Τα δάνεια του πρώτου πακέτου διατέθηκαν για να πληρωθεί το χρέος προς τις γερμανικές και γαλλικές τράπεζες και αύξησαν έτσι το χρέος της Ελλάδας προς τον επίσημο τομέα
Η επιτυχημένη διαχείριση μίας κρίσης εξαρτάται από τη σοφία του πιστωτή υποστηρίζει με άρθρο του στο Project-Syndicate ο γνωστός καθηγητής του πανεπιστημίου του Columbia, Jeffrey Sachs.
Υπό αυτό το πρίσμα θεωρεί ότι η Γερμανία θα πρέπει να ξανασκεφτεί την προσέγγισή της στην περίπτωση της Ελλάδας.
Η Ελλάδα ήταν υπερχρεωμένη όταν εντάχθηκε στην ευρωζώνη το 2001, με το ύψος του χρέους να κινείται στο 99% του ΑΕΠ.
Ως μέλος της ευρωζώνης είχε εύκολη πρόσβαση σε δανεισμό ως το 2008 με συνέπεια το χρέος να ανέβει στο 109% του ΑΕΠ.
Όταν μία χώρα εξαρτάται πολύ από εισερχόμενα κεφάλαια, τότε μία ξαφνική διακοπή της χρηματοδότησης οδηγεί στη συρρίκνωση.
Από το 2008 ως το 2011 το ελληνικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 18% και η ανεργία αυξήθηκε από το 8% στο 18% όταν σταμάτησε ο εύκολος δανεισμός για την Ελλάδα.
Η πιο εμφανής αιτία ήταν η μείωση των κρατικών δαπανών, που είχε ως συνέπεια οι δημόσιοι υπάλληλοι – εργάτες να χάσουν τις δουλειές τους, οι κατασκευές να σταματήσουν και καθώς τα έσοδα μειώνονταν κι άλλοι κλάδοι του δημόσιου τομέα κατέρρευσαν. Υπάρχει κι ένας άλλος παράγοντας, λιγότερο φανερός.
Η συρρίκνωση των τραπεζικών πιστώσεων, καθώς οι ελληνικές τράπεζες έχασαν την πρόσβασή τους στο διεθνές πιστωτικό σύστημα κι έτσι σταμάτησαν να δανείζουν.
Παράλληλα, οι εγχώριοι καταθέτες απέσυραν τις καταθέσεις τους υπό τον φόβο της αφερεγγυότητας των τραπεζών και η συρρίκνωση των τραπεζικών δανείων είχε μία πολλαπλή επίδραση κάνοντας ακόμα πιο εύθραυστη την οικονομία συμπεριλαμβανομένων και των καταθετών του εξωτερικού και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που επίσης απέσυραν κεφάλαια από τις ελληνικές τράπεζες.
Σε κανονικές συνθήκες οι κρίσεις ξεπερνιούνται με μείωση του κρατικού ελλείμματος, στροφή από τις εγχώριες πωλήσεις στις εξαγωγές και ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.
Το πλεόνασμα και τα έσοδα από τις εξαγωγές βοηθούν την οικονομία να εξυπηρετεί το εξωτερικό χρέος της, ενώ η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών επιτρέπει την επέκταση των πιστώσεων.
Αν η έκρηξη των εξαγωγών είναι αρκετά μεγάλη και γρήγορη, τα κέρδη θα αντισταθμίσουν την πτώση της εγχώριας ζήτησης, θα σταθεροποιήσουν την κατάσταση και μπορεί ακόμα να φέρουν και ανάπτυξη.
Κάτι που πέτυχαν η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, αλλά όχι και η Ελλάδα.
Στην πραγματικότητα, οι εξαγωγές της Ελλάδας το 2013 ήταν 53 δισ. ευρώ, 3 δισ. ευρώ λιγότερα από το 2008, ακόμα και μετά την κατάρρευση της εγχώριας ζήτησης.
Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη για τρεις λόγους.
Τα πακέτα διάσωσης δεν ανακεφαλαιοποίησαν τις ελληνικές τράπεζες (περισσότερο εστίασαν στις γερμανικές και τις γαλλικές) και οι πιθανοί εξαγωγείς δεν μπορούσαν να έχουν τις πιστώσεις που χρειάζονταν για να καλύψουν τις ανάγκες τους.
Δεύτερον, η οικονομική βάση της Ελλάδας είναι στενή για να υποστηρίξει μία βραχυπρόθεσμη αύξηση των εξαγωγών.
Τρίτον, διοικητικά, νομικά και φορολογικά εμπόδια, ειδικά με την αύξηση των φόρων που έφεραν τα νέα πακέτα διάσωσης έκαναν ακόμα πιο δύσκολη την ανάπτυξη μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και την επέκτασή τους στο εξωτερικό.
Η πολιτική των εταίρων, με πρώτη και καλύτερη τη Γερμανία, δεν ήταν καθόλου σοφή και αποδείχτηκε αντιεπαγγελματική.
Η προσέγγισή τους ήταν να δώσουν νέα δάνεια έτσι ώστε η Ελλάδα να εξυπηρετήσει τα υφιστάμενα χρέη, χωρίς να αποκαταστήσουν το τραπεζικό σύστημα ή, να προωθήσουν την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών.
Το πρώτο πακέτο της Ελλάδας, ύψους 110 δισ. ευρώ, διατέθηκε για να πληρωθεί κρατικό χρέος προς τις γερμανικές και τις γαλλικές τράπεζες.
Το αποτέλεσμα ήταν να αυξηθεί το χρέος της Ελλάδας και προς το ΔΝΤ, την ΕΚΤ και τον EFSF.
Κι ενώ τα χρέη της Ελλάδας προς τους ιδιώτες κουρεύτηκαν, αυτό ήταν πολύ λίγο κι έγινε πολύ αργά, καθώς δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί πλέον το χρέος προς τον επίσημο τομέα.
Οι πιστωτές υπόσχονται κάθε χρόνο ότι τα πακέτα στήριξης θα φέρουν την ανάκαμψη, αλλά η Ελλάδα βιώνει ύφεση σαν της Γερμανίας από το 1930 ως το 1932, πριν την άνοδο του Hitler.
Πολλοί Γερμανοί περιφρονούν την σημερινή κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, που υποσχέθηκε να τερματίσει τη λιτότητα, που όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις είχαν εφαρμόσει.
Αλλά όλες απέτυχαν.
Ισως η διακυβέρνηση Σαμαρά από το 2012 ως το 2015 να έφτασε κοντά στην επιτυχία, αλλά δεν μπόρεσε να επιβιώσει εξαιτίας της υπερβολικής λιτότητας που εφάρμοσε.
Και οι πιστωτές δεν έκαναν τίποτα για να βγάλουν τον Σαμαρά από το πολιτικό του αδιέξοδο, παρόλο που ήταν η κυβέρνηση της αρεσκείας τους.
Για να ξεπεραστεί μία κρίση οι πιστωτές πρέπει να είναι έξυπνοι και μετριοπαθείς.
Είναι σωστό να ζητούν σκληρές μεταρρυθμίσεις, αλλά αν πιέσεις πολύ αυτόν που χρωστάει, τότε η κοινωνία σπάει και οδηγείται σε αστάθεια, βία και ανθρώπινο πόνο.
Όταν αυτός που χρωστάει χάσει τα περισσότερα, τότε και ο πιστωτής χάνει επίσης, καθώς δεν θα πληρωθεί.
Το κλειδί για την επιτυχία είναι να ταιριάξεις τις μεταρρυθμίσεις με την ελάφρυνση του χρέους σε μία γραμμή με τις πραγματικές ανάγκες της οικονομίας.
Ένας έξυπνος πιστωτής θα ρωτούσε: Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε το τραπεζικό σύστημα της Ελλάδας; Τις εξαγωγές; Τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις;
Επί πέντε χρόνια η Γερμανία δεν έθεσε κανένα τέτοιο ερώτημα.
Αντίθετα, οι δύο πλευρές έφτασαν στα άκρα και το πήγαν επί προσωπικού.
Και οι πιστωτές δεν κατάφεραν να έχουν μία ρεαλιστική προσέγγιση για το χρέος της Ελλάδας ίσως επειδή η Γερμανία φοβήθηκε ότι μετά θα ζητούσαν ελάφρυνση και η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία.
Όποιος κι αν είναι ο λόγος η Γερμανία φέρθηκε στην Ελλάδα άσχημα, αποτυγχάνοντας να προσφέρει ελάφρυνση του χρέους όταν ήταν απαραίτητο.
