Κόντρα Κρεμλίνου και κεντρικής τράπεζας με φόντο τον πληθωρισμό - Το σενάριο για επιστροφή των capital controls

Ο αυξανόμενος πληθωρισμός και η πτώση του νομίσματος της Ρωσίας έχουν αναδείξει μια αναδυόμενη διαφωνία μεταξύ του Κρεμλίνου και της κεντρικής τράπεζας της χώρας.
Η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας (ΚΤΡ) σε έκτακτη συνεδρίασή της την Τρίτη (15/8/2023) αύξησε τα επιτόκια κατά 350 μονάδες βάσης στο 12% σε μια προσπάθεια να σταματήσει την ταχεία υποτίμηση του νομίσματος ρούβλι, το οποίο υποχώρησε σε χαμηλό 17 μηνών κοντά στα 102 ανά δολάριο τη Δευτέρα (14/8/2023). Η αιφνίδια κίνηση έγινε έπειτα από άρθρο του οικονομικού συμβούλου του προέδρου Vladimir Putin, Maxim Oreshkin, ενός δημοσιεύματος στο οποίο υποστήριζε ότι η πρόσφατη επιτάχυνση του πληθωρισμού και η βύθιση του νομίσματος ήταν αποτέλεσμα της «χαλαρής νομισματικής πολιτικής» και ότι η κεντρική τράπεζα «διαθέτει όλα τα απαραίτητα εργαλεία για την ομαλοποίηση της κατάστασης».
Η Τράπεζα δήλωσε ότι η έκτακτη αύξηση των επιτοκίων την Τρίτη αποσκοπούσε στον «περιορισμό των κινδύνων για τη σταθερότητα των τιμών», καθώς «οι πληθωριστικές πιέσεις αυξάνονται», με την αύξηση των τρεχουσών τιμών τους τελευταίους τρεις μήνες να ανέρχεται κατά μέσο όρο σε 7,6% σε ετήσια βάση σε εποχικά προσαρμοσμένη βάση και τον πυρήνα του πληθωρισμού την ίδια περίοδο να αυξάνεται στο 7,1%.
«Η σταθερή αύξηση της εγχώριας ζήτησης που ξεπερνά την ικανότητα επέκτασης της παραγωγής ενισχύει την υποκείμενη πληθωριστική πίεση και έχει αντίκτυπο στη δυναμική της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ρουβλίου μέσω της αυξημένης ζήτησης για εισαγωγές», ανέφερε το διοικητικό συμβούλιο της κεντρικής τράπεζας.
Την περασμένη εβδομάδα, η κεντρική τράπεζα είχε σταματήσει τις αγορές ξένου συναλλάγματος στην εγχώρια αγορά μέχρι το 2024 για να μειώσει τη μεταβλητότητα, αλλά αυτό δεν κατάφερε να ανακόψει την πτώση του ρουβλίου. Η Ρωσία πωλεί συχνά συνάλλαγμα σε να αντισταθμίσει τις μειώσεις στα έσοδα από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου και αγοράζει αν έχει πλεόνασμα.
Πριν από την παρέμβαση του Κρεμλίνου, η Τράπεζα της Ρωσίας κατηγόρησε τη συρρίκνωση του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας για τον πληθωρισμό και τις αδυναμίες του νομίσματος, καθώς το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Ρωσίας μειώθηκε περισσότερο από 85% σε ετήσια βάση από τον Ιανουάριο έως τον Ιούλιο.
Ο Anatoly Aksakov, πρόεδρος της Επιτροπής της Δούμας για τις χρηματοπιστωτικές αγορές, δήλωσε στο Telegram τη Δευτέρα ότι «η συναλλαγματική ισοτιμία του ρουβλίου βρίσκεται υπό κρατικό έλεγχο», σύμφωνα με μετάφραση της Google.

Η διαμάχη

Έχοντας συντονίσει τα μέτρα για την αναδιαμόρφωση της ρωσικής οικονομίας και την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων της αυξανόμενης οικονομικής απομόνωσης της Μόσχας και των τιμωρητικών κυρώσεων από τις δυτικές δυνάμεις, το Κρεμλίνο και η Τράπεζα της Ρωσίας φαίνεται τώρα να βρίσκονται σε διαμάχη σχετικά με τις αιτίες των νομισματικών προβλημάτων.
Αναλυτές εκτίμησαν ότι ο άμεσος εξαναγκασμός της κεντρικής τράπεζας από την κυβέρνηση να αναλάβει δράση νομισματικής πολιτικής αποτελεί ένδειξη των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η οικονομία της χώρας.
Η Agathe Demarais, διευθύντρια παγκόσμιων προβλέψεων στην Economist Intelligence Unit, δήλωσε στο CNBC ότι η κεντρική τράπεζα είχε δίκιο στην προηγούμενη εκτίμησή της ότι η κατάρρευση του πλεονάσματος τρεχουσών συναλλαγών της Ρωσίας ήταν ο βασικός παράγοντας πίσω από τον υψηλό πληθωρισμό.
«Αυτό οφείλεται στις δυτικές κυρώσεις, οι οποίες αφενός περιορίζουν τα έσοδα της Ρωσίας από τις εξαγωγές υδρογονανθράκων και αφετέρου τροφοδοτούν το κόστος των εισαγωγών», δήλωσε η ίδια στο CNBC και συνέχισε «η αποδυνάμωση του ρουβλίου θα ενισχύσει αυτή την τάση διογκώνοντας περαιτέρω το κόστος των εισαγωγών. Με άλλα λόγια, το ρωσικό νόμισμα έχει εισέλθει σε έναν φαύλο κύκλο από τον οποίο θα δυσκολευτεί να ξεφύγει».
Το ρούβλι έπεσε αρχικά μέχρι και 130 ανά δολάριο τον Φεβρουάριο του 2022, μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την επακόλουθη σαρωτική επιβολή δυτικών κυρώσεων. Ως απάντηση, η κεντρική τράπεζα εφάρμοσε capital controls προκειμένου να σταθεροποιήσει το νόμισμα, επιστρέφοντας το τελικά σε ένα εύρος μεταξύ 50 και 60 ανά δολάριο μέχρι το καλοκαίρι του 2022. Από τότε η κεντρική τράπεζα χαλάρωσε τα capital controls προκειμένου να στηρίξει την οικονομία καθώς οι κυρώσεις άρχισαν να δαγκώνουν, γεγονός που, σύμφωνα με την Demarais, μαζί με μια περίοδο χαμηλών επιτοκίων εδραιώνει περαιτέρω τον "φαύλο κύκλο" για το ρούβλι.
«Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων δείχνει ότι τα περιθώρια ελιγμών της ρωσικής κυβέρνησης συρρικνώνονται: η ρωσική ηγεσία πρέπει τώρα να κάνει μια επιλογή μεταξύ της καταπολέμησης του πληθωρισμού ή της στήριξης της ανάπτυξης - και οι δύο βασικοί παράγοντες της κοινωνικής σταθερότητας», δήλωσε η ίδια και συμπλήρωσε «τα υψηλότερα επιτόκια δεν αρκούν για να σταθεροποιήσουν το ρούβλι, πόσο μάλλον για να το βοηθήσουν να ανατιμηθεί έναντι άλλων σημαντικών νομισμάτων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι αρνητικοί παράγοντες πίσω από την αποδυνάμωση του νομίσματος βρίσκονται σε μεγάλο βαθμό εκτός του ελέγχου της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας».

Η... εύκολη λύση

Η Agathe Demarais από Economist Intelligence Unit επεσήμανε ότι η επίρριψη ευθυνών στην κεντρική τράπεζα έχει γίνει επομένως μια "εύκολη τακτική" για το Κρεμλίνο, ελλείψει απτών επιλογών μέσω των οποίων θα μπορούσε να βελτιωθεί η κατάσταση.
Αρκετά ειδησεογραφικά πρακτορεία ανέφεραν την Τετάρτη ότι οι ρωσικές αρχές εξετάζουν την επικείμενη επαναφορά των ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων. Αυτό θα λάβει τη μορφή υποχρεωτικών πωλήσεων των εσόδων από το ξένο νόμισμα για τους εξαγωγείς, καθώς η αύξηση των επιτοκίων της κεντρικής τράπεζας φάνηκε να επιβραδύνει μόνο την επιδείνωση του νομίσματος.

Επιστροφή στα capital controls;

Η Stephanie Kennedy, οικονομολόγος της Julius Baer, συμφώνησε ότι το πιο πιθανό σενάριο από εδώ και πέρα θα ήταν η ρωσική κεντρική τράπεζα να επαναφέρει τα capital controls και τον κανόνα ότι οι εξαγωγείς πρέπει να ανταλλάσσουν τα έσοδά τους από δολάρια ΗΠΑ σε ρούβλια.
«Συχνά οι καταρρεύσεις νομισμάτων προκαλούνται από νευρικούς διεθνείς επενδυτές ή από τη φυγή εγχώριων κεφαλαίων. Οι κυρώσεις και οι έλεγχοι κεφαλαίων έχουν αφήσει τη Ρωσία απομονωμένη από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα», δήλωσε η Kennedy.
«Ως εκ τούτου, οι συναλλαγές στο ρούβλι, ιδίως έναντι του δολαρίου ΗΠΑ, παραμένουν ισχνές. Έτσι, δεν είναι η κερδοσκοπική δυναμική που προκάλεσε την υποτίμηση, αλλά οι αντίθετοι άνεμοι από τη σχετική ροή των εξαγωγών (οι οποίες κερδίζουν συνάλλαγμα) έναντι των εισαγωγών (οι οποίες πρέπει να πληρωθούν με αυτά τα κέρδη)» τόνισε.
Η αξία των εξαγωγών έχει υποχωρήσει από τότε που οι χώρες της G7 επέβαλαν ανώτατο όριο τιμών 60 δολαρίων στο ρωσικό αργό πετρέλαιο τον Δεκέμβριο, ενώ οι εισαγωγές έχουν αυξηθεί κατακόρυφα, καθώς η κυβέρνηση επιδιώκει να αποκτήσει τα αγαθά για να παρατείνει και να προωθήσει την πολεμική της προσπάθεια.
Αν και το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών μειώθηκε περισσότερο από 85% σε ετήσια βάση από την κορύφωσή του τον Ιούνιο του 2022, παραμένει σε ανεκτό επίπεδο και εντός του ιστορικού του μέσου όρου, σημείωσε η Kennedy, ενώ ένα φθηνό νόμισμα αυξάνει την αξία σε ρούβλια των πετρελαϊκών εσόδων της Ρωσίας, αλλά και το κόστος των εισαγωγών της.
Ο Ρώσος αναπληρωτής πρωθυπουργός, Andrey Belousov, δήλωσε τον Ιούνιο ότι μια τιμή του ρουβλίου 80-90 προς το δολάριο είναι ιδανική για τον προϋπολογισμό της χώρας, τους εισαγωγείς και τους εξαγωγείς. «Τα υψηλότερα επιτόκια θα έβλαπταν κυρίως τους καταναλωτές και τις τοπικές επιχειρήσεις, υπονομεύοντας έτσι περαιτέρω την υποστήριξη του πληθυσμού για τον πόλεμο» δήλωσε η Kennedy.
Ως εκ τούτου, η Julius Baer αναμένει την επαναφορά των capital controls και την εισαγωγή του κανόνα για τους εξαγωγείς, αλλά πιστεύει ότι το ρούβλι θα εξακολουθεί να βρίσκεται γύρω στα 92 ανά δολάριο σε τρεις μήνες και στα 95 σε 12 μήνες.

www.bankingnews.gr