ο Ήλιος κάθε δευτερόλεπτο, θα μπορούσαμε να ταξιδέψουμε σε άλλα αστέρια, ίσως και να μετακινήσουμε ολόκληρο το ηλιακό σύστημα!»
Ωστόσο, κάτι τέτοιο απέχει πολύ από την τεχνολογική μας δυνατότητα — «ο Dyson είχε πει ότι θα έπρεπε να διαλύσουμε τον Δία για τις πρώτες ύλες», προσθέτει.
Ο Jason Wright, αστρονόμος στο Penn State University, σημειώνει ότι το σημαντικότερο εύρημα είναι ότι τέτοιες δομές φαίνεται να είναι πολύ σπάνιες, κόντρα στις προσδοκίες κάποιων.
Αμφισβητήσεις
Ένα άρθρο στις 23 Μαΐου αμφισβητεί ότι τρία από τα επτά άστρα είναι όντως σφαίρες Dyson και τα αναγνωρίζει ως hot DOGs (hot dust-obscured galaxies), ενώ τα υπόλοιπα τέσσερα πιθανόν εξηγούνται με παρόμοιο τρόπο.
Ο Zaza Osmanov από το Free University of Tbilisi τόνισε ότι η υπόθεση τεχνητής προέλευσης πρέπει να εξετάζεται τελευταία, αφού απορριφθούν όλες οι φυσικές εξηγήσεις.
Ο George Dyson πιστεύει πως, αν ο πατέρας του ζούσε, θα ήταν σκεπτικιστής: «Αλλά η ανακάλυψη νέων, μη τεχνολογικών φαινομένων είναι ακριβώς ο λόγος που πίστευε ότι πρέπει να ερευνήσουμε».
www.bankingnews.gr
Ο διάσημος βρετανικής καταγωγής Αμερικανός φυσικός Freeman Dyson θεωρητικοποίησε πως η απάντηση θα ήταν ένα κέλυφος από καθρέφτες ή ηλιακά πάνελ που θα περικύκλωνε εντελώς ένα άστρο — απορροφώντας όλη την ενέργεια που παράγει.
«Θα έπρεπε να περιμένουμε ότι, μέσα σε λίγες χιλιάδες χρόνια από την είσοδό του στη βιομηχανική ανάπτυξη, κάθε νοήμον είδος θα κατοικούσε σε μια τεχνητή βιόσφαιρα που θα περικύκλωνε πλήρως το μητρικό του άστρο», έγραψε ο Dyson σε εργασία του το 1960, όπου και παρουσίασε για πρώτη φορά την ιδέα.
Αν ακούγεται σαν επιστημονική φαντασία, είναι γιατί προέρχεται από αυτή: ο Dyson εμπνεύστηκε την ιδέα από το μυθιστόρημα «Star Maker» του Olaf Stapledon (1937) και ήταν πάντα ειλικρινής γι' αυτό.
Ο αείμνηστος Dyson ήταν επίτιμος καθηγητής στο Institute of Advanced Study στο Princeton, New Jersey.
Ωστόσο, η ιδέα αυτή, προερχόμενη από έναν στοχαστή που πολλοί θεωρούσαν άξιο Νομπέλ, ρίζωσε και οι υποθετικές αυτές μεγαδομές έγιναν γνωστές ως σφαίρες Dyson — αν και αργότερα διευκρίνισε ότι θα επρόκειτο μάλλον για «ένα χαλαρό σμήνος αντικειμένων σε ανεξάρτητες τροχιές γύρω από το άστρο».
Στην εργασία του, ο Dyson παρατήρησε επίσης πως τέτοιες σφαίρες θα εξέπεμπαν θερμική ακτινοβολία που θα μπορούσε να ανιχνευθεί ως υπέρυθρη ακτινοβολία — πρότεινε λοιπόν την αναζήτησή της ως τρόπο εντοπισμού εξωγήινης ζωής.
Όμως προειδοποιούσε ότι η υπέρυθρη ακτινοβολία από μόνη της δεν αποδεικνύει νοημοσύνη, και ότι μία από τις πιο ισχυρές αιτίες για μια τέτοια έρευνα είναι η πιθανότητα να ανακαλυφθούν νέα φυσικά αστρονομικά φαινόμενα.
Ο George Dyson, συγγραφέας τεχνολογίας και δεύτερος από τα έξι παιδιά του Dyson, δήλωσε μέσω email: «Οι επιστήμονες της εποχής δεν πίστευαν ιδιαίτερα ότι θα βρεθούν εξωγήινοι πολιτισμοί, αλλά πως η αναζήτηση θερμικής ακτινοβολίας είναι μια καλή αρχή».