Οι πιστωτές καμιά φορά είναι σοφοί (1953 σχέδιο Marshall, 1989, 1990) και καμιά φορά απίστευτα χαζοί (1920, 1980, 1992).
www.bankingnews.gr
Υπό αυτό το πρίσμα θεωρεί ότι η Γερμανία θα πρέπει να ξανασκεφτεί την προσέγγισή της στην περίπτωση της Ελλάδας.
Η Ελλάδα ήταν υπερχρεωμένη όταν εντάχθηκε στην ευρωζώνη το 2001, με το ύψος του χρέους να κινείται στο 99% του ΑΕΠ.
Ως μέλος της ευρωζώνης είχε εύκολη πρόσβαση σε δανεισμό ως το 2008 με συνέπεια το χρέος να ανέβει στο 109% του ΑΕΠ.
Όταν μία χώρα εξαρτάται πολύ από εισερχόμενα κεφάλαια, τότε μία ξαφνική διακοπή της χρηματοδότησης οδηγεί στη συρρίκνωση.
Από το 2008 ως το 2011 το ελληνικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 18% και η ανεργία αυξήθηκε από το 8% στο 18% όταν σταμάτησε ο εύκολος δανεισμός για την Ελλάδα.
Η πιο εμφανής αιτία ήταν η μείωση των κρατικών δαπανών, που είχε ως συνέπεια οι δημόσιοι υπάλληλοι – εργάτες να χάσουν τις δουλειές τους, οι κατασκευές να σταματήσουν και καθώς τα έσοδα μειώνονταν κι άλλοι κλάδοι του δημόσιου τομέα κατέρρευσαν. Υπάρχει κι ένας άλλος παράγοντας, λιγότερο φανερός.
Η συρρίκνωση των τραπεζικών πιστώσεων, καθώς οι ελληνικές τράπεζες έχασαν την πρόσβασή τους στο διεθνές πιστωτικό σύστημα κι έτσι σταμάτησαν να δανείζουν.
Παράλληλα, οι εγχώριοι καταθέτες απέσυραν τις καταθέσεις τους υπό τον φόβο της αφερεγγυότητας των τραπεζών και η συρρίκνωση των τραπεζικών δανείων είχε μία πολλαπλή επίδραση κάνοντας ακόμα πιο εύθραυστη την οικονομία συμπεριλαμβανομένων και των καταθετών του εξωτερικού και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που επίσης απέσυραν κεφάλαια από τις ελληνικές τράπεζες.
Σε κανονικές συνθήκες οι κρίσεις ξεπερνιούνται με μείωση του κρατικού ελλείμματος, στροφή από τις εγχώριες πωλήσεις στις εξαγωγές και ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.
Το πλεόνασμα και τα έσοδα από τις εξαγωγές βοηθούν την οικονομία να εξυπηρετεί το εξωτερικό χρέος της, ενώ η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών επιτρέπει την επέκταση των πιστώσεων.
Αν η έκρηξη των εξαγωγών είναι αρκετά μεγάλη και γρήγορη, τα κέρδη θα αντισταθμίσουν την πτώση της εγχώριας ζήτησης, θα σταθεροποιήσουν την κατάσταση και μπορεί ακόμα να φέρουν και ανάπτυξη.
Κάτι που πέτυχαν η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, αλλά όχι και η Ελλάδα.
Στην πραγματικότητα, οι εξαγωγές της Ελλάδας το 2013 ήταν 53 δισ. ευρώ, 3 δισ. ευρώ λιγότερα από το 2008, ακόμα και μετά την κατάρρευση της εγχώριας ζήτησης.
Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη για τρεις λόγους.
Τα πακέτα διάσωσης δεν ανακεφαλαιοποίησαν τις ελληνικές τράπεζες (περισσότερο εστίασαν στις γερμανικές και τις γαλλικές) και οι πιθανοί εξαγωγείς δεν μπορούσαν να έχουν τις πιστώσεις που χρειάζονταν για να καλύψουν τις ανάγκες τους.
Δεύτερον, η οικονομική βάση της Ελλάδας είναι στενή για να υποστηρίξει μία βραχυπρόθεσμη αύξηση των εξαγωγών.
Τρίτον, διοικητικά, νομικά και φορολογικά εμπόδια, ειδικά με την αύξηση των φόρων που έφεραν τα νέα πακέτα διάσωσης έκαναν ακόμα πιο δύσκολη την ανάπτυξη μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και την επέκτασή τους στο εξωτερικό.
Η πολιτική των εταίρων, με πρώτη και καλύτερη τη Γερμανία, δεν ήταν καθόλου σοφή και αποδείχτηκε αντιεπαγγελματική.
Η προσέγγισή τους ήταν να δώσουν νέα δάνεια έτσι ώστε η Ελλάδα να εξυπηρετήσει τα υφιστάμενα χρέη, χωρίς να αποκαταστήσουν το τραπεζικό σύστημα ή, να προωθήσουν την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών.
Το πρώτο πακέτο της Ελλάδας, ύψους 110 δισ. ευρώ, διατέθηκε για να πληρωθεί κρατικό χρέος προς τις γερμανικές και τις γαλλικές τράπεζες.
Το αποτέλεσμα ήταν να αυξηθεί το χρέος της Ελλάδας και προς το ΔΝΤ, την ΕΚΤ και τον EFSF.
Κι ενώ τα χρέη της Ελλάδας προς τους ιδιώτες κουρεύτηκαν, αυτό ήταν πολύ λίγο κι έγινε πολύ αργά, καθώς δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί πλέον το χρέος προς τον επίσημο τομέα.
Οι πιστωτές υπόσχονται κάθε χρόνο ότι τα πακέτα στήριξης θα φέρουν την ανάκαμψη, αλλά η Ελλάδα βιώνει ύφεση σαν της Γερμανίας από το 1930 ως το 1932, πριν την άνοδο του Hitler.
Πολλοί Γερμανοί περιφρονούν την σημερινή κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, που υποσχέθηκε να τερματίσει τη λιτότητα, που όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις είχαν εφαρμόσει.
Αλλά όλες απέτυχαν.
Ισως η διακυβέρνηση Σαμαρά από το 2012 ως το 2015 να έφτασε κοντά στην επιτυχία, αλλά δεν μπόρεσε να επιβιώσει εξαιτίας της υπερβολικής λιτότητας που εφάρμοσε.
Και οι πιστωτές δεν έκαναν τίποτα για να βγάλουν τον Σαμαρά από το πολιτικό του αδιέξοδο, παρόλο που ήταν η κυβέρνηση της αρεσκείας τους.
Για να ξεπεραστεί μία κρίση οι πιστωτές πρέπει να είναι έξυπνοι και μετριοπαθείς.
Είναι σωστό να ζητούν σκληρές μεταρρυθμίσεις, αλλά αν πιέσεις πολύ αυτόν που χρωστάει, τότε η κοινωνία σπάει και οδηγείται σε αστάθεια, βία και ανθρώπινο πόνο.
Όταν αυτός που χρωστάει χάσει τα περισσότερα, τότε και ο πιστωτής χάνει επίσης, καθώς δεν θα πληρωθεί.
Το κλειδί για την επιτυχία είναι να ταιριάξεις τις μεταρρυθμίσεις με την ελάφρυνση του χρέους σε μία γραμμή με τις πραγματικές ανάγκες της οικονομίας.
Ένας έξυπνος πιστωτής θα ρωτούσε: Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε το τραπεζικό σύστημα της Ελλάδας; Τις εξαγωγές; Τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις;
Επί πέντε χρόνια η Γερμανία δεν έθεσε κανένα τέτοιο ερώτημα.
Αντίθετα, οι δύο πλευρές έφτασαν στα άκρα και το πήγαν επί προσωπικού.
Και οι πιστωτές δεν κατάφεραν να έχουν μία ρεαλιστική προσέγγιση για το χρέος της Ελλάδας ίσως επειδή η Γερμανία φοβήθηκε ότι μετά θα ζητούσαν ελάφρυνση και η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία.
Όποιος κι αν είναι ο λόγος η Γερμανία φέρθηκε στην Ελλάδα άσχημα, αποτυγχάνοντας να προσφέρει ελάφρυνση του χρέους όταν ήταν απαραίτητο.
Οι πιστωτές καμιά φορά είναι σοφοί (1953 σχέδιο Marshall, 1989, 1990) και καμιά φορά απίστευτα χαζοί (1920, 1980, 1992).
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών