«Όταν βλέπεις μία κατσαρίδα… υπάρχουν κι άλλες» - Απάτη δεκάδων δισ. στην αγορά δανείων, τρόμος στις αγορές για κρίση τύπου 1929

«Όταν βλέπεις μία κατσαρίδα… υπάρχουν κι άλλες». Με αυτή τη φράση–σοκ, ο ισχυρός άνδρας της JPMorgan, Jamie Dimon, προειδοποίησε τους επενδυτές ότι πίσω από τα πρώτα σημάδια απάτης και κατάρρευσης στις ΗΠΑ μπορεί να κρύβεται μια πολύ βαθύτερη κρίση.
Η αποκάλυψη μιας γιγαντιαίας απάτης δισεκατομμυρίων στην αγορά δανείων με μόχλευση (leveraged loans) έχει προκαλέσει πανικό στη Wall Street και φόβους για ένα νέο «κραχ» τύπου 1929.
Οι αναλυτές μιλούν για το μεγαλύτερο κύμα πιστωτικών ζημιών των τελευταίων δεκαετιών, καθώς η Fed βρίσκεται στο επίκεντρο κατηγοριών για την υπερβολική ρευστότητα που διοχέτευσε στην οικονομία μετά το 2020, δημιουργώντας το τέλειο περιβάλλον για φούσκες, απάτες και οικονομική αποσύνθεση.

Η τηλεδιάσκεψη

Κατά τη διάρκεια τηλεδιάσκεψης με επενδυτές την περασμένη εβδομάδα, ο διευθύνων σύμβουλος της JPMorgan, Jamie Dimon, έδωσε μια αξιομνημόνευτη απάντηση σε ερώτηση του αναλυτή της Wells Fargo, Mike Mayo, σχετικά με την κατάρρευση μιας εταιρείας χορήγησης ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου (subprime) για αγορά αυτοκινήτου με την ονομασία Tricolor, η οποία κόστισε στην τράπεζα 170 εκατομμύρια δολάρια.
Η Tricolor χρεοκόπησε ύστερα από κατηγορίες για απάτη, μεταξύ άλλων για τη διπλή ενεχυρίαση περιουσιακών στοιχείων, γεγονός που οδήγησε τους δανειστές της να σταματήσουν τη χρηματοδότησή της.
«Mike, θα πρέπει να υποθέτεις ότι κάθε φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο εξετάζουμε εξονυχιστικά όλες τις διαδικασίες, όλα τα πρωτόκολλα, όλα τα κριτήρια δανεισμού, τα πάντα, και πιστεύουμε ότι είμαστε εντάξει» είπε ο Dimon.
«Αλλά η κεραία μου σηκώνεται όταν συμβαίνουν τέτοια πράγματα.
Και μάλλον δεν θα έπρεπε να το πω αυτό, αλλά όταν βλέπεις μία κατσαρίδα, πιθανότατα υπάρχουν και άλλες.»
Το ένστικτο του Dimon ότι υπάρχουν και άλλα μεγάλα πιστωτικά προβλήματα κάτω από την επιφάνεια της αμερικανικής οικονομίας είναι σωστό, αλλά ακόμη κι εκείνος ίσως να μην αντιλαμβάνεται πλήρως την κλίμακα της απειλής.
Η κατάρρευση της First Brands, μιας εταιρείας παραγωγής ανταλλακτικών αυτοκινήτων, αποκάλυψε μια τεράστια απάτη στο επίκεντρο της αγοράς δανείων με μόχλευση (leveraged loans) αξίας 2 τρισ. δολαρίων.
Με βάση τις έως τώρα ζημίες και τις πολυάριθμες αποκαλύψεις περί απάτης, έως και το ήμισυ της αγοράς δανείων με μόχλευση ενδέχεται τελικά να χαθεί για τους επενδυτές.
Διαπιστώνονται ολοένα και περισσότερα παραδείγματα κακών επενδύσεων (malinvestment) στην αμερικανική οικονομία, αλλά μεγάλο μέρος αυτών οφείλεται στην υπερβολική ρευστότητα που παρείχε η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς (FOMC).
Από το 2008 και ιδιαίτερα μετά την πανδημία COVID το 2020, η Fed έκανε υπερβολικά πολλά.
Αν και η κλασική οικονομική θεωρία υποστηρίζει ότι τα αποθεματικά στην κεντρική τράπεζα δεν επηρεάζουν τις τιμές, στην πράξη βλέπουμε ότι η πολιτική των «άφθονων αποθεματικών» που υιοθέτησε πρώτη φορά η Fed υπό τον Ben Bernanke προκάλεσε τεράστια αύξηση των απατών και του πληθωρισμού.
Σε ομιλία του στην Εθνική Ένωση Επιχειρηματικών Οικονομολόγων, ο Πρόεδρος της Fed Jerome Powell παραδέχθηκε ότι η Fed πρόσθεσε υπερβολική ρευστότητα στην οικονομία μετά το 2020.
«Με τη σαφήνεια που δίνει η εκ των υστέρων θεώρηση, θα μπορούσαμε —και ίσως θα έπρεπε— να είχαμε σταματήσει τις αγορές περιουσιακών στοιχείων νωρίτερα», είπε ο Powell.
«Οι αποφάσεις μας εκείνη τη στιγμή είχαν ως στόχο να λειτουργήσουν ως ασφάλεια έναντι καθοδικών κινδύνων.»
Όμως ο καθοδικός κίνδυνος που δημιούργησε η ίδια η FOMC είναι ότι οι καθυστερήσεις στις δόσεις στεγαστικών δανείων ενδέχεται να αυξηθούν δραματικά, ακόμη και αν τα επιτόκια αρχίσουν να μειώνονται έως το 2026.
Ενώ η διοίκηση Trump αναζητά τρόπους ενίσχυσης της αγοράς κατοικίας μέσω νέων μειώσεων επιτοκίων, υπάρχουν ανησυχητικά σημάδια τόσο πληθωρισμού όσο και αποπληθωρισμού στον οικιστικό τομέα.
Στις «μπλε» πολιτείες, οι τιμές των κατοικιών συνεχίζουν να αυξάνονται λόγω έλλειψης νέων κατασκευών.
Αντίθετα, στις «κόκκινες» πολιτείες, όπου οι συνθήκες είναι πιο ευνοϊκές για τους κατασκευαστές, η υπερπροσφορά αρχίζει να πιέζει τις τιμές προς τα κάτω, από τη Φλόριντα έως το Τέξας.
Η μείωση των επιτοκίων μπορεί να επιβραδύνει τη διόρθωση των τιμών, αλλά αναμένεται σημαντική πτώση της αξίας των κατοικιών έως το 2028.
Πέρα όμως από την αγορά ακινήτων, το χαμηλό επιτοκιακό περιβάλλον που δημιούργησε η FOMC έχει οδηγήσει σε επιδημία απάτης σε όλη την αγορά δημόσιου και ιδιωτικού χρέους.
Όταν αναφερόμαστε στην ιδιωτική πίστη, δεν εννοούμε μόνο τα subprime περιουσιακά στοιχεία που πωλούν στους μικροεπενδυτές οι μεγάλες εταιρείες της Wall Street, αλλά και τις απάτες της καθημερινής οικονομίας.
Οι τεράστιες ροές ρευστότητας που παρείχε η Fed δημιούργησαν το ιδανικό περιβάλλον για την εξάπλωση κάθε είδους οικονομικής απάτης.
Όπως αναφέρει το περιοδικό The Real Deal, που καλύπτει την εθνική αγορά ακινήτων: «Ο Gerald Marcil, ιδιοκτήτης ακινήτων στο Λος Άντζελες και δωρητής του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, βρίσκεται μεταξύ των επενδυτών που κατηγορούνται από τις Zions Bancorporation και Western Alliance Bancorporation ότι χειραγώγησαν τη δομή δανείων, προκαλώντας ζημίες σχεδόν 160 εκατομμυρίων δολαρίων στις τράπεζες».
Ο χώρος δεν μας επιτρέπει να διηγηθούμε ολόκληρη την ιστορία αυτής της τυπικής καλιφορνέζικης υπόθεσης (bait and switch) στον χώρο των εμπορικών ακινήτων.
Εν τω μεταξύ, ο διευθύνων σύμβουλος της Jefferies & Co, επικεφαλής τράπεζας για την First Brands, δήλωσε ότι και η δική του τράπεζα υπήρξε θύμα εξαπάτησης.

Θύματα απάτης

Ο διευθύνων σύμβουλος Rich Handler επιμένει ότι η κατάρρευση της First Brands, η οποία ενδέχεται να επιφέρει ζημίες δεκάδων δισεκατομμυρίων στους επενδυτές, δεν έχει προκαλέσει σημαντική ζημιά στον βασικό πυρήνα των δραστηριοτήτων της τράπεζας.
Η Jefferies πούλησε το μεγαλύτερο μέρος του χρέους που συγκεντρώθηκε για τη First Brands σε επενδυτές.
Αυτά τα θύματα απάτης τώρα θα στραφούν εναντίον του επενδυτικού οίκου ζητώντας αποζημιώσεις.
Οι ιστορίες δυστυχίας που σχετίζονται με την πιστωτική φούσκα, τροφοδοτούμενη από τη Fed, στα εμπορικά ακίνητα και στην ιδιωτική πίστη, θα συνεχίσουν να πολλαπλασιάζονται.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι τα σχετικά υψηλά επιτόκια που επικράτησαν στις ΗΠΑ από το 2022 δεν εμπόδισαν τη δημιουργία τεράστιων χρηματιστηριακών «φουσκών» στις μετοχές τεχνολογίας που σχετίζονται με την «τεχνητή νοημοσύνη» ή AI – την τελευταία διαφημιστική απάτη που επινόησε η Wall Street για να αυξήσει τις προμήθειές της.
Οι περισσότερες ιδιωτικές επιχειρήσεις που δημιουργήθηκαν με στόχο την ανάπτυξη μεγάλων γλωσσικών μοντέλων για την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης, για παράδειγμα, δεν θα είναι ποτέ κερδοφόρες.
Μια μελέτη του MIT τον Αύγουστο του 2025 διαπίστωσε ότι το 95% των AI project εντός εταιρειών αποτυγχάνουν να αποφέρουν θετική απόδοση επένδυσης ή σημαντικά κέρδη.
Οι επενδυτικοί τραπεζίτες, ωστόσο, θα αποκομίσουν κέρδη, αποδεικνύοντας για ακόμη μία φορά ότι οι σελίδες του ημερολογίου μπορεί να αλλάζουν, αλλά η ανθρώπινη φύση όχι.
Στο κλασικό βιβλίο The Great Crash 1929, ο John Kenneth Galbraith υποστήριξε ότι το κραχ αποκάλυψε εκτεταμένες οικονομικές παρανομίες, συμπεριλαμβανομένων υπεξαιρέσεων και άλλων μορφών κακής συμπεριφοράς που είχαν περάσει απαρατήρητες κατά τη διάρκεια της προηγούμενης περιόδου άνθησης.
Η δεκαετία του 1920 ήταν μια εποχή αχαλίνωτης κερδοσκοπίας σε μετοχές και ακίνητα στη Φλόριντα, που δημιούργησε ένα περιβάλλον όπου ήταν δύσκολο να διακρίνει κανείς μεταξύ νόμιμης και απατηλής δραστηριότητας.
Η φούσκα των ακινήτων στη Φλόριντα κατέρρευσε το 1926, κυρίως λόγω του συνδυασμού υπερβολικής κερδοσκοπίας, έλλειψης ρευστότητας και καταστροφικών τυφώνων εκείνη τη χρονιά και το 1928.
Ακόμη και ο Charles Ponzi, του οποίου το ομώνυμο σχήμα κατέρρευσε το 1920, ενεπλάκη αργότερα στην αγορά ακινήτων της Φλόριντα και ήταν ένας από τους πολλούς απατεώνες των οποίων οι απάτες αποκαλύφθηκαν.
Οι τιμές των ακινήτων στη Φλόριντα δεν ανέκαμψαν από τη Μεγάλη Ύφεση έως τη δεκαετία του 1970. Και να που βρισκόμαστε έναν αιώνα αργότερα, με τις τιμές των ακινήτων στη Φλόριντα να αρχίζουν και πάλι να υποχωρούν.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι ο Galbraith περιέγραψε και μια μορφή απάτης που αποκάλεσε «bezzle» - μια κατάσταση βάσει της οποίας η απάτη και η κλοπή παραμένουν κρυφές και το έγκλημα αποκαλύπτεται μόνο μετά την πάροδο χρόνου.
Ο Galbraith εξήγησε ότι η κερδοσκοπική υπερβολή της εποχής δημιούργησε μια ψευδαίσθηση πλούτου που καθιστούσε δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς τη γνήσια από την ανέντιμη δραστηριότητα.
Σε ένα άρθρο του 1929 με τίτλο «Everybody Ought to Be Rich» («Όλοι πρέπει να είναι πλούσιοι»), ο επιχειρηματίας John J. Ruscombe προωθούσε την ιδέα ότι οποιοσδήποτε επένδυε ένα μικρό ποσό κάθε μήνα μπορούσε να γίνει πλούσιος.
Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες εισέρχονται στο 2026, είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι αναφορές ζημιών σε τράπεζες και μη τραπεζικά ιδρύματα θα πολλαπλασιαστούν, καθώς τα «roaring Twenties» του 21ου αιώνα πλησιάζουν στο τέλος τους.
Μεγάλες εταιρείες της Wall Street, από τη JPMorgan έως την Goldman Sachs και την Jefferies, έχουν αναφέρει ελλείψεις στη διαχείριση πιστώσεων και στον έλεγχο δέουσας επιμέλειας, αποτέλεσμα μιας εποχής όπου οι τραπεζίτες θεωρούν δεδομένο ένα συγκεκριμένο επίπεδο πλούτου και δεν ανησυχούν ιδιαίτερα για το πώς το αποκτούν. Αλλά πόσο μεγάλο είναι το bezzle στον 21ο αιώνα;

www.bankingnews.gr