Ο ίδιος ο Dyson υποστήριζε: «Θα ήταν πολύ πιο χρήσιμο να ψάξουμε απευθείας για νοημοσύνη, αλλά η τεχνολογία είναι το μόνο που έχουμε πιθανότητα να δούμε».
Τη δεκαετία του 1960 δεν υπήρχε τρόπος για την αναζήτηση τέτοιων σφαιρών. Πλέον, όμως, πολλοί ερευνητές έχουν ασχοληθεί με αυτό, όπως στο SETI Institute και το Fermi National Accelerator Laboratory (Fermilab).
Μια νέα μελέτη σε 5 εκατομμύρια άστρα του Γαλαξία μας υποδεικνύει ότι 7 από αυτά ίσως φιλοξενούν σφαίρες Dyson — προκαλώντας διερεύνηση και σκεπτικισμό.
Πιθανότητες
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στις 6 Μαΐου στο περιοδικό Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, στόχευε συγκεκριμένα στον εντοπισμό υπέρυθρης θερμότητας κοντά σε άστρα που δεν εξηγείται αλλιώς.
Ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Matías Suazo, διδακτορικός φοιτητής στο Uppsala University της Σουηδίας, εξηγεί: «Ξεκινήσαμε με δείγμα 5 εκατομμυρίων άστρων και εφαρμόσαμε φίλτρα για να απομακρύνουμε τη μόλυνση των δεδομένων.
Έχουμε επτά πηγές που λάμπουν στο υπέρυθρο χωρίς εξήγηση — ξεχωρίζουν».
Ορισμένες φυσικές αιτίες που θα μπορούσαν να εξηγήσουν αυτό το υπέρυθρο φως είναι η ευθυγράμμιση με γαλαξίες στο παρασκήνιο, συγκρούσεις πλανητών ή θερμοί δίσκοι σκόνης γύρω από νεαρά άστρα.
Τα δεδομένα προήλθαν από τα τηλεσκόπια WISE (της NASA), Gaia (της ESA) και την υπέρυθρη χαρτογράφηση 2MASS.
Τα άστρα είναι όλα κόκκινοι νάνοι, οι πιο συχνοί τύποι στον γαλαξία — αχνότερα και μικρότερα από τον Ήλιο μας, άρα και πιο δύσκολα στην παρατήρηση.
Μια παλαιότερη μελέτη τον Μάρτιο με τα ίδια δεδομένα είχε εντοπίσει 53 ανωμαλίες, αλλά όχι συγκεκριμένα σφαίρες Dyson, δήλωσε η Gabriella Contardo από την International School for Advanced Studies στην Τεργέστη της Ιταλίας.
Σκοπεύει να ελέγξει τα δεδομένα της με το μοντέλο του Suazo.
Χρήση του τηλεσκοπίου James Webb
Ο James Webb Space Telescope μπορεί να μελετήσει άμεσα τα υποψήφια άστρα, όμως η πρόσβαση είναι δύσκολη και ανταγωνιστική.
Αν οι σφαίρες Dyson υπάρχουν, τι δυνατότητες προσφέρουν; Ο Suazo λέει: «Αν είχαμε όση ενέργεια παράγει ο Ήλιος κάθε δευτερόλεπτο, θα μπορούσαμε να ταξιδέψουμε σε άλλα αστέρια, ίσως και να μετακινήσουμε ολόκληρο το ηλιακό σύστημα!»
Ωστόσο, κάτι τέτοιο απέχει πολύ από την τεχνολογική μας δυνατότητα — «ο Dyson είχε πει ότι θα έπρεπε να διαλύσουμε τον Δία για τις πρώτες ύλες», προσθέτει.
Ο Jason Wright, αστρονόμος στο Penn State University, σημειώνει ότι το σημαντικότερο εύρημα είναι ότι τέτοιες δομές φαίνεται να είναι πολύ σπάνιες, κόντρα στις προσδοκίες κάποιων.
Αμφισβητήσεις
Ένα άρθρο στις 23 Μαΐου αμφισβητεί ότι τρία από τα επτά άστρα είναι όντως σφαίρες Dyson και τα αναγνωρίζει ως hot DOGs (hot dust-obscured galaxies), ενώ τα υπόλοιπα τέσσερα πιθανόν εξηγούνται με παρόμοιο τρόπο.
Ο Zaza Osmanov από το Free University of Tbilisi τόνισε ότι η υπόθεση τεχνητής προέλευσης πρέπει να εξετάζεται τελευταία, αφού απορριφθούν όλες οι φυσικές εξηγήσεις.
Ο George Dyson πιστεύει πως, αν ο πατέρας του ζούσε, θα ήταν σκεπτικιστής: «Αλλά η ανακάλυψη νέων, μη τεχνολογικών φαινομένων είναι ακριβώς ο λόγος που πίστευε ότι πρέπει να ερευνήσουμε».
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών