Μπορεί ένα ποδοσφαιρικό παιχνίδι να διαμορφώσει τις συνθήκες για να αλλάξει ζωή πάρα πολλών ανθρώπων; Ναι, εάν μιλάμε για έναν πολύ ιδιαίτερο αγώνα, όπως αυτός που έγινε τον Ιούνιο του 1974, στο γήπεδο του Αμβούργου. Μιλάμε για τη μοναδική φορά που βρέθηκαν αντιμέτωπες οι δυο εθνικές ομάδες από την Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας και την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, ή όπως συνηθίσαμε να τους λέμε για πάρα πολλά χρόνια μεταπολεμικά, στα χρόνια του Ψυχρού πολέμου, η Ανατολική Γερμανία και η Δυτική Γερμανία.
Γράφει ο Χρήστος Σωτηρακόπουλος
Στο Αμβούργο εκείνη τη βραδιά έπαιζαν για τον τρίτο και τελευταίο αγώνα του ομίλου στο Παγκόσμιο Κύπελλο οι δυο χώρες. Οι διοργανωτές του τουρνουά Δυτικοί, με σταρ τον Μπεκενμπάουερ, τον Μίλερ, τον Μπράιτνερ και τον Μάγερ, είχαν δύο νίκες (1-0 τη Χιλή και 3-0 την Αυστραλία), αλλά οι αποδοκιμασίες προς το πρόσωπο των παικτών στο ματς με τους Αυστραλούς είχε εξοργίσει τον «Κάιζερ» Φραντς. Όλοι περίμεναν την εθνική ομάδα, πρωταθλήτρια Ευρώπης δύο χρόνια πριν, η οποία είχε ως βάση την Μπάγερν (νέα κάτοχο του Κυπέλλου Πρωταθλητριών το 1974), να φτάσει τουλάχιστον στον τελικό. Μαζί με την Ολλανδία ήταν άλλωστε τα φαβορί για το τρόπαιο.
Οι Ανατολικοί ζούσαν σε ένα πολύ διαφορετικό περιβάλλον. Ο τεχνικός της ομάδας, Γκέοργκ Μπούσχνερ, οδηγούσε ένα παλιό Τράμπαντ. Το ίδιο και όλοι οι παίκτες της αποστολής. Η εταιρεία που το κατασκεύαζε, η κρατική Ζάκσερινγκ, ήταν ο μόνος χορηγός της εθνικής ομάδας, σε αντίθεση με τις πέντε εταιρείες που χορηγούσαν τους Δυτικούς! Το δίπορτο Τράμπαντ (που είναι και στο εξώφυλλο του δίσκου των U2 «Achtung baby» του 1991) είχε μηχανή 600 κυβικών. «Ήθελα να αγοράσω ένα πιο γρήγορο αμάξι, αλλά ο προπονητής επέμενε να μην το κάνω, επειδή ήθελε να μας προστατεύσει», δήλωσε χρόνια αργότερα στους «Times» ο Μάρτιν Χόφμαν, μέλος εκείνης της εθνικής των Ανατολικογερμανών. «Και βλέποντας πίσω στον χρόνο είχε δίκιο, διότι ήμασταν νέοι και η ταχύτητα ίσως να μας στοίχιζε», συμπληρώνει.
Οι Ανατολικοί είχαν ετοιμάσει χρόνια την ομάδα για το ραντεβού στο Μουντιάλ. Η κλήρωση τους έφερε το μπόνους της συνάντησης με τους Δυτικούς. Το 1972 στο Μόναχο είχαν φτάσει στον μικρό τελικό του Ολυμπιακού ποδοσφαιρικού τουρνουά. Όμως αυτή η χρονιά ήταν ο στόχος τους. Ήδη το (άγνωστο στο ευρύ κοινό) Μαγδεμβούργο είχε στείλει μηνύματα νικώντας τη Μίλαν του Ριβέρα 2-0 στον τελικό του Κυπέλλου Κυπελλούχων.
«Πολλοί μας θεωρούσαν μέτριους παίκτες, αλλά αυτή ήταν η ευκαιρία μας να τους δείξουμε πόσο λάθος έκαναν», θυμάται ο Βόλφραμ Λέβε, ένας ακόμη από τους άσους του '74 για την Ανατολική Γερμανία. Πολλοί έχουν αναφερθεί σε αυτό το ματς του 1974 σαν μία ανάγκη των Ανατολικών να κερδίσουν για το σύστημα. «Αυτά είναι ανοησίες», διαφωνεί ο Βόλφγκανγκ Σέγκουιν. «Θέλαμε τη νίκη για εμάς, για τον ποδοσφαιρικό εγωισμό μας, όπως και για τον προπονητή, που μας είχε βοηθήσει πολύ», δήλωσε σε ένα ντοκιμαντέρ του ZDF το 2006 κατά τη διάρκεια του Μουντιάλ.
Μήπως τελικά τους έκανε καλό η ήττα;
Το ματς, παρά τα θρυλούμενα, έμοιαζε με ένα καλό φιλικό παιχνίδι! «Θέλαμε να νικήσουμε, αλλά δεν είχαμε κάτι εναντίον των Δυτικών», θυμάται ο αρχηγός της Ανατολικής Γερμανίας, Μπερντ Μπρανς. «Ίσως τελικά να τους κάναμε χάρη που τους νικήσαμε, επειδή πέσαμε πάνω στην Ολλανδία και τη Βραζιλία κι εκείνοι τους απέφυγαν», συνεχίζει.
Με τη Δυτική Γερμανία να μην μπορεί να βρει τον ρυθμό της και το ματς «καρφωμένο» στο 0-0, ο κόσμος άρχισε να φωνάζει το όνομα του Γκίντερ Νέτσερ. Ο σταρ της κατάκτησης του Euro δύο χρόνια νωρίτερα είχε πληρώσει την κόντρα του με τον Μπεκενμπάουερ και δεν χρησιμοποιήθηκε στα δύο πρώτα ματς. Ο Χέλμουτ Σεν, βλέποντας την αγανάκτηση του πλήθους, του έδωσε εντολή να ζεσταθεί. «Ήξερα πως ήταν λάθος μου να μπω σε ένα τέτοιο ματς. Έμοιαζαν οι υπόλοιποι σαν να ήθελαν να χάσουν», είπε χρόνια αργότερα ο Νέτσερ, που έγινε πετυχημένος επιχειρηματίας με εταιρεία τηλεοπτικών δικαιωμάτων που έχει στην Ελβετία. Εκείνα τα λίγα λεπτά στο τερέν του Αμβούργου θα ήταν η 22η συμμετοχή του στην εθνική και μοναδική σε Μουντιάλ. Αν και αργότερα η Δυτική Γερμανία κατέκτησε τον τίτλο, ο ίδιος δεν υπάρχει σχεδόν σε καμία φωτογραφία να πανηγυρίζει με το κύπελλο. «Δεν ένιωθα μέλος αυτή της ομάδας και δεν βοήθησα σε κάτι ώστε να νιώθω πρωταθλητής κόσμου», ήταν τα λόγια του.
Η νίκη των Ανατολικών σε εκείνο το ιστορικό ματς ήρθε με ένα γκολ του σέντερ φορ του Μαγδεμβούργου Γιούργκεν Σπαρβάσερ 13 λεπτά πριν από το τέλος. Μια βαθιά μπαλιά, ένα λάθος, το κοντρόλ, η προσποίηση στον Μάγερ, το πλασέ. «Tor! Tor! Tor!», (η γερμανική λέξη για το γκολ) oύρλιαξε o Σπαρβάσερ, τρέχοντας σαν τρελός. Έγινε λαϊκός ήρωας ύστερα από αυτή τη νύχτα κι όπου πήγαινε για χρόνια τον αποθέωναν. Και μια μέρα διέφυγε στη Δύση το 1980.
Με την αποσκίρτησή του δεν συμφωνεί ο Μπρανς. «Απορώ γιατί έπρεπε να φύγει, μια και είχε καλή δουλειά και αξιοπρεπή ζωή. Αλλά δική του επιλογή ήταν αυτό και αφού το αποφάσισε, καλή του τύχη», συμπλήρωσε.
Για τη Δυτική Γερμανία η ήττα ήταν η πλατφόρμα για να ξεκινήσει η επίθεση για την κατάκτηση του τίτλου. Τα ρεπορτάζ της εποχής αναφέρουν πως ουσιαστικά ο Μπεκενμπάουερ υποκατέστησε τον Σεν από εκείνη τη βραδιά και οι επιλογές της ομάδας γίνονταν από αυτόν.
Οι Ανατολικοί βίωσαν την απόλυτη στιγμή της καριέρας τους, αλλά όταν επέστρεψαν δεν είδαν κόσμο στους δρόμους. Μόνο μια σεμνή τελετή, στην οποία τους απονεμήθηκε το βραβείο «Πρωταθλητή», το οποίο έδινε το καθεστώς του Έριχ Χόνεκερ στους Ολυμπιονίκες. Δύο χρόνια μετά η ίδια ομάδα κατέκτησε στο Μόντρεαλ το χρυσό Ολυμπιακό μετάλλιο στο τουρνουά, νικώντας τους Πολωνούς. Ένα μετάλλιο που όμως δεν σήμαινε κάτι για όσους είχαν ζήσει τη βραδιά του Αμβούργου. Ο αμυντικός Κουρμπγιουβάιτ θυμάται πως τίποτα δεν συγκρινόταν με τη νίκη επί της Δυτικής Γερμανίας και απονέμοντας τα εύσημα στον Μπούσχνερ, λέει: «Ήταν τόσο καλός τεχνικός όσο τα ονόματα της Δύσης. Ήταν πολύ ωραία εποχή».
Και πάλι μαζί σαν ένα έθνος!
Οι δύο ομάδες ξαναβρέθηκαν το 2005 στο Μόναχο, στο πλαίσιο της προβολής του Μουντιάλ που θα γινόταν στην ενωμένη Γερμανία, και έπαιξαν πάλι για φιλανθρωπικό σκοπό. Ο Φραντς Μπεκενμπάουερ κάλεσε προσωπικά όλους τους πρώην Ανατολικογερμανούς στη διοργάνωση του 2006 και κανόνισε να τους δοθούν έξτρα εισιτήρια για όποιο ματς επιθυμούσαν. «Τώρα είμαστε μία χώρα και θέλουμε μία ομάδα να νικήσει. Ο Μπάλακ είναι ένας από εμάς, μια και γεννήθηκε στην ανατολική πλευρά», μου είπε ο Σέγκουιν όταν τον συνάντησα στο κέντρο Τύπου στο Μουντιάλ το 2006. Μετά άνοιξε την πόρτα του αυτοκινήτου του, μιας ολοκαίνουργιας Mercedes, και απομακρύνθηκε στους πολυσύχναστους δρόμους της Φρανκφούρτης. Το παλιό Τράμπαντ ήταν πια συλλεκτικό κομμάτι και οι καιροί είχαν αλλάξει δραματικά από εκείνο το βράδυ στο Αμβούργο το 1974.
Στο Αμβούργο εκείνη τη βραδιά έπαιζαν για τον τρίτο και τελευταίο αγώνα του ομίλου στο Παγκόσμιο Κύπελλο οι δυο χώρες. Οι διοργανωτές του τουρνουά Δυτικοί, με σταρ τον Μπεκενμπάουερ, τον Μίλερ, τον Μπράιτνερ και τον Μάγερ, είχαν δύο νίκες (1-0 τη Χιλή και 3-0 την Αυστραλία), αλλά οι αποδοκιμασίες προς το πρόσωπο των παικτών στο ματς με τους Αυστραλούς είχε εξοργίσει τον «Κάιζερ» Φραντς. Όλοι περίμεναν την εθνική ομάδα, πρωταθλήτρια Ευρώπης δύο χρόνια πριν, η οποία είχε ως βάση την Μπάγερν (νέα κάτοχο του Κυπέλλου Πρωταθλητριών το 1974), να φτάσει τουλάχιστον στον τελικό. Μαζί με την Ολλανδία ήταν άλλωστε τα φαβορί για το τρόπαιο.
Οι Ανατολικοί ζούσαν σε ένα πολύ διαφορετικό περιβάλλον. Ο τεχνικός της ομάδας, Γκέοργκ Μπούσχνερ, οδηγούσε ένα παλιό Τράμπαντ. Το ίδιο και όλοι οι παίκτες της αποστολής. Η εταιρεία που το κατασκεύαζε, η κρατική Ζάκσερινγκ, ήταν ο μόνος χορηγός της εθνικής ομάδας, σε αντίθεση με τις πέντε εταιρείες που χορηγούσαν τους Δυτικούς! Το δίπορτο Τράμπαντ (που είναι και στο εξώφυλλο του δίσκου των U2 «Achtung baby» του 1991) είχε μηχανή 600 κυβικών. «Ήθελα να αγοράσω ένα πιο γρήγορο αμάξι, αλλά ο προπονητής επέμενε να μην το κάνω, επειδή ήθελε να μας προστατεύσει», δήλωσε χρόνια αργότερα στους «Times» ο Μάρτιν Χόφμαν, μέλος εκείνης της εθνικής των Ανατολικογερμανών. «Και βλέποντας πίσω στον χρόνο είχε δίκιο, διότι ήμασταν νέοι και η ταχύτητα ίσως να μας στοίχιζε», συμπληρώνει.
Οι Ανατολικοί είχαν ετοιμάσει χρόνια την ομάδα για το ραντεβού στο Μουντιάλ. Η κλήρωση τους έφερε το μπόνους της συνάντησης με τους Δυτικούς. Το 1972 στο Μόναχο είχαν φτάσει στον μικρό τελικό του Ολυμπιακού ποδοσφαιρικού τουρνουά. Όμως αυτή η χρονιά ήταν ο στόχος τους. Ήδη το (άγνωστο στο ευρύ κοινό) Μαγδεμβούργο είχε στείλει μηνύματα νικώντας τη Μίλαν του Ριβέρα 2-0 στον τελικό του Κυπέλλου Κυπελλούχων.
«Πολλοί μας θεωρούσαν μέτριους παίκτες, αλλά αυτή ήταν η ευκαιρία μας να τους δείξουμε πόσο λάθος έκαναν», θυμάται ο Βόλφραμ Λέβε, ένας ακόμη από τους άσους του '74 για την Ανατολική Γερμανία. Πολλοί έχουν αναφερθεί σε αυτό το ματς του 1974 σαν μία ανάγκη των Ανατολικών να κερδίσουν για το σύστημα. «Αυτά είναι ανοησίες», διαφωνεί ο Βόλφγκανγκ Σέγκουιν. «Θέλαμε τη νίκη για εμάς, για τον ποδοσφαιρικό εγωισμό μας, όπως και για τον προπονητή, που μας είχε βοηθήσει πολύ», δήλωσε σε ένα ντοκιμαντέρ του ZDF το 2006 κατά τη διάρκεια του Μουντιάλ.
Μήπως τελικά τους έκανε καλό η ήττα;
Το ματς, παρά τα θρυλούμενα, έμοιαζε με ένα καλό φιλικό παιχνίδι! «Θέλαμε να νικήσουμε, αλλά δεν είχαμε κάτι εναντίον των Δυτικών», θυμάται ο αρχηγός της Ανατολικής Γερμανίας, Μπερντ Μπρανς. «Ίσως τελικά να τους κάναμε χάρη που τους νικήσαμε, επειδή πέσαμε πάνω στην Ολλανδία και τη Βραζιλία κι εκείνοι τους απέφυγαν», συνεχίζει.
Με τη Δυτική Γερμανία να μην μπορεί να βρει τον ρυθμό της και το ματς «καρφωμένο» στο 0-0, ο κόσμος άρχισε να φωνάζει το όνομα του Γκίντερ Νέτσερ. Ο σταρ της κατάκτησης του Euro δύο χρόνια νωρίτερα είχε πληρώσει την κόντρα του με τον Μπεκενμπάουερ και δεν χρησιμοποιήθηκε στα δύο πρώτα ματς. Ο Χέλμουτ Σεν, βλέποντας την αγανάκτηση του πλήθους, του έδωσε εντολή να ζεσταθεί. «Ήξερα πως ήταν λάθος μου να μπω σε ένα τέτοιο ματς. Έμοιαζαν οι υπόλοιποι σαν να ήθελαν να χάσουν», είπε χρόνια αργότερα ο Νέτσερ, που έγινε πετυχημένος επιχειρηματίας με εταιρεία τηλεοπτικών δικαιωμάτων που έχει στην Ελβετία. Εκείνα τα λίγα λεπτά στο τερέν του Αμβούργου θα ήταν η 22η συμμετοχή του στην εθνική και μοναδική σε Μουντιάλ. Αν και αργότερα η Δυτική Γερμανία κατέκτησε τον τίτλο, ο ίδιος δεν υπάρχει σχεδόν σε καμία φωτογραφία να πανηγυρίζει με το κύπελλο. «Δεν ένιωθα μέλος αυτή της ομάδας και δεν βοήθησα σε κάτι ώστε να νιώθω πρωταθλητής κόσμου», ήταν τα λόγια του.
Η νίκη των Ανατολικών σε εκείνο το ιστορικό ματς ήρθε με ένα γκολ του σέντερ φορ του Μαγδεμβούργου Γιούργκεν Σπαρβάσερ 13 λεπτά πριν από το τέλος. Μια βαθιά μπαλιά, ένα λάθος, το κοντρόλ, η προσποίηση στον Μάγερ, το πλασέ. «Tor! Tor! Tor!», (η γερμανική λέξη για το γκολ) oύρλιαξε o Σπαρβάσερ, τρέχοντας σαν τρελός. Έγινε λαϊκός ήρωας ύστερα από αυτή τη νύχτα κι όπου πήγαινε για χρόνια τον αποθέωναν. Και μια μέρα διέφυγε στη Δύση το 1980.
Με την αποσκίρτησή του δεν συμφωνεί ο Μπρανς. «Απορώ γιατί έπρεπε να φύγει, μια και είχε καλή δουλειά και αξιοπρεπή ζωή. Αλλά δική του επιλογή ήταν αυτό και αφού το αποφάσισε, καλή του τύχη», συμπλήρωσε.
Για τη Δυτική Γερμανία η ήττα ήταν η πλατφόρμα για να ξεκινήσει η επίθεση για την κατάκτηση του τίτλου. Τα ρεπορτάζ της εποχής αναφέρουν πως ουσιαστικά ο Μπεκενμπάουερ υποκατέστησε τον Σεν από εκείνη τη βραδιά και οι επιλογές της ομάδας γίνονταν από αυτόν.
Οι Ανατολικοί βίωσαν την απόλυτη στιγμή της καριέρας τους, αλλά όταν επέστρεψαν δεν είδαν κόσμο στους δρόμους. Μόνο μια σεμνή τελετή, στην οποία τους απονεμήθηκε το βραβείο «Πρωταθλητή», το οποίο έδινε το καθεστώς του Έριχ Χόνεκερ στους Ολυμπιονίκες. Δύο χρόνια μετά η ίδια ομάδα κατέκτησε στο Μόντρεαλ το χρυσό Ολυμπιακό μετάλλιο στο τουρνουά, νικώντας τους Πολωνούς. Ένα μετάλλιο που όμως δεν σήμαινε κάτι για όσους είχαν ζήσει τη βραδιά του Αμβούργου. Ο αμυντικός Κουρμπγιουβάιτ θυμάται πως τίποτα δεν συγκρινόταν με τη νίκη επί της Δυτικής Γερμανίας και απονέμοντας τα εύσημα στον Μπούσχνερ, λέει: «Ήταν τόσο καλός τεχνικός όσο τα ονόματα της Δύσης. Ήταν πολύ ωραία εποχή».
Και πάλι μαζί σαν ένα έθνος!
Οι δύο ομάδες ξαναβρέθηκαν το 2005 στο Μόναχο, στο πλαίσιο της προβολής του Μουντιάλ που θα γινόταν στην ενωμένη Γερμανία, και έπαιξαν πάλι για φιλανθρωπικό σκοπό. Ο Φραντς Μπεκενμπάουερ κάλεσε προσωπικά όλους τους πρώην Ανατολικογερμανούς στη διοργάνωση του 2006 και κανόνισε να τους δοθούν έξτρα εισιτήρια για όποιο ματς επιθυμούσαν. «Τώρα είμαστε μία χώρα και θέλουμε μία ομάδα να νικήσει. Ο Μπάλακ είναι ένας από εμάς, μια και γεννήθηκε στην ανατολική πλευρά», μου είπε ο Σέγκουιν όταν τον συνάντησα στο κέντρο Τύπου στο Μουντιάλ το 2006. Μετά άνοιξε την πόρτα του αυτοκινήτου του, μιας ολοκαίνουργιας Mercedes, και απομακρύνθηκε στους πολυσύχναστους δρόμους της Φρανκφούρτης. Το παλιό Τράμπαντ ήταν πια συλλεκτικό κομμάτι και οι καιροί είχαν αλλάξει δραματικά από εκείνο το βράδυ στο Αμβούργο το 1974.
Σχόλια αναγνωστών