Σχετικά Άρθρα
Επιστρατεύουν τον Ray Dalio στο Πεκίνο – Οι τραπεζίτες οπαδοί της δημοσιονομικής πειθαρχίας δίνουν μάχη κατά της πολιτικής του Xi
«Χείμαρρος» ο Dalio: Οι ΗΠΑ γλιστρούν στον αυταρχισμό τύπου 1930 - Οι επενδυτές φοβούνται τον Trump και δεν εκφράζονται
Βόμβα Dalio: Οικονομικό «έμφραγμα» μέσα στα επόμενα 3 χρόνια – Το κραχ είναι αναπόφευκτο, δεν υπάρχει σωσίβιο
Επίθεση κατά των Financial Times εξαπέλυσε ο μεγαλοεπενδυτής Ray Dalio, κατηγορώντας ανοιχτά το γνωστό δυτικό μέσο ενημέρωσης για διαστρέβλωση των δηλώσεών του και παραποίηση της συνέντευξής του, με προφανή πολιτική σκοπιμότητα.
Όπως αποκαλύπτει ο ίδιος ο ιδρυτής του μεγαλύτερου hedge fund στον κόσμο (Bridgewater), η συνέντευξη με την εφημερίδα δεν δόθηκε προφορικά αλλά γραπτώς – με τους δημοσιογράφους των FT να του αποστέλλουν τις ερωτήσεις τους και τον ίδιο να απαντά επίσης γραπτώς, προκειμένου να διασφαλιστεί απόλυτη ακρίβεια.
Ωστόσο, αντί να δημοσιεύσουν το αυθεντικό υλικό, οι FT προχώρησαν σε δική τους «ερμηνεία» των απαντήσεων, παρουσιάζοντας μια διαστρεβλωμένη εικόνα όσων είπε. Ο κ. Dalio καταγγέλλει ότι το περιεχόμενο που δημοσιεύτηκε δεν αντικατοπτρίζει τις απόψεις του, αφήνοντας αιχμές για πολιτικά κίνητρα και απόπειρα χειραγώγησης της κοινής γνώμης (σσ: πιθανότατα σε βάρος του Donald Trump).
«Σε έναν κόσμο γεμάτο συγκρούσεις, παραπληροφόρηση και κομματικές σκοπιμότητες, η ακρίβεια είναι πιο σημαντική από ποτέ», τονίζει ο Dalio, εξηγώντας γιατί αποφάσισε να δώσει στη δημοσιότητα ολόκληρο το αυθεντικό υλικό της συνέντευξης – τις ερωτήσεις και τις απαντήσεις του, χωρίς καμία μεσολάβηση ή φίλτρο.
«Το να σωπαίνεις είναι η ασφαλής επιλογή. Αλλά για μένα, το μεγαλύτερο ρίσκο είναι να μην μιλήσω καθόλου», αναφέρει, εξηγώντας την απόφασή του να πάρει θέση – και αφήνοντας να εννοηθεί ότι μερίδα του Τύπου, αντί να υπηρετεί την αλήθεια, εξυπηρετεί άλλες ατζέντες.
Πώς παρουσίασαν τη συνέντευξη οι Financial Times... οι οποίοι είδαν αυταρχισμό Trump και διολίσθηση των ΗΠΑ
Για διολίσθηση των ΗΠΑ στον αυταρχισμό και φόβο των επενδυτών να αντιπαρατεθούν με τον Αμερικανό πρόεδρο, Donald Trump, έκανε λόγο ο δισεκατομμυριούχος των hedge funds, Ray Dalio.
Ειδικότερα, ο Dalio προειδοποίησε ότι η Αμερική του Trump διολισθαίνει σε πολιτική αυταρχισμού τύπου δεκαετίας του 1930 αλλά και ότι άλλοι επενδυτές φοβούνται υπερβολικά τον πρόεδρο για να εκφράσουν αντίθεση.
Ο ιδρυτής της Bridgewater Associates δήλωσε στους Financial Times ότι τα «κενά στον πλούτο», τα «κενά στις αξίες» και η κατάρρευση της εμπιστοσύνης οδηγούν τις ΗΠΑ σε «πιο ακραίες» πολιτικές. «Νομίζω ότι όσα συμβαίνουν τώρα πολιτικά και κοινωνικά είναι ανάλογα με όσα έγιναν σε όλο τον κόσμο την περίοδο 1930-40», είπε ο Dalio.
Η κρατική παρέμβαση στον ιδιωτικό τομέα, όπως η απόφαση του Trump να αποκτήσει το κράτος συμμετοχή 10% στη βιομηχανία μικροτσίπ Intel, ήταν το είδος «ισχυρής αυταρχικής ηγεσίας που προέκυψε από την επιθυμία να υπάρξει έλεγχος της χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κατάστασης», σημείωσε ο Dalio.
Τα σχόλιά του στην FT συνιστούν σπάνια κριτική σε βάρος του Trump από έναν προβεβλημένο χρηματοοικονομικό παράγοντα, παρά την αυξανόμενη ανησυχία στους κύκλους της Wall Street για τις πολιτικές του προέδρου. «Απλώς περιγράφω τις σχέσεις αιτίας και αποτελέσματος που οδηγούν σε όσα συμβαίνουν», είπε. «Και παρεμπιπτόντως, σε τέτοιες εποχές οι περισσότεροι άνθρωποι σιωπούν γιατί φοβούνται αντίποινα αν ασκήσουν κριτική».
Ο Dalio, ένας από τους πιο γνωστούς μακροοικονομικούς επενδυτές στα hedge funds των ΗΠΑ, που μετέτρεψε τη Bridgewater σε κολοσσό 150 δισ. δολ. στην κορύφωσή της, προειδοποίησε επίσης για τις απειλές στην ανεξαρτησία της Federal Reserve, λίγες ημέρες μετά την πρωτοφανή απόφαση του Trump να αποπέμψει έναν από τους διοικητές της.
Ο Trump πρόσφατα πρότεινε και έναν στενό του σύμμαχο για να καλύψει κενή θέση στο ΔΣ της Fed, κρίσιμο βήμα καθώς πιέζει για ταχεία και βαθιά μείωση του κόστους δανεισμού.
Ο Dalio είπε ότι μια πολιτικά αποδυναμωμένη κεντρική τράπεζα, πιεσμένη να διατηρεί χαμηλά τα επιτόκια, «θα υπονόμευε την εμπιστοσύνη στην ικανότητα της Fed να υπερασπιστεί την αξία του χρήματος και θα καθιστούσε λιγότερο ελκυστικά τα χρεόγραφα σε δολάριο, αποδυναμώνοντας έτσι τη νομισματική τάξη όπως τη γνωρίζουμε».
Διεθνείς επενδυτές είχαν ήδη αρχίσει να μετακινούνται από τα αμερικανικά ομόλογα προς τον χρυσό, πρόσθεσε.
Ο Dalio είπε επίσης ότι τα χρόνια με μεγάλα ελλείμματα και μη βιώσιμη αύξηση χρέους έχουν φέρει την αμερικανική οικονομία στο χείλος μιας κρίσης χρέους, αν και τόνισε ότι «πρόεδροι και από τα δύο κόμματα» είχαν επιδεινώσει την κατάσταση πριν το τελευταίο δημοσιονομικό σχέδιο του Trump. «Οι μεγάλες υπερβολές που προβάλλονται τώρα ως αποτέλεσμα του νέου προϋπολογισμού πιθανότατα θα προκαλέσουν ένα “χρεοκοπικό έμφραγμα” στο σχετικά άμεσο μέλλον», είπε. «Θα έλεγα σε τρία χρόνια, συν/πλην ένα-δύο χρόνια».
Ο Dalio, συγγραφέας των Principles for Dealing With the Changing World Order και How Countries Go Broke: the Big Cycle, έχει εδώ και χρόνια προειδοποιήσει για την απειλή του χρέους στις δυτικές οικονομίες. Παρομοίασε τις ΗΠΑ με κυκλοφορικό σύστημα γεμάτο πλάκα, καθώς οι πληρωμές για την εξυπηρέτηση χρέους εκτοπίζουν άλλες δαπάνες.
Είπε ότι η Ουάσινγκτον δαπανά περίπου 7 τρισ. δολ. τον χρόνο ενώ συγκεντρώνει μόλις 5 τρισ. δολ. σε έσοδα — μια ανισορροπία που θα επιβάλει μαζική έκδοση νέου χρέους ακριβώς τη στιγμή που οι επενδυτές αμφισβητούν κατά πόσο τα αμερικανικά ομόλογα είναι «καλά αποθετήρια πλούτου». Πρόσθεσε: «Η ζήτηση για χρέος δύσκολα θα συμβαδίσει με την προσφορά».
Η Fed θα αντιμετωπίσει ένα σκληρό δίλημμα καθώς η αγορά αρχίζει να αμφιβάλλει για τη δημοσιονομική αξιοπιστία των ΗΠΑ, είπε ο Dalio: «Να επιτρέψει την αύξηση των επιτοκίων και να έχουμε κρίση αθέτησης χρέους, ή να τυπώσει χρήμα και να αγοράσει το χρέος που δεν θα αγοράσουν άλλοι». Και οι δύο δρόμοι θα έπλητταν το δολάριο, πρόσθεσε.
Τί είπε στην πραγματικότητα ο Ray Dalio
Ο μεγαλοεπενδυτής παρουσίασε τη συνέντευξη σε ανάρτηση στο LinkedIn, με την ερώτηση των FT και τη δική του απάντηση:
1. Έχετε προειδοποιήσει εδώ και χρόνια για το τεράστιο χρέος της Αμερικής. Πώς βλέπετε τις υποσχέσεις του Trump για φόρους και δαπάνες να επηρεάζουν αυτήν την πορεία; Είναι αυτή η περίοδος πιο ευαίσθητη από ποτέ;
Ναι. Η επιδεινωμένη κατάσταση οφείλεται σε χρόνια υπερβολών, όπως η υπερκατανάλωση λιπαρών τροφών και το κάπνισμα σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Τα αθροιστικά αποτελέσματα έχουν οδηγήσει στις σημερινές συνθήκες και οι τεράστιες υπερβολές που τώρα προβλέπονται ως αποτέλεσμα του νέου προϋπολογισμού είναι πιθανό να προκαλέσουν μια καρδιακή προσβολή λόγω χρέους στο σχετικά άμεσο μέλλον — θα έλεγα σε τρία χρόνια, συν ή πλην ένα-δύο.
Θα εξηγήσω.
Το πιστωτικό κυκλοφορικό σύστημα είναι σαν το ανθρώπινο κυκλοφορικό σύστημα, καθώς φέρνει «θρεπτικά συστατικά» σε διαφορετικά μέρη του σώματος. Αν το χρέος και η πίστωση χρησιμοποιούνται για να παραχθεί εισόδημα αρκετά μεγάλο ώστε να εξυπηρετεί το ίδιο το χρέος, τότε το σύστημα λειτουργεί καλά και είναι υγιές. Αλλά αν το χρέος και οι δαπάνες για την εξυπηρέτηση του χρέους αυξάνονται πιο γρήγορα από τα εισοδήματα, τότε συσσωρεύονται σαν πλάκα που περιορίζει άλλες δαπάνες. Είναι εύκολο να το δει κανείς αυτό να συμβαίνει. Οι δαπάνες της κυβέρνησης των ΗΠΑ για τόκους ανέρχονται πλέον σε περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια το χρόνο και αυξάνονται γρήγορα, ενώ χρειάζονται περίπου 9 τρισεκατομμύρια για την αναχρηματοδότηση του υπάρχοντος χρέους. Αυτό «στριμώχνει» τις υπόλοιπες δαπάνες. Όσο περισσότερο συμβαίνει αυτό, τόσο πιο κοντά βρίσκεται η χώρα σε μια οικονομική καρδιακή προσβολή λόγω χρέους.
Επίσης, όταν υπάρχει ήδη πολύ χρέος και δημιουργείται νέο χρέος για να χρηματοδοτηθεί το έλλειμμα, η προσφορά χρέους που πωλείται υπερβαίνει κατά πολύ τη ζήτηση. Τον επόμενο χρόνο, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα δαπανήσει περίπου 7 τρισεκατομμύρια δολάρια, ενώ θα εισπράξει μόνο περίπου 5 τρισεκατομμύρια, οπότε θα πρέπει να πουλήσει επιπλέον περίπου 2 τρισεκατομμύρια σε χρέος, πέραν του 1 τρις για την πληρωμή τόκων και των 9 τρις για την αναχρηματοδότηση. Τα πράγματα πιθανόν να χειροτερέψουν, γιατί όταν οι πιστωτές ανησυχούν ότι τα χρεόγραφα δεν αποτελούν καλή αποθήκη αξίας, τα πουλάνε. Αυτό είναι κλασικό σημάδι ότι ο μεγάλος κύκλος χρέους μπαίνει στη τραυματική τελική του φάση.
Σε αυτό το στάδιο, η κεντρική τράπεζα πρέπει να αποφασίσει αν θα επιτρέψει στα επιτόκια να αυξηθούν — προκαλώντας κρίση αθέτησης χρέους — ή αν θα τυπώσει χρήμα και θα αγοράσει το χρέος που άλλοι δεν αγοράζουν, ώστε να συγκρατήσει τα πραγματικά επιτόκια χαμηλά — κάτι που θα μειώσει την αξία του χρήματος.
Ένα ακόμα κλασικό σημάδι ότι πλησιάζουμε στο ταραχώδες τέλος του μεγάλου κύκλου χρέους είναι όταν οι κεντρικές τράπεζες τυπώνουν υπερβολικά πολύ χρήμα, αγοράζουν χρέος, και τελικά χάνουν τόσα πολλά στις επενδύσεις τους, που τόσο η κεντρική τράπεζα όσο και η κυβέρνηση χρειάζονται κι άλλο δανεισμό. Αυτό οδηγεί σε ακόμα περισσότερη εκτύπωση χρήματος για να εξυπηρετήσουν τα μεγάλα χρέη τους.
Με βάση όλα τα κλασικά σημάδια, βρισκόμαστε αργά στον μεγάλο κύκλο χρέους και αν όσοι διαμορφώνουν πολιτική δεν αλλάξουν πορεία, θα υπάρξει πρόβλημα εξυπηρέτησης χρέους σε συνδυασμό με πρόβλημα προσφοράς και ζήτησης χρέους, που θα οδηγήσει σε οικονομική καρδιακή προσβολή λόγω χρέους.
2. Ο Trump έχει απειλήσει να απολύσει τον πρόεδρο της Fed, Jay Powell, και πρόσφατα απομάκρυνε την κυβερνήτη Lisa Cook. Πόσο επικίνδυνο είναι αν η Fed χάσει την ανεξαρτησία της ενώ το χρέος αυξάνεται;
Η μακρά παράδοση της ανεξαρτησίας των κεντρικών τραπεζών από τους πολιτικούς ηγέτες υπάρχει επειδή επικρατεί ευρέως η πεποίθηση ότι οι πολιτικοί ηγέτες θα έχουν κίνητρα να μειώσουν τα επιτόκια και να διευκολύνουν την πίστωση περισσότερο απ’ όσο είναι καλό για τους πιστωτές — επειδή αυτό μειώνει τα πραγματικά επιτόκια που εισπράττουν οι ομολογιούχοι. Αυτό μειώνει την αξία του χρέους ως αποθήκη πλούτου, μειώνει τη ζήτηση για το χρέος και δημιουργεί προβλήματα.
Επειδή τα χρέη του ενός είναι τα περιουσιακά στοιχεία του άλλου, για να είναι αποτελεσματική η κεντρική τράπεζα, πρέπει να κρατά τα πραγματικά επιτόκια αρκετά υψηλά ώστε να ικανοποιούνται οι πιστωτές, χωρίς να είναι τόσο υψηλά ώστε να βλάπτονται οι οφειλέτες.
Αν η ανεξαρτησία της Fed μειωθεί σε σημείο που οι επενδυτές θεωρούν πιθανό τα επιτόκια να μειωθούν τεχνητά και τα ομόλογα να μην αποτελούν καλή αποθήκη πλούτου, τότε θα δούμε ανθυγιεινή πτώση στην αξία του χρήματος.
Το γεγονός ότι αυτή η δυναμική εμφανίζεται την ίδια στιγμή που οι διεθνείς κάτοχοι αμερικανικών ομολόγων μειώνουν τις θέσεις τους σε δολαριοποιημένα ομόλογα και αυξάνουν τις θέσεις τους σε χρυσό, λόγω γεωπολιτικών ανησυχιών, είναι επίσης κλασικό σύμπτωμα ενός κύκλου που πλησιάζει στο τέλος του.
3. Αν μια πολιτικά αποδυναμωμένη Fed αφήσει τον πληθωρισμό να «τρέξει», τι σημαίνει αυτό για τα ομόλογα, το δολάριο και την πιστοληπτική ικανότητα της Αμερικής;
Θα οδηγήσει τα ομόλογα και το δολάριο σε πτώση αξίας και, αν δεν διορθωθεί, θα τα καταστήσει αναποτελεσματικές αποθήκες πλούτου και θα οδηγήσει σε κατάρρευση της νομισματικής τάξης όπως την ξέρουμε.
4. Ο Trump επένδυσε 10 δισεκατομμύρια δολάρια στην Intel «για το τίποτα», περιόρισε τα έσοδα της Nvidia και της AMD από την Κίνα και επέβαλε "χρυσή μετοχή" στην US Steel. Θεωρείτε αυτά πρώιμα σημάδια του κρατικού καπιταλισμού με αμερικανικά χαρακτηριστικά;
Ναι. Ως ένα κλασικό μέρος του Μεγάλου Κύκλου (Big Cycle), τα αυξανόμενα κενά στον πλούτο και τις αξίες οδηγούν σε αυξανόμενο λαϊκισμό τόσο από τα δεξιά όσο και από τα αριστερά, και σε ασυμβίβαστες διαφορές που δεν μπορούν να επιλυθούν μέσω της δημοκρατικής διαδικασίας. Σε τέτοιες εποχές, οι δημοκρατίες αδυνατίζουν και η αυταρχική ηγεσία αυξάνεται, καθώς ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού επιθυμεί οι κυβερνητικοί ηγέτες να πάρουν τον έλεγχο του συστήματος για να λειτουργήσει σωστά για αυτούς — π.χ., «να κάνουν τα τρένα να φτάνουν στην ώρα τους».
Επίσης, σε έναν κόσμο όπου υπάρχουν μεγάλες συγκρούσεις και πιθανώς ακόμα και πόλεμοι μεταξύ χωρών, οι κυβερνήσεις αναλαμβάνουν όλο και περισσότερο έλεγχο στις επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, σήμερα ισχύει ότι όποια χώρα κερδίσει τον τεχνολογικό και οικονομικό πόλεμο, θα κερδίσει και τους πιο σημαντικούς γεωπολιτικούς — ίσως και στρατιωτικούς — πολέμους. Έτσι, οι κυβερνήσεις αναλαμβάνουν ολοένα και περισσότερο έλεγχο στις επιχειρήσεις και την οικονομία.
Το μέρος του Big Cycle στο οποίο βρισκόμαστε είναι πιο ανάλογο με την περίοδο 1928 έως 1938.
5. Κάποιοι το αποκαλούν αυταρχισμό. Άλλοι λένε πως μοιάζει με σοσιαλισμό. Πώς θα χαρακτηρίζατε το οικονομικό μοντέλο του Trump;
Προτιμώ να μην του δώσω ταμπέλα, γιατί οι ταμπέλες είναι προκλητικές και οδηγούν σε αρνητικές αντιδράσεις. Προτιμώ να εξηγήσω τους μηχανισμούς αυτού που συμβαίνει με λιγότερο φορτισμένο τρόπο — και αυτό προσπαθώ να κάνω.
6. Πώς επηρεάζουν αυτές οι παρεμβάσεις τη φήμη της Αμερικής ως το πιο ασφαλές μέρος για επενδύσεις στον κόσμο;
(Η απάντηση απουσιάζει)
7. Οι κινήσεις του Trump θέτουν σε κίνδυνο την παγκόσμια εμπιστοσύνη στα αμερικανικά ομόλογα, το δολάριο και τη βιωσιμότητα του χρέους των ΗΠΑ;
Ναι, αν και δεν θα απέδιδα αυτή την κατάσταση μόνο στις ενέργειες του Trump. Όπως ανέφερα, η δυναμική που περιγράφω συμβαίνει εδώ και πολύ καιρό υπό προεδρίες και των δύο κομμάτων, αν και άρχισε να εντείνεται το 2008 και επιταχύνθηκε μετά το 2020.
8. Θα μπορούσε αυτός ο παρεμβατισμός να επιταχύνει την απομάκρυνση από τις ΗΠΑ ως το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό ασφαλές καταφύγιο;
(Η απάντηση απουσιάζει)
9. Θεωρείτε την απορρύθμιση (deregulation) ως απειλή για το καθεστώς του δολαρίου ως αποθεματικό νόμισμα;
Όχι, αλλά θεωρώ ότι η κακή δημοσιονομική κατάσταση της κυβέρνησης των ΗΠΑ και των άλλων νομισμάτων αποθεματικού χαρακτήρα αποτελεί απειλή για την ελκυστικότητά τους ως αποθεματικά νομίσματα και αποθήκες πλούτου. Αυτό είναι που έχει συμβάλει στην άνοδο της τιμής του χρυσού και των κρυπτονομισμάτων.
10. Είναι η έκθεση των stablecoins σε κρατικά ομόλογα πιθανός συστημικός κίνδυνος;
Δεν το νομίζω. Ωστόσο, βλέπω ως πραγματικό κίνδυνο τη μείωση της αγοραστικής δύναμης των ομολόγων σε πραγματικούς όρους. Αυτό δεν θα πρέπει να δημιουργήσει συστημικό κίνδυνο στα stablecoins, εφόσον είναι καλά ρυθμισμένα.
11. Θα μπορούσε το crypto να αντικαταστήσει ουσιαστικά το δολάριο ή αποτελεί εντελώς διαφορετικό κίνδυνο;
Το crypto είναι πλέον ένα εναλλακτικό νόμισμα με περιορισμένη προσφορά, οπότε, αν η προσφορά δολαρίων αυξηθεί ή/και η ζήτησή του μειωθεί, αυτό πιθανόν να κάνει τα crypto ελκυστικά εναλλακτικά νομίσματα. Πιστεύω ότι τα περισσότερα fiat νομίσματα, ειδικά εκείνα με μεγάλο χρέος, θα αντιμετωπίσουν προβλήματα ως αποτελεσματικές αποθήκες πλούτου και θα χάσουν αξία σε σχέση με τα σκληρά νομίσματα. Αυτό συνέβη την περίοδο 1930-1940 και 1970-1980.
12. Όταν ο υποψήφιος δήμαρχος της Νέας Υόρκης, Zohran Mamdani, πρότεινε σοσιαλιστικές ιδέες, οι CEOs και οι δισεκατομμυριούχοι αντέδρασαν έντονα. Γιατί πιστεύετε ότι τα ίδια άτομα είναι σιωπηλά όταν ο Trump υπονομεύει την ελεύθερη επιχειρηματικότητα;
Πιστεύω ότι αυτό που συμβαίνει τώρα πολιτικά και κοινωνικά είναι ανάλογο με την περίοδο 1930–1940 παγκοσμίως, γιατί, όπως τότε, τα κενά στον πλούτο, τα κενά στις αξίες, και οι ακραίες διαφορές στις πολιτικές απόψεις έχουν αυξηθεί — και η διάθεση για συμβιβασμό, η αποδοχή της ήττας μέσω της ψήφου, και η εμπιστοσύνη στο σύστημα έχουν εξασθενήσει.
Πιστεύω ότι οι περισσότεροι παραμένουν σιωπηλοί γιατί φοβούνται αντίποινα αν μιλήσουν.
13. Προέρχεται η πραγματική απειλή για τον αμερικανικό καπιταλισμό από την άκρα αριστερά — ή από τον παρεμβατισμό του Trump;
Προέρχεται από τις πέντε δυνάμεις που ανέκαθεν καθοδηγούσαν τις μεγάλες αλλαγές στους κύκλους:
-
Ο μεγάλος κύκλος χρέους, που πιθανόν θα οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα και θα απειλήσει τη σημερινή νομισματική τάξη.
-
Μεγάλα πολιτικά προβλήματα εντός των χωρών, που απειλούν τις υπάρχουσες πολιτικές δομές.
-
Μεγάλα γεωπολιτικά προβλήματα μεταξύ χωρών, που απειλούν την παγκόσμια τάξη.
-
Μεγάλα φυσικά φαινόμενα, όπως ξηρασίες, πλημμύρες και πανδημίες (με σημαντικότερη την κλιματική αλλαγή).
-
Η ανθρωπότητα που δημιουργεί τεράστιο αντίκτυπο μέσω νέων τεχνολογιών, με κυριότερη την τεχνητή νοημοσύνη.
Η αλληλεπίδραση αυτών των πέντε δυνάμεων είναι αυτή που διαμορφώνει το παρόν και το μέλλον.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών