Που κρύβεται η δύναμη της «ISIS» - Αργά ή γρήγορα θα εμφανιστούν εξτρεμιστικά στοιχεία στη Δύση - Άρθρο του Ιπποκράτη Δασκαλάκη*
Έξη μήνες μετά την αιφνιδιαστική εμφάνιση της, η Islamic State of Iraq and Syria-ISIS έχει καταφέρει όχι μόνο να μονοπωλήσει το ενδιαφέρον των μέσων μαζικής ενημέρωσης αλλά και να εκπλήξει τους ειδικούς με τη συνεχιζόμενη επιτυχημένη δράση της, τον απροσδόκητα μεγάλο αριθμό δυτικών πολιτών που προσηλυτίζονται και εντάσσονται ως μαχητές στο χώρο της και την ιδιαίτερα επιμελημένη επικοινωνιακή προπαγάνδα τρόμου.
Αεροπορικοί βομβαρδισμοί και ετερόκλητες συμμαχίες δεν έχουν καταφέρει ακόμη να περιορίσουν την εδαφική επέκταση του Ισλαμικού Χαλιφάτου και πολύ δε περισσότερο να ανακόψουν την απήχηση που προκαλεί στους ταλαίπωρους κατοίκους των περιοχών ο συνδυασμός τρόμου, θρησκευτικής λύτρωσης και υπόσχεσης μιας νέας μη υλιστικής και δικαιότερης κοινωνίας.
Ας μη ξεχνάμε ότι τα μηνύματα των τζιχαντιστών κατευθύνονται σε απελπισμένους ανθρώπους που έζησαν τη βαρβαρότητα των κοσμικών «μπααθικών» καθεστώτων, τη σκληρότητα τοπικών φυλάρχων και την εκμετάλλευση και εγκατάλειψη τους από ξένους σωτήρες με ή χωρίς επαναστατικά δόγματα και ιδέες.
Ανθρώπους δηλαδή που έζησαν πολλάκις την αναίτια συντριβή ανάμεσα στις συγκρούσεις αδίστακτων διεκδικητών της εξουσίας και του πλούτου της περιοχής και στους οποίους ελάχιστα πλέον έχουν απομείνει για να χάσουν.
Επίσης δεν πρέπει να λησμονούμε ότι οι περισσότεροι εκ των σημερινών αντιπάλων των τζιχαντιστών αποτελούν τους κύριους υπαίτιους –με την αμέριστη συμπαράσταση των δυτικοευρωπαίων- για την τραγική κατάσταση στην οποία έχει οδηγηθεί η περιοχή.
Προς θεού δεν υπερασπιζόμαστε ούτε προσπαθούμε να δικαιολογήσουμε τις αποτρόπαιες πράξεις της Islamic State of Iraq and Syria.
Απλά προσπαθούμε να κατανοήσουμε τους λόγους της απροσδόκητης ανόδου και επιτυχιών τους.
Μόνο με αυτό τον τρόπο θα μπορέσουμε να βρούμε τα κατάλληλα εργαλεία για να τους αντιμετωπίσουμε.
Γιατί αναμφισβήτητα πρέπει να αναλάβουμε τις ευθύνες μας και να αποτρέψουμε μια νέα ανθρωπιστική καταστροφή και συγχρόνως να εμποδίσουμε να δημιουργηθεί μια νέα περιοχή αστάθειας και εξαγωγής τρομοκρατίας και καταδιωκομένων ανθρώπινων ψυχών.
Επιπλέον πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι τα μηνύματα των τζιχαντιστών έχουν όχι μόνο επιτυχία στους μη αφομοιωμένους μουσουλμανικούς νεανικούς πληθυσμούς που έχουν κατακλύσει τη δύση αλλά και σε περιθωριοποιημένα στοιχεία των δυτικών κοινωνιών.
Η προέλαση των τζιχαντιστών θυμίζει την αντίστοιχη κεραυνοβόλα επέλαση των Μογγόλων αιώνες πριν.
Χωρίς να μεταφέρουν κάποιο θρησκευτικοκοινωνικό μήνυμα και οπλισμένοι μόνο με την αγριότητα και την ταχύτητα τους, οδήγησαν σε πτώση τις αυτοκρατορίες της εποχής εκείνης.
Στην επικράτηση τους συνέβαλε η παθητική και φοβική αντίδραση των κατοίκων όλων εκείνων των αυτοκρατοριών, που απογοητευμένοι από την βαριά φορολογία, την αδιαφορία και ανικανότητα της κεντρικής κυβέρνησης και την ασυδοσία των τοπικών αρχών προτίμησαν να υποταχθούν στην ορμή των νέων κατακτητών κουρασμένοι και απογοητευμένοι από τον παλαιό κόσμο που δεν είχε τίποτα συναρπαστικό ή ελπιδοφόρο να τους υποσχεθεί.
Επιπλέον αυτοκρατορίες που δεν είχαν καταφέρει να εμφυσήσουν υποτυπώδη εθνική συνείδηση και βάσισαν την άμυνα τους σε μισθοφορικά στρατεύματα σαρώθηκαν ως τραπουλόχαρτα από τον κονιορτό και τα βέλη των ιππέων των στεπών.
Ας έρθουμε όμως στη θέση του Μαχμούτ, χωρικού στη βορειανατολική Συρία, γεννημένου το 1937.
Πιστός και φιλήσυχος μουσουλμάνος με χαραγμένη στο υποσυνείδητο του την μακρινή και εξιδανικευμένη εποχή του Χαλιφάτου.
Διατηρεί συλλογικές και προσωπικές μνήμες από τις συγκρούσεις που υπέθαλπαν οι τοπικοί φύλαρχοι για να εξυπηρετήσουν το ίδιον συμφέρον τους ταυτιζόμενοι με τις επιταγές των εκπροσώπων των μεγάλων δυνάμεων και αλλάζοντας στρατόπεδο ανάλογα με τις περιστάσεις.
Εν συνεχεία γνώρισε το «μπααθικό» όραμα ενός κοινωνικού σοσιαλιστικού κράτους αλλά όταν εν συνεχεία σαγηνεύθηκε από την κομμουνιστική ιδεολογία γεύθηκε την κρατική καταστολή.
Το χωριό του καταστράφηκε και αυτός και η οικογένεια του εκτοπίστηκαν καθώς στην περιοχή του αναπτύχθηκε το κουρδικό αυτονομιστικό κίνημα.
Εργάτης στην πόλη Χομς βίωσε την αιματηρή καταστολή του κινήματος των αδελφών μουσουλμάνων από τον πατέρα του Μπαασάρ Αλ Άσσαντ.
Εκτοπίστηκε ξανά, αυτή τη φορά στην ανατολική Συρία –στα σύνορα με το Ιράκ- και προσπάθησε να ξαναδημιουργήσει τη ζωή του.
Έζησε στιγμές τρόμου όταν το ιρακινό πυροβολικό έπληξε το χωριό του στη διάρκεια του πρώτου πολέμου του κόλπου.
Πριν δύο χρόνια γεύθηκε τον εμφύλιο πόλεμο όταν οι αντικαθεστωτικοί αντάρτες εισήλθαν στο χωρίο και προχώρησαν σε αναγκαστική στρατολόγηση των νέων ανδρών.
Ακολούθησαν οι δυνάμεις ασφαλείας που για παραδειγματισμό βασάνισαν, φυλάκισαν και εξευτέλισαν κατοίκους θεωρούμενους ως συμπαθούντες προς τους αντιφρονούντες, συμπεριλαμβανομένου και του γιού του.
Έφυγαν γρήγορα κυνηγημένοι για να δώσουν τη θέση τους σε διάφορες ληστρικές ομάδες που εκμεταλλευόμενες το χάος του πολέμου και εμφανιζόμενοι με διάφορα προσωπεία προέβαιναν σε πράξεις βίας.
Στο τέλος εισήλθαν στο χωριό οι άνδρες της Islamic State of Iraq and Syria.
Φανατισμένοι, σκληροί, βίαιοι αλλά συγχρόνως έφερναν και ένα μήνυμα ελπίδας και λύτρωσης που ξύπναγε στο υποσυνείδητο του Μαχμούτ μια αβίωτη ανάμνηση μιας άγευστης ιδανικής εποχής.
Απογοητευμένος από τις κοσμικές απραγματοποίητες υποσχέσεις, ταλαιπωρημένος από τις αδικίες της εξουσίας και των διεκδικητών της και συγχρόνως βαθιά φοβισμένος από τη σκληρότητα των τζιχαντιστών αποφάσισε να εναποθέσει τις ελπίδες του στον Προφήτη και με ενδοιασμό αποδέχθηκε τη στρατολόγηση των ανήλικων εγγονών του.
Τα συριακά αεροπλάνα βομβάρδισαν το χωριό του σε μια προσπάθεια εξουδετέρωσης των τζιχαντιστών.
Ο ένας εγγονός του Μαχμούτ σκοτώθηκε έξω από το πρόχειρο καταυλισμό που δημιούργησαν οι τζιχαντιστές για την εκπαίδευση των νέων ανηλίκων μαχητών.
Ο Μαχμούτ και η οικογένεια του είναι κάποιοι από τα εκατομμύρια ανθρώπους που έτυχε να γεννηθούν σε λάθος μέρος τη λάθος εποχή.
Στην απογοήτευση και απελπισία αυτών των ανθρώπων, σε συνδυασμό με ένα μήνυμα ελπίδας, λύτρωσης και τρόμου στηρίζεται η Islamic State of Iraq and Syria για να επεκτείνει την κυριαρχία της.
Εκεί ακριβώς κρύβεται και η δύναμη της που την καθιστά ακαταμάχητη καθώς χιλιάδες άνθρωποι αποδέχονται τη μαρτυρική θυσία χάρη ενός ιερού σκοπού και εκατομμύρια άλλοι αποδέχονται παθητικά και καρτερικά τη νέα αυτή κατάσταση διατηρώντας την ελπίδα μιας επιστροφής στις πατρογονικές αξίες και την ατάραχη φυλετική συμβίωση υπό τη σκέπη του Χαλιφάτου και του Προφήτη μακριά από τις αταίριαστες δυτικές υλιστικές ιδέες και ακατανόητες έννοιες περί ατομικών δικαιωμάτων.
Αναμφισβήτητα, η άνοδος της ISIS οφείλεται και σε άλλους παράγοντες που πρέπει να προσμετρηθούν και να αντιμετωπιστούν ανάλογα.
Ιδιαίτερα, η αλόγιστη ηθική, υλική υποστήριξη και χρηματοδότηση της από σουνιτικά κρατικά καθεστώτα γιγάντωσε τις δυνάμεις της.
Ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας προσέφερε ανεκτίμητη πολεμική εμπειρία στους μαχητές της που σε συνδυασμό με το αίσθημα της ιερότητας του αγώνα κατατροπώνουν τα ανεκπαίδευτα και χαμηλού ηθικού ιρακινά στρατεύματα.
Συγχρόνως η ηγεσία της χειρίζεται με μεγάλη επιτυχία όχι μόνο τις πολεμικές επιχειρήσεις-μεταβάλλοντες στόχους και κατευθύνσεις κατά περίπτωση- αλλά εκμεταλλεύεται κατάλληλα και τους τοπικούς φυλάρχους, πείθοντας τους να συστρατευθούν στο πλευρό της.
Επιπλέον έχει επιδείξει τεράστιες ικανότητες στις επικοινωνιακές επιχειρήσεις εκμεταλλευόμενη τη σύγχρονη τεχνολογία και τα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης.
Είναι εκπληκτική η ταχύτητα με την οποία έχει οργανώσει τον έλεγχο των καταλαμβανομένων περιοχών, τον προσηλυτισμό των τοπικών πληθυσμών και την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών τους πόρων για χάρη του ιερού αγώνα.
Τα στρατεύματα της, εκτός από τη μαχητική ικανότητα και φανατισμό τους, διακρίνονται για την ευελιξία και την υποστήριξη τους από ένα δυσκολοπρόσβλητο μηχανισμό διοικητικής μέριμνας.
Φυσικά και οι μαχητές της Islamic State of Iraq and Syria δεν είναι ακαταμάχητοι.
Η επέκταση του «κράτους» θα επιφέρει δυσκολίες ελέγχου και την ανάγκη οικοδόμησης μιας υποτυπώδους κρατικής μηχανής που αργά ή γρήγορα θα δημιουργήσει τις ίδιες καταπιεστικές συνθήκες και αδυναμίες επίλυσης προβλημάτων με τα προηγούμενα καθεστώτα.
Αποδείχτηκε περίτρανα και στην περίπτωση του Αφγανιστάν, ότι η σκληρότητα και ο θρησκευτικός φανατισμός των Ταλιμπάν δεν ήταν αρκετά για την πλήρη καθυπόταξη της πανσπερμίας των φυλών της χώρας και τη δημιουργία μιας κρατικής οντότητας.
Για την αντιμετώπιση των τζιχαντιστών έχει προταθεί συνδυασμός προσπαθειών, συμμαχιών και δράσεων.
Έχει αποδειχθεί ότι ακόμη και η εξολόθρευση μέρους της ηγεσίας ορισμένες φορές αρκεί για να ανακόψει την ορμή μιας ανάλογης οργάνωσης και να την οδηγήσει σε εσωτερικές διαμάχες.
Ο εξοπλισμός και υποστήριξη αντιπάλων ομάδων και φατριών είναι μια τακτική βραχυπρόθεσμα επιτυχής (και τουλάχιστον χωρίς άμεσες απώλειες για τις φοβικές κοινωνίες της δύσης) αλλά μακροπρόθεσμα έχει αποδειχθεί συχνά καταστροφική καθόσον η επιλογή των «συμμάχων» πολλάκις είναι προβληματική και πρόσκαιρη.
Πιθανόν ο ετερόκλητος συνασπισμός των αντιπάλων των τζιχαντιστών να κατορθώσει να επικρατήσει στρατιωτικά και να εκδιώξει την οργάνωση από τα εδάφη του Ιράκ.
Δύσκολα όμως ο συνασπισμός θα επιτύχει να εκριζώσει το φανατισμό και το αίσθημα της αδικίας από τους καταπιεσμένους και πολλαπλά απογοητευμένους πιστούς.
Σε αυτή την περίπτωση, ο θρησκευτικός εξτρεμισμός θα μεταφερθεί σε μια άλλη περιοχή όπου η αμάθεια, ο αναλφαβητισμός, η καταπίεση και κυρίως οι κοινωνικές και οικονομικές αδικίες θα αποτελούν το κατάλληλο και γόνιμο έδαφος για να αναπτυχθεί και επανεμφανιστεί.
Η αντιμετώπιση της Islamic State of Iraq and Syria δεν πρέπει να εξεταστεί ως η ανάσχεση μιας συγκεκριμένης οργάνωσης σε ένα συγκεκριμένο χώρο.
Η αντιμετώπιση της πρέπει να ενταχθεί σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που αποβλέπει στην αντιμετώπιση των ακραίων οπαδών ενός εξτρεμιστικού ισλαμισμού που επιδιώκει να ιδρύσει με τη βία ένα ισλαμικό κράτος και να επιβάλλει μια συγκεκριμένη ιδεολογία με μη αποδεκτές μεθόδους.
Το σχέδιο αυτό πρέπει μακροπρόθεσμα να αποβλέπει στην εκρίζωση των αιτίων που συντελούν στην εμφάνιση και ενδυνάμωση του θρησκευτικού εξτρεμισμού στις μουσουλμανικές κοινότητες.
Ο εξτρεμισμός αυτός βρίσκει γόνιμο έδαφος στην απογοήτευση των ανθρώπων, τις κοινωνικοοικονομικές ανισότητες και στην αποτυχία να εμπεδωθεί αφύσικα και βίαια στην περιοχή μια δυτικογενής υλιστική προσέγγιση ξένη προς το ψυχισμό και παραδόσεις των εντοπίων.
Ίσως δε θα είναι υπερβολή να διακρίνουμε ότι πιθανόν και για άλλη μια φορά, μια νέα κοσμοθεωρία, θρησκευτικών καταβολών, που αποβλέπει στην παγκόσμια κυριαρχία (στις αντιλήψεις των περιορισμένων σε αριθμό σήμερα φανατικών οπαδών της) βρίσκεται στα σπάργανα της.
Η ιστορία έχει αποδείξει το ακατόρθωτο αυτής της επιδίωξης άλλα και τις αιματηρές συγκρούσεις που επιφέρει η καθυστερημένη ανάσχεση της.
Πρέπει να αντιληφθούμε ότι όσο νωρίτερα και πιο συντονισμένα αντιμετωπίσουμε αυτή την απειλή τόσο λιγότερες θυσίες θα απαιτηθούν.
Η γνώση της ιστορίας της περιοχής, της μουσουλμανικής κουλτούρας, ο επιβαλλόμενος σεβασμός προς τις ιδιαιτερότητες των κατοίκων και η συναντίληψη των ευθυνών μας και η άρνηση κάθε μορφής αλαζονείας είναι τα κατάλληλα εργαλεία για την αντιμετώπιση της νέας απειλής.
Με τα εργαλεία αυτά θα πρέπει να προχωρήσουμε σε μια συνεπή, ρεαλιστική και κοστοβόρα πολιτική έναντι όλου αυτού του χώρου, από το κέρας της Αφρικής μέχρι τις στέπες του Καζακστάν και από τις ζούγκλες των Φιλιππίνων μέχρι τις ερήμους της Μαυριτανίας.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στο εσωτερικό των δυτικών χωρών όπου έχει εγκατασταθεί μια δυναμική και περιθωριοποιημένη μουσουλμανική κοινότητα που αρνείται να αποδεχθεί την αφομοίωση της στην υπάρχουσα κοινωνία και τους κανόνες της.
Στην κοινότητα αυτή, αργά ή γρήγορα θα εμφανιστούν ορισμένα εξτρεμιστικά στοιχεία που θα επιδιώξουν βίαια την εφαρμογή μιας ακραίας και μη συμβατής με το δυτικό πολιτισμό κοινωνικοθρησκευτικής οργάνωσης.
Για την αντιμετώπιση της απειλής πρέπει να αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος και να εξασφαλίσουμε ότι οι συμμαχίες που θα συγκροτήσουμε πρέπει να βασίζονται σε μια ειλικρινή και αδιαπραγμάτευτη αποδοχή ορισμένων κοινών αρχών και αξιών και όχι σε ευκαιριακή συμπόρευση.
Η προσπάθεια μας πρέπει είναι πολυεπίπεδη και επίπονη, να στοχεύει στην αντιμετώπιση του εξτρεμισμού και όχι του ισλαμισμού και δεν πρέπει να περιμένουμε γρήγορες λύσεις όσα σύγχρονα όπλα και βόμβες και εάν χρησιμοποιήσουμε.
Αντίστοιχα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να γευθούμε αιματηρά τρομοκρατικά πλήγματα στις χώρες μας χωρίς και να αποκλείουμε την προσβολή με όπλα μαζικής καταστροφής.
Ο φανατισμός αντιμετωπίζεται μόνο με τη σταθερή, αδιαπραγμάτευτη, ηθικά και κοινωνικά δίκαιη και ιδεολογικά υποστηριζόμενη πολιτική χωρίς να αποκλείεται και η απαραίτητη άμεση προβολή και εφαρμογή στρατιωτικής ισχύος.
Το ερώτημα είναι εάν οι κοινωνίες της δύσης έχουν συνειδητοποιήσει το μέγεθος του προβλήματος και των ευθυνών τους και εάν είναι έτοιμες για να αναλάβουν μια τέτοια προσπάθεια.
Εκτός της συνέχειας του κειμένου και λαμβάνοντας υπόψη τις τρέχουσα κατάσταση, εκτιμώ ως πιθανή την άμεση στρατιωτική εμπλοκή της Τουρκίας.
Οι μέχρι σήμερα (01 Οκτωβρίου 2014) εξελίξεις στην περιοχή έχουν αρνητικά επηρεάσει τις ηγεμονικές προσπάθειες της χώρας αυτής και έχουν καταστήσει αφερέγγυο έως και ύποπτη την τουρκική πολιτική στις δυτικές αλλά και γειτονικές χώρες.
Η τελματωμένη και αδιέξοδη θέση της Τουρκίας σε συνδυασμό με το χαρακτήρα του Προέδρου Ταγίπ Ερντογκάν καθιστούν πιθανή μια τουρκική χερσαία στρατιωτική εμπλοκή στα σύνορα της Τουρκίας με Ιράκ και Συρία για τη δημιουργία μιας ζώνης ασφαλείας.
Με τον τρόπο αυτό, η Τουρκία θα επαναβεβαιώσει τη θέση ως περιφερειακής δυνάμεως ικανής και πρόθυμης να αναλάβει τις συμμαχικές, ανθρωπιστικές και ιστορικές της ευθύνες.
Επιπλέον, θα εμφανιστεί ως αξιόπιστος σύμμαχος της Δύσης και παράλληλα θα προσφέρει χείρα βοηθείας στους Κούρδους επιδιώκοντας την προσέγγιση και την αποδοχή της ως της φυσικής προστάτιδας δυνάμεως και «μητέρας» των απανταχού ευρισκομένων Κούρδων.
Επιπρόσθετα με τον τρόπο αυτό εκτιμά ότι θα θέσει υπό τον έλεγχο της τις κουρδικές ανταρτικές ομάδες που πιθανόν την επαύριον να αποτελέσουν το φυτώριο των νέων μαχητών του ΡΚΚ.
Συγχρόνως, θα φέρει σε δύσκολη θέση το καθεστώς του Άσσαντ που αδυνατεί να αντιδράσει και να εμπλακεί σε διμέτωπο αγώνα και θα ενισχύσει τη συριακή αντιπολίτευση εμφανιζόμενη ως προστάτιδα του συριακού λαού.
Φυσικά με την τολμηρή αυτή επιλογή της διακινδυνεύει την εμπλοκή της σε έναν αγώνα τριβής με πιθανές απρόβλεπτες συνέπειες με τους τζιχαντιστές αλλά κάθε πολιτική κίνηση έχει και τους κινδύνους της και ο Ταγίπ Ερντογκάν έχει δείξει στο παρελθόν ότι αναμφίβολα ξέρει να τολμάει.
* Ο Ιπποκράτης Δασκαλάκης είναι υποστράτηγος (εα) μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών
www.bankingnews.gr
Αεροπορικοί βομβαρδισμοί και ετερόκλητες συμμαχίες δεν έχουν καταφέρει ακόμη να περιορίσουν την εδαφική επέκταση του Ισλαμικού Χαλιφάτου και πολύ δε περισσότερο να ανακόψουν την απήχηση που προκαλεί στους ταλαίπωρους κατοίκους των περιοχών ο συνδυασμός τρόμου, θρησκευτικής λύτρωσης και υπόσχεσης μιας νέας μη υλιστικής και δικαιότερης κοινωνίας.
Ας μη ξεχνάμε ότι τα μηνύματα των τζιχαντιστών κατευθύνονται σε απελπισμένους ανθρώπους που έζησαν τη βαρβαρότητα των κοσμικών «μπααθικών» καθεστώτων, τη σκληρότητα τοπικών φυλάρχων και την εκμετάλλευση και εγκατάλειψη τους από ξένους σωτήρες με ή χωρίς επαναστατικά δόγματα και ιδέες.
Ανθρώπους δηλαδή που έζησαν πολλάκις την αναίτια συντριβή ανάμεσα στις συγκρούσεις αδίστακτων διεκδικητών της εξουσίας και του πλούτου της περιοχής και στους οποίους ελάχιστα πλέον έχουν απομείνει για να χάσουν.
Επίσης δεν πρέπει να λησμονούμε ότι οι περισσότεροι εκ των σημερινών αντιπάλων των τζιχαντιστών αποτελούν τους κύριους υπαίτιους –με την αμέριστη συμπαράσταση των δυτικοευρωπαίων- για την τραγική κατάσταση στην οποία έχει οδηγηθεί η περιοχή.
Προς θεού δεν υπερασπιζόμαστε ούτε προσπαθούμε να δικαιολογήσουμε τις αποτρόπαιες πράξεις της Islamic State of Iraq and Syria.
Απλά προσπαθούμε να κατανοήσουμε τους λόγους της απροσδόκητης ανόδου και επιτυχιών τους.
Μόνο με αυτό τον τρόπο θα μπορέσουμε να βρούμε τα κατάλληλα εργαλεία για να τους αντιμετωπίσουμε.
Γιατί αναμφισβήτητα πρέπει να αναλάβουμε τις ευθύνες μας και να αποτρέψουμε μια νέα ανθρωπιστική καταστροφή και συγχρόνως να εμποδίσουμε να δημιουργηθεί μια νέα περιοχή αστάθειας και εξαγωγής τρομοκρατίας και καταδιωκομένων ανθρώπινων ψυχών.
Επιπλέον πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι τα μηνύματα των τζιχαντιστών έχουν όχι μόνο επιτυχία στους μη αφομοιωμένους μουσουλμανικούς νεανικούς πληθυσμούς που έχουν κατακλύσει τη δύση αλλά και σε περιθωριοποιημένα στοιχεία των δυτικών κοινωνιών.
Η προέλαση των τζιχαντιστών θυμίζει την αντίστοιχη κεραυνοβόλα επέλαση των Μογγόλων αιώνες πριν.
Χωρίς να μεταφέρουν κάποιο θρησκευτικοκοινωνικό μήνυμα και οπλισμένοι μόνο με την αγριότητα και την ταχύτητα τους, οδήγησαν σε πτώση τις αυτοκρατορίες της εποχής εκείνης.
Στην επικράτηση τους συνέβαλε η παθητική και φοβική αντίδραση των κατοίκων όλων εκείνων των αυτοκρατοριών, που απογοητευμένοι από την βαριά φορολογία, την αδιαφορία και ανικανότητα της κεντρικής κυβέρνησης και την ασυδοσία των τοπικών αρχών προτίμησαν να υποταχθούν στην ορμή των νέων κατακτητών κουρασμένοι και απογοητευμένοι από τον παλαιό κόσμο που δεν είχε τίποτα συναρπαστικό ή ελπιδοφόρο να τους υποσχεθεί.
Επιπλέον αυτοκρατορίες που δεν είχαν καταφέρει να εμφυσήσουν υποτυπώδη εθνική συνείδηση και βάσισαν την άμυνα τους σε μισθοφορικά στρατεύματα σαρώθηκαν ως τραπουλόχαρτα από τον κονιορτό και τα βέλη των ιππέων των στεπών.
Ας έρθουμε όμως στη θέση του Μαχμούτ, χωρικού στη βορειανατολική Συρία, γεννημένου το 1937.
Πιστός και φιλήσυχος μουσουλμάνος με χαραγμένη στο υποσυνείδητο του την μακρινή και εξιδανικευμένη εποχή του Χαλιφάτου.
Διατηρεί συλλογικές και προσωπικές μνήμες από τις συγκρούσεις που υπέθαλπαν οι τοπικοί φύλαρχοι για να εξυπηρετήσουν το ίδιον συμφέρον τους ταυτιζόμενοι με τις επιταγές των εκπροσώπων των μεγάλων δυνάμεων και αλλάζοντας στρατόπεδο ανάλογα με τις περιστάσεις.
Εν συνεχεία γνώρισε το «μπααθικό» όραμα ενός κοινωνικού σοσιαλιστικού κράτους αλλά όταν εν συνεχεία σαγηνεύθηκε από την κομμουνιστική ιδεολογία γεύθηκε την κρατική καταστολή.
Το χωριό του καταστράφηκε και αυτός και η οικογένεια του εκτοπίστηκαν καθώς στην περιοχή του αναπτύχθηκε το κουρδικό αυτονομιστικό κίνημα.
Εργάτης στην πόλη Χομς βίωσε την αιματηρή καταστολή του κινήματος των αδελφών μουσουλμάνων από τον πατέρα του Μπαασάρ Αλ Άσσαντ.
Εκτοπίστηκε ξανά, αυτή τη φορά στην ανατολική Συρία –στα σύνορα με το Ιράκ- και προσπάθησε να ξαναδημιουργήσει τη ζωή του.
Έζησε στιγμές τρόμου όταν το ιρακινό πυροβολικό έπληξε το χωριό του στη διάρκεια του πρώτου πολέμου του κόλπου.
Πριν δύο χρόνια γεύθηκε τον εμφύλιο πόλεμο όταν οι αντικαθεστωτικοί αντάρτες εισήλθαν στο χωρίο και προχώρησαν σε αναγκαστική στρατολόγηση των νέων ανδρών.
Ακολούθησαν οι δυνάμεις ασφαλείας που για παραδειγματισμό βασάνισαν, φυλάκισαν και εξευτέλισαν κατοίκους θεωρούμενους ως συμπαθούντες προς τους αντιφρονούντες, συμπεριλαμβανομένου και του γιού του.
Έφυγαν γρήγορα κυνηγημένοι για να δώσουν τη θέση τους σε διάφορες ληστρικές ομάδες που εκμεταλλευόμενες το χάος του πολέμου και εμφανιζόμενοι με διάφορα προσωπεία προέβαιναν σε πράξεις βίας.
Στο τέλος εισήλθαν στο χωριό οι άνδρες της Islamic State of Iraq and Syria.
Φανατισμένοι, σκληροί, βίαιοι αλλά συγχρόνως έφερναν και ένα μήνυμα ελπίδας και λύτρωσης που ξύπναγε στο υποσυνείδητο του Μαχμούτ μια αβίωτη ανάμνηση μιας άγευστης ιδανικής εποχής.
Απογοητευμένος από τις κοσμικές απραγματοποίητες υποσχέσεις, ταλαιπωρημένος από τις αδικίες της εξουσίας και των διεκδικητών της και συγχρόνως βαθιά φοβισμένος από τη σκληρότητα των τζιχαντιστών αποφάσισε να εναποθέσει τις ελπίδες του στον Προφήτη και με ενδοιασμό αποδέχθηκε τη στρατολόγηση των ανήλικων εγγονών του.
Τα συριακά αεροπλάνα βομβάρδισαν το χωριό του σε μια προσπάθεια εξουδετέρωσης των τζιχαντιστών.
Ο ένας εγγονός του Μαχμούτ σκοτώθηκε έξω από το πρόχειρο καταυλισμό που δημιούργησαν οι τζιχαντιστές για την εκπαίδευση των νέων ανηλίκων μαχητών.
Ο Μαχμούτ και η οικογένεια του είναι κάποιοι από τα εκατομμύρια ανθρώπους που έτυχε να γεννηθούν σε λάθος μέρος τη λάθος εποχή.
Στην απογοήτευση και απελπισία αυτών των ανθρώπων, σε συνδυασμό με ένα μήνυμα ελπίδας, λύτρωσης και τρόμου στηρίζεται η Islamic State of Iraq and Syria για να επεκτείνει την κυριαρχία της.
Εκεί ακριβώς κρύβεται και η δύναμη της που την καθιστά ακαταμάχητη καθώς χιλιάδες άνθρωποι αποδέχονται τη μαρτυρική θυσία χάρη ενός ιερού σκοπού και εκατομμύρια άλλοι αποδέχονται παθητικά και καρτερικά τη νέα αυτή κατάσταση διατηρώντας την ελπίδα μιας επιστροφής στις πατρογονικές αξίες και την ατάραχη φυλετική συμβίωση υπό τη σκέπη του Χαλιφάτου και του Προφήτη μακριά από τις αταίριαστες δυτικές υλιστικές ιδέες και ακατανόητες έννοιες περί ατομικών δικαιωμάτων.
Αναμφισβήτητα, η άνοδος της ISIS οφείλεται και σε άλλους παράγοντες που πρέπει να προσμετρηθούν και να αντιμετωπιστούν ανάλογα.
Ιδιαίτερα, η αλόγιστη ηθική, υλική υποστήριξη και χρηματοδότηση της από σουνιτικά κρατικά καθεστώτα γιγάντωσε τις δυνάμεις της.
Ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας προσέφερε ανεκτίμητη πολεμική εμπειρία στους μαχητές της που σε συνδυασμό με το αίσθημα της ιερότητας του αγώνα κατατροπώνουν τα ανεκπαίδευτα και χαμηλού ηθικού ιρακινά στρατεύματα.
Συγχρόνως η ηγεσία της χειρίζεται με μεγάλη επιτυχία όχι μόνο τις πολεμικές επιχειρήσεις-μεταβάλλοντες στόχους και κατευθύνσεις κατά περίπτωση- αλλά εκμεταλλεύεται κατάλληλα και τους τοπικούς φυλάρχους, πείθοντας τους να συστρατευθούν στο πλευρό της.
Επιπλέον έχει επιδείξει τεράστιες ικανότητες στις επικοινωνιακές επιχειρήσεις εκμεταλλευόμενη τη σύγχρονη τεχνολογία και τα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης.
Είναι εκπληκτική η ταχύτητα με την οποία έχει οργανώσει τον έλεγχο των καταλαμβανομένων περιοχών, τον προσηλυτισμό των τοπικών πληθυσμών και την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών τους πόρων για χάρη του ιερού αγώνα.
Τα στρατεύματα της, εκτός από τη μαχητική ικανότητα και φανατισμό τους, διακρίνονται για την ευελιξία και την υποστήριξη τους από ένα δυσκολοπρόσβλητο μηχανισμό διοικητικής μέριμνας.
Φυσικά και οι μαχητές της Islamic State of Iraq and Syria δεν είναι ακαταμάχητοι.
Η επέκταση του «κράτους» θα επιφέρει δυσκολίες ελέγχου και την ανάγκη οικοδόμησης μιας υποτυπώδους κρατικής μηχανής που αργά ή γρήγορα θα δημιουργήσει τις ίδιες καταπιεστικές συνθήκες και αδυναμίες επίλυσης προβλημάτων με τα προηγούμενα καθεστώτα.
Αποδείχτηκε περίτρανα και στην περίπτωση του Αφγανιστάν, ότι η σκληρότητα και ο θρησκευτικός φανατισμός των Ταλιμπάν δεν ήταν αρκετά για την πλήρη καθυπόταξη της πανσπερμίας των φυλών της χώρας και τη δημιουργία μιας κρατικής οντότητας.
Για την αντιμετώπιση των τζιχαντιστών έχει προταθεί συνδυασμός προσπαθειών, συμμαχιών και δράσεων.
Έχει αποδειχθεί ότι ακόμη και η εξολόθρευση μέρους της ηγεσίας ορισμένες φορές αρκεί για να ανακόψει την ορμή μιας ανάλογης οργάνωσης και να την οδηγήσει σε εσωτερικές διαμάχες.
Ο εξοπλισμός και υποστήριξη αντιπάλων ομάδων και φατριών είναι μια τακτική βραχυπρόθεσμα επιτυχής (και τουλάχιστον χωρίς άμεσες απώλειες για τις φοβικές κοινωνίες της δύσης) αλλά μακροπρόθεσμα έχει αποδειχθεί συχνά καταστροφική καθόσον η επιλογή των «συμμάχων» πολλάκις είναι προβληματική και πρόσκαιρη.
Πιθανόν ο ετερόκλητος συνασπισμός των αντιπάλων των τζιχαντιστών να κατορθώσει να επικρατήσει στρατιωτικά και να εκδιώξει την οργάνωση από τα εδάφη του Ιράκ.
Δύσκολα όμως ο συνασπισμός θα επιτύχει να εκριζώσει το φανατισμό και το αίσθημα της αδικίας από τους καταπιεσμένους και πολλαπλά απογοητευμένους πιστούς.
Σε αυτή την περίπτωση, ο θρησκευτικός εξτρεμισμός θα μεταφερθεί σε μια άλλη περιοχή όπου η αμάθεια, ο αναλφαβητισμός, η καταπίεση και κυρίως οι κοινωνικές και οικονομικές αδικίες θα αποτελούν το κατάλληλο και γόνιμο έδαφος για να αναπτυχθεί και επανεμφανιστεί.
Η αντιμετώπιση της Islamic State of Iraq and Syria δεν πρέπει να εξεταστεί ως η ανάσχεση μιας συγκεκριμένης οργάνωσης σε ένα συγκεκριμένο χώρο.
Η αντιμετώπιση της πρέπει να ενταχθεί σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που αποβλέπει στην αντιμετώπιση των ακραίων οπαδών ενός εξτρεμιστικού ισλαμισμού που επιδιώκει να ιδρύσει με τη βία ένα ισλαμικό κράτος και να επιβάλλει μια συγκεκριμένη ιδεολογία με μη αποδεκτές μεθόδους.
Το σχέδιο αυτό πρέπει μακροπρόθεσμα να αποβλέπει στην εκρίζωση των αιτίων που συντελούν στην εμφάνιση και ενδυνάμωση του θρησκευτικού εξτρεμισμού στις μουσουλμανικές κοινότητες.
Ο εξτρεμισμός αυτός βρίσκει γόνιμο έδαφος στην απογοήτευση των ανθρώπων, τις κοινωνικοοικονομικές ανισότητες και στην αποτυχία να εμπεδωθεί αφύσικα και βίαια στην περιοχή μια δυτικογενής υλιστική προσέγγιση ξένη προς το ψυχισμό και παραδόσεις των εντοπίων.
Ίσως δε θα είναι υπερβολή να διακρίνουμε ότι πιθανόν και για άλλη μια φορά, μια νέα κοσμοθεωρία, θρησκευτικών καταβολών, που αποβλέπει στην παγκόσμια κυριαρχία (στις αντιλήψεις των περιορισμένων σε αριθμό σήμερα φανατικών οπαδών της) βρίσκεται στα σπάργανα της.
Η ιστορία έχει αποδείξει το ακατόρθωτο αυτής της επιδίωξης άλλα και τις αιματηρές συγκρούσεις που επιφέρει η καθυστερημένη ανάσχεση της.
Πρέπει να αντιληφθούμε ότι όσο νωρίτερα και πιο συντονισμένα αντιμετωπίσουμε αυτή την απειλή τόσο λιγότερες θυσίες θα απαιτηθούν.
Η γνώση της ιστορίας της περιοχής, της μουσουλμανικής κουλτούρας, ο επιβαλλόμενος σεβασμός προς τις ιδιαιτερότητες των κατοίκων και η συναντίληψη των ευθυνών μας και η άρνηση κάθε μορφής αλαζονείας είναι τα κατάλληλα εργαλεία για την αντιμετώπιση της νέας απειλής.
Με τα εργαλεία αυτά θα πρέπει να προχωρήσουμε σε μια συνεπή, ρεαλιστική και κοστοβόρα πολιτική έναντι όλου αυτού του χώρου, από το κέρας της Αφρικής μέχρι τις στέπες του Καζακστάν και από τις ζούγκλες των Φιλιππίνων μέχρι τις ερήμους της Μαυριτανίας.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στο εσωτερικό των δυτικών χωρών όπου έχει εγκατασταθεί μια δυναμική και περιθωριοποιημένη μουσουλμανική κοινότητα που αρνείται να αποδεχθεί την αφομοίωση της στην υπάρχουσα κοινωνία και τους κανόνες της.
Στην κοινότητα αυτή, αργά ή γρήγορα θα εμφανιστούν ορισμένα εξτρεμιστικά στοιχεία που θα επιδιώξουν βίαια την εφαρμογή μιας ακραίας και μη συμβατής με το δυτικό πολιτισμό κοινωνικοθρησκευτικής οργάνωσης.
Για την αντιμετώπιση της απειλής πρέπει να αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος και να εξασφαλίσουμε ότι οι συμμαχίες που θα συγκροτήσουμε πρέπει να βασίζονται σε μια ειλικρινή και αδιαπραγμάτευτη αποδοχή ορισμένων κοινών αρχών και αξιών και όχι σε ευκαιριακή συμπόρευση.
Η προσπάθεια μας πρέπει είναι πολυεπίπεδη και επίπονη, να στοχεύει στην αντιμετώπιση του εξτρεμισμού και όχι του ισλαμισμού και δεν πρέπει να περιμένουμε γρήγορες λύσεις όσα σύγχρονα όπλα και βόμβες και εάν χρησιμοποιήσουμε.
Αντίστοιχα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να γευθούμε αιματηρά τρομοκρατικά πλήγματα στις χώρες μας χωρίς και να αποκλείουμε την προσβολή με όπλα μαζικής καταστροφής.
Ο φανατισμός αντιμετωπίζεται μόνο με τη σταθερή, αδιαπραγμάτευτη, ηθικά και κοινωνικά δίκαιη και ιδεολογικά υποστηριζόμενη πολιτική χωρίς να αποκλείεται και η απαραίτητη άμεση προβολή και εφαρμογή στρατιωτικής ισχύος.
Το ερώτημα είναι εάν οι κοινωνίες της δύσης έχουν συνειδητοποιήσει το μέγεθος του προβλήματος και των ευθυνών τους και εάν είναι έτοιμες για να αναλάβουν μια τέτοια προσπάθεια.
Εκτός της συνέχειας του κειμένου και λαμβάνοντας υπόψη τις τρέχουσα κατάσταση, εκτιμώ ως πιθανή την άμεση στρατιωτική εμπλοκή της Τουρκίας.
Οι μέχρι σήμερα (01 Οκτωβρίου 2014) εξελίξεις στην περιοχή έχουν αρνητικά επηρεάσει τις ηγεμονικές προσπάθειες της χώρας αυτής και έχουν καταστήσει αφερέγγυο έως και ύποπτη την τουρκική πολιτική στις δυτικές αλλά και γειτονικές χώρες.
Η τελματωμένη και αδιέξοδη θέση της Τουρκίας σε συνδυασμό με το χαρακτήρα του Προέδρου Ταγίπ Ερντογκάν καθιστούν πιθανή μια τουρκική χερσαία στρατιωτική εμπλοκή στα σύνορα της Τουρκίας με Ιράκ και Συρία για τη δημιουργία μιας ζώνης ασφαλείας.
Με τον τρόπο αυτό, η Τουρκία θα επαναβεβαιώσει τη θέση ως περιφερειακής δυνάμεως ικανής και πρόθυμης να αναλάβει τις συμμαχικές, ανθρωπιστικές και ιστορικές της ευθύνες.
Επιπλέον, θα εμφανιστεί ως αξιόπιστος σύμμαχος της Δύσης και παράλληλα θα προσφέρει χείρα βοηθείας στους Κούρδους επιδιώκοντας την προσέγγιση και την αποδοχή της ως της φυσικής προστάτιδας δυνάμεως και «μητέρας» των απανταχού ευρισκομένων Κούρδων.
Επιπρόσθετα με τον τρόπο αυτό εκτιμά ότι θα θέσει υπό τον έλεγχο της τις κουρδικές ανταρτικές ομάδες που πιθανόν την επαύριον να αποτελέσουν το φυτώριο των νέων μαχητών του ΡΚΚ.
Συγχρόνως, θα φέρει σε δύσκολη θέση το καθεστώς του Άσσαντ που αδυνατεί να αντιδράσει και να εμπλακεί σε διμέτωπο αγώνα και θα ενισχύσει τη συριακή αντιπολίτευση εμφανιζόμενη ως προστάτιδα του συριακού λαού.
Φυσικά με την τολμηρή αυτή επιλογή της διακινδυνεύει την εμπλοκή της σε έναν αγώνα τριβής με πιθανές απρόβλεπτες συνέπειες με τους τζιχαντιστές αλλά κάθε πολιτική κίνηση έχει και τους κινδύνους της και ο Ταγίπ Ερντογκάν έχει δείξει στο παρελθόν ότι αναμφίβολα ξέρει να τολμάει.
* Ο Ιπποκράτης Δασκαλάκης είναι υποστράτηγος (εα) μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών