Ένας Απροσδόκητος (;) Θάνατος
Στις 18 Σεπτεμβρίου του 2017, ανακαλύπτεται νεκρός στο διαμέρισμά της μητέρας του στο προάστειο Laveen του Phoenix, της πρωτεύουσας της πολιτείας της Arizona, ο Paul Horner, ο άνθρωπος που μέχρι πρότινος είχε προβληθεί στο κοινό ως ο μάγος των ψευδών ειδήσεων και της παραπληροφόρησης.
Έχοντας δημιουργήσει μία αυτοκρατορία ειδησεογραφικών ιστότοπων (περισσότεροι από 100), χρησιμοποιεί μάλιστα σε 20 από αυτούς ψευδή στοιχεία ψηφιακής προέλευσης (Uniform Resource Locator-URL), όπως abcnews.com.co, foxnews.com.co, cnn.com.de ή ap.org/atom με συνέπεια να εξελιχθεί σε βασικό μοχλό συστηματικής παραπληροφόρησης.
Ο Paul Horner με τον αδελφό του στην Florida (J. J. Horner).
Η χρήση αυτών των διαδικτυακών διευθύνσεων, που αναφέρονται σε μία συγκεκριμμένη πηγή υπολογιστών συνδεδεμένων στο διαδίκτυο με μηχανισμό (εφαρμογή), ώστε επιλεκτικά να ανασύρονται δεδομένα, πείθει τους επισκέπτες να θεωρούν πως οι ειδήσεις προέρχονται από έγκυρες πηγές, από την στιγμή που παραπέμπουν σε μεγάλα δημοσιογραφικά και ειδησεογραφικά δίκτυα μαζικής ενημέρωσης, όπως το ABC, το FOX, το CNN ή το ASSOCIATED PRESS.
Οι πλέον γνωστές και ευρύτατα διακινούμενες στο διαδίκτυο ψευδείς ειδήσεις του Horner περιλαμβάνουν την αποκάλυψη του ότι ο πρόεδρος Barack Obama είναι μουσουλμάνος και ομοφυλόφιλος, αλλά και την καταγγελία ενός αντιδιαδηλωτή στις συγκεντρώσεις του υποψηφίου για την προεδρία των ΗΠΑ Donald Trump, που γνωστοποιεί πως έχει πληρωθεί με $3.500 για να οργανώσει ομάδα δυναμικών αντιδράσεων στις προεκλογικές ομιλίες του υποψηφίου προέδρου. Η τελευταία μάλιστα που κυκλοφορεί με πλαστογραφημένο το URL του ειδησεογραφικού πρακτορείου ASSOCIATED PRESS, αξιοποιείται δυναμικά στο διαδίκτυο από τον τότε υπεύθυνο της προεκλογικής εκστρατείας του Trump, Corey Lewandowski, που κατηγορεί δριμύτατα το δημοκρατικό κόμμα για δόλιες ενέργειες.
Ο Paul Horner κατά την διάρκεια μίας πτήσης του προς την Washington (J. J. Horner)
Εξίσου συνταρακτικός είναι ο σχολιασμός των μυστικών συσκέψεων των ανώτατων στελεχών των δημοκρατικών που αναζητούν συνταγματικές διεξόδους για να προωθήσουν μία τρίτη προεδρία Obama, λόγω ανικανότητας της υποψηφίου τους, όπως και το πλεονέκτημα (quid pro quo) που εκχωρείται από την υποψήφια των δημοκρατικών Hillary Clinton στους Ρώσσους, η οποία παραδίδει το 20% των αποθεμάτων ουρανίου των ΗΠΑ στην χώρα τους, με αντάλλαγμα χορηγία ύψους $145 εκατομμυρίων προς το ίδρυμα του συζύγου της (Clinton Foundation).
Σε μία άλλη περίπτωση που η κυβέρνηση Obama υποτίθεται πως αποφασίζει λόγω περικοπών στον προϋπολογισμό να αναστείλει την επισκεψιμότητα σε ορισμένα εθνικά μνημεία, απολύοντας το προσωπικό φύλαξης και συντήρησης, αντιδιαστέλλει την απόφαση με την πρωτοβουλία του προέδρου να χρηματοδοτήσει από τα προσωπικά του έσοδα την διατήρηση της επισκεψιμότητας του μουσουλμανικού μουσείου, εξαπατώντας τους δημοσιογράφους του τηλεοπτικού δικτύου Fox News Channel, που αναπαράγουν τηλεοπτικά σε διεθνή κλίμακα την ψευδή είδηση.
Αν και η αιτία θανάτου του Horner λόγω υπερβολικής λήψης οπιούχων ουσιών, με βασική το συνθετικό οπιούχο Fendanyl, διασκεδάζει τις οποιεσδήποτε υποψίες για ενδεχόμενο δόλο, η τοξικολογική έκθεση που κοινοποιείται σχεδόν ένα τρίμηνο αργότερα, επιβεβαιώνει το αρχικό ιατροδικαστικό πόρισμα, καλύπτοντας όλα τα κενά. Το παρελθόν του πάντως δικαιολογεί τον τυχαίο του θάνατο και μάλιστα στο διαμέρισμα της μητέρας του, καθώς τουλάχιστον από το 2011 έχει πρόβλημα εθισμού σε οπιούχα, όταν τότε συλλαμβάνεται υπό την επήρεια κεταμίνης, έχοντας στην κατοχή του ναρκωτικές ουσίες αξίας $15.000 (ηρωίνη, οξυκοδόνη, διαζεπάμη και φλουοξετίνη).
Μερικούς μήνες πρίν από τον θάνατό του, τον Μάρτιο του 2017, εμφανίζεται σε ημερίδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με θέμα την σημασία της παραπληροφόρησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με απώτερο στόχο την διαμόρφωση εναλλακτικών εικόνων της πραγματικότητας. Στην εισήγησή του υπερτονίζει μεταξύ των άλλων, το γεγονός ότι στην πλειοψηφία τους οι χρήστες του διαδικτύου όχι μόνον αποδέχονται το οτιδήποτε, αλλά και το αναπαράγουν, θεωρώντας πως πρόκειται για πραγματικό δεδομένο, χωρίς να ελέγχουν την προέλευσή του και κυρίως το εάν και κατά πόσον ανταποκρίνεται έστω και σε ψήγματα αληθοφανών στοιχείων. Κανείς δεν αξιοποιεί την κοινή λογική και την κριτική σκέψη, διατείνεται ο Horner, με συνέπεια ακόμα και τα παράλογα στοιχεία μίας σατιρικής ουσιαστικά πλευράς της ενημέρωσης, να εκλαμβάνονται ως αδιάσειστα δεδομένα.
Ο Paul Horner στο βήμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Μάρτιο του 2017, κατά την διάρκεια της ημερίδας με θέμα την παραπληροφόρηση και τα ΜΜΕ (European Parliament)
Η αβεβαιότητα πάντως και οι ψίθυροι που διαχέονται μέσω του διαδικτύου για τον θάνατό του, συντηρούν την εικόνα μίας σκοτεινής, αν και ιδιοφυούς προσωπικότητας, που αφήνει ένα ανεξίτηλο στίγμα στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 2016, συνεισφέροντας ουσιαστικά στην νίκη του Donald Trump. Ο ίδιος ισχυρίζεται πρίν από τον θάνατό του πως αποτελεί τον βασικό παράγοντα που οδηγεί την νικηφόρα πορεία του νέου αμφιλεγόμενου προέδρου προς τον Λευκό Οίκο τον Νοέμβριο του 2016, αν και για την παράταξη των δημοκρατικών παραμένει ένας αχρείος πλαστογράφος που χειραγωγεί την κοινή γνώμη και συνεπακόλουθα τις ψήφους εκατομμυρίων Αμερικανών.
Η Κορυφή του Παγόβουνου
Η υπερβολική ίσως προβολή της θεαματικής εμπλοκής του Horner στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εστιάζεται στην μοναχική πορεία ενός πλαστογράφου, ενώ στην πραγματικότητα η διάχυση ψευδών ειδήσεων και παραπληροφόρησης αποτελεί πλέον κοινή και διαδεδομένη πρακτική που υιοθετείται από έγκυρα και διεθνούς εμβέλειας μέσα μαζικής επικοινωνίας. Δύο κραυγαλέα δείγματα αφορούν την πασίγνωστη και αξιόπιστη εφημερίδα Washington Post, που γίνονται αντιληπτά λόγω των αναγκαστικών διαψεύσεων που δημοσιοποιεί υποχρεωτικά ο διευθυντής έκδοσής της Marty Baron.
Στην πρώτη περίπτωση η εφημερίδα δημοσιεύει στις 24 Νοεμβρίου του 2016 μία συνταρακτική είδηση με θέμα την ρωσσική πλημμυρίδα ψευδών ειδήσεων που κατακλύζει ειδικά το Facebook και το Twitter. Δύο εβδομάδες αργότερα, στις 8 Δεκεμβρίου, αναγκάζεται να διαψεύσει το δημοσίευμα, επικαλούμενη το γεγονός ότι ο αρμόδιος συντάκτης παρασύρεται χωρίς να τεκμηριώσει τα στοιχεία του από τον ανώνυμο ιστότοπο PropOrNot, που τον διαχειρίζεται μία ομάδα, φανατικά προσηλωμένη στην αποκάλυψη των σκοτεινών ρωσσικών εκστρατειών παραπληροφόρησης σε βάρος όχι μόνον των Αμερικανών, αλλά και ολόκληρου του κόσμου.
Στην δεύτερη περίπτωση, που τελικά αποδεικνύεται ακόμα χειρότερη για την εφημερίδα, δημοσιεύει στις 23 Δεκεμβρίου του 2016, την συγκλονιστική αποκάλυψη της διείσδυσης μέσω του διαδικτύου, Ρώσσων πρακτόρων στο ψηφιακό κέντρο διαχείρισης του δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας των ΗΠΑ. Όμως μία εβδομάδα αργότερα, στις 30 Δεκεμβρίου, αναγκάζεται σε νέα διάψευση, όταν γίνεται γνωστό πως η υπόθεση αφορά έναν υπολογιστή και μάλιστα εκτός δικτύου, δηλαδή απομονωμένου από πιθανές ψηφιακές παρεμβάσεις, της δημοτικής επιχείρησης BURLINGTON ELECTRIC της πολιτείας του Vermont, που διαχειρίζεται το δίκτυο παροχής ηλεκτρικής ενέργειας στην περιοχή και δηλώνει πως πρόκειται για ατύχημα.
Ένα δωδεκάμηνο αργότερα, στις 2 Δεκεμβρίου του 2017, ο δημοσιογράφος Brian Ross του γνωστού δικτύου ABC News, συγκλονίζει τους τηλεθεατές αποκαλύπτοντας ότι με βάση έγκυρη πηγή, ο πρώην επιφανής σύμβουλος του Donald Trump επί θεμάτων ασφαλείας, ο απόστρατος υποστράτηγος Michael Flynn, πρόκειται να καταθέσει στην επιτροπή που διερευνά την εμπλοκή των ρωσσικών μυστικών υπηρεσιών στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές, δηλώνοντας πως οι επαφές του με την ρωσσική πλευρά, πραγματοποιούνται κατόπιν εντολών του προέδρου.
Ο αγαπημένος στρατηγός του Donald Trump, απόστρατος υποστράτηγος Michael Flynn, που πρωταγωνιστεί επί μήνες στα ΜΜΕ με επίκεντρο τις μυστηριώδεις επαφές του με ανώτατους Ρώσσους αξιωματούχους (Politico)
Αν και το δίκτυο αναγκάζεται αργότερα να προβεί σε διάψευση, επικαλείται το γεγονός ότι ο Ross δεν έχει ακολουθήσει την πάγια διαδικασία τεκμηρίωσης των πληροφοριών και αξιολόγησης της πηγής του, επιβάλλοντας στον δημοσιογράφο την ποινή της απομάκρυνσης από τα καθήκοντά του επί τέσσερις εβδομάδες, χωρίς αμοιβές.
Ακολουθεί το γνωστό ειδησεογραφικό δίκτυο CNN που στις 8 Δεκεμβρίου συνδέει με υπόγειες διαδρομές την οικογένεια Trump με τον γνωστό ιστότοπο Wikileaks, υποστηρίζοντας ότι στις 4 Σεπτεμβρίου του 2017, κοινοποιείται στον υιό Trump ένα ηλεκτρονικό μήνυμα από τον ιστότοπο, με μία διεύθυνση στο διαδίκτυο και έναν κρυπτογραφημένο κλειδάριθμο, ώστε να έχει πρόσβαση σε διαρροές απορρήτων εγγράφων, πρίν από την δημοσιοποίησή τους. Το επίμαχο και ύποπτο μήνυμα προωθείται με καταιγιστικό ρυθμό επαναλήψεων και παρεμβαλλόμενων δημοσιογραφικών σχολίων, από τον ειδικό ανταποκριτή σε θέματα της Συγκλήτου Manu Raju και τον πολιτικό σχολιαστή Jeremy Herb.
Στην πραγματικότητα το CNN δεν κατέχει το συγκεκριμμένο τεκμήριο, το οποίο όμως σχολιάζει εξαντλητικά, ενώ ακολουθείται και από το γνωστό τηλεοπτικό δίκτυο CBS, που σπεύδει να επαληθεύσει την πληροφορία, με ανάλογα σχόλια για τις ύποπτες διαδρομές των διαρροών στον ιστότοπο. Για κακή τύχη των δικτύων πάντως, η εφημερίδα Washington Post κατέχει τυπωμένο αντίγραφο του ηλεκτρονικού μηνύματος, όπου η ημερομηνία αποστολής δεν είναι 4, αλλά 14 Σεπτεμβρίου, δηλαδή μία ημέρα μετά την δημοσίευση των απορρήτων εγγράφων στο διαδίκτυο, δεδομένο που καταρρίπτει πανηγυρικά τον μύθο της συνωμοσίας.
Η δημοσίευση του πραγματικού τεκμηρίου, αναγκάζει το CNN και το CBS να προβούν σε ανασκευή της συγκεκριμμένης ειδησεογραφίας μετά από μερικές ώρες, ενώ ο υιός Trump, ακολουθούμενος από τον ιδρυτή του ιστότοπου Julian Assange, καταγγέλλουν με δριμύτητα τους τυχάρπαστους τυχοδιωκτισμούς του CNN.
Το περιστατικό πάντως δεν είναι τυχαίο, ούτε αποτελεί ένδειξη δημοσιογραφικής προχειρότητας, καθώς μερικούς μήνες πριν, στις 27 Ιουλίου του 2017, το ίδιο δίκτυο αναφέρεται στων πρώην διευθυντή επικοινωνιών του Λευκού Οίκου Anthony Scaramucci, αποκαλύπτοντας θριαμβευτικά την διαπλοκή ρωσσικού επενδυτικού κεφαλαίου με τους στενούς συμβούλους του Trump. Ο Scaramucci διαψεύδει αμέσως την είδηση, καλώντας το δίκτυο να αποκαλύψει τις πηγές και τα στοιχεία του, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει ανασκευή και διάψευση, αλλά και απόλυση των τριών υπεύθυνων δημοσιογράφων (Thomas Frank, Eric Lichtblau και Lex Haris) με επίσημη αιτία την παραβίαση του κώδικα δεοντολογίας.
Στην Ελλάδα η πλέον κραυγαλέα περίπτωση αφορά την εφημερίδα το Βήμα που στις 21 Ιουνίου του 2009 περιγράφει την επίσκεψη του Τούρκου πρωθυπουργού Ερντογάν στην Αθήνα και την συνάντησή του με τον τότε πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή πριν από τα εγκαίνια του νέου μουσείου της Ακρόπολης. Όπως αναφέρει το συγκεκριμμένο δημοσίευμα …το παγωμένο κλίμα που επικρατεί εσχάτως στις ελληνοτουρκικές σχέσεις κατεγράφη, παρά τα χαμόγελα, και κατά την εθιμοτυπική συνάντηση του πρωθυπουργού κ. Κ. Καραμανλή με τον Τούρκο ομόλογό του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χθες το απόγευμα στο Μέγαρο Μαξίμου ...ενδεικτικό της βεβαρημένης ατμόσφαιρας ...Αν και δεν είχε καταρτισθεί συγκεκριμένη ατζέντα, η συζήτηση κάλυψε όλα τα θέματα του φακέλου ΄ελληνοτουρκικές σχέσεις, με τον πρωθυπουργό να επαναφέρει το ζήτημα της λαθρομετανάστευσης που έχει ανέβει πολλές θέσεις στην κυβερνητική ατζέντα.
Η είδηση αντιγράφεται και από άλλες μεγάλες εφημερίδες, αλλά δυστυχώς για τους ευρηματικούς δημοσιογράφους των μεγάλων εκδοτικών συγκροτημάτων, η επίσκεψη του Τούρκου προέδρου είχε ματαιωθεί εκτάκτως προ διημέρου. Παρά τις δεύτερες εκδόσεις των εφημερίδων που ανασκευάζουν την αρχική ψευδή είδηση, δεν απολογούνται για την χονδροειδέστατη και τελικά γελοία παραπλάνηση των αναγνωστών και αντίθετα πάντως με τις ΗΠΑ, όπου τηρούνται έστω κάποια προσχήματα και επιβάλλονται διοικητικές κυρίως ποινές για παραπτώματα αυτής της μορφής, στην Ελλάδα δεν παρεμβαίνει κανείς.
Στο ερώτημα πάντως για τα αίτια που εξωθούν μεγάλα μέσα μαζικής επικοινωνίας στην πλαστογράφηση ή ακόμα και κατασκευή ψευδών ειδήσεων, ο διευθυντής έκδοσης της Washington Post Marty Baron, προτιμά να στρέψει την προσοχή στην σημαντική άνοδο των εσόδων που συνδέεται με αυτή την τακτική. Παρά τις κατά καιρούς αναγκαστικές διαψεύσεις κάποιων πλαστογραφιών που γίνονται αντιληπτές, οι δημοσιογράφοι ανασύρουν από το διαδίκτυο ψευδείς, αλλά κατά τα άλλα συγκλονιστικές και αισθησιακές ειδήσεις, που τις προωθούν επιθετικά στο κοινό, αυξάνοντας τα έσοδα των εργοδοτών τους με τον μαζικό πολλαπλασιασμό των επισκεπτών στους επίσημους ιστότοπους.
O διευθυντής έκδοσης της Washington Post Marty Baron, που εμφανίζεται να προκρίνει απροκάλυπτα τα έσοδα έναντι της αξιοπιστίας (Knight Foundation)
Πτώση Αξιοπιστίας
Όμως πρίν μεγιστοποιηθεί η προβολή ευρηματικών πλαστογράφων με κορυφαίο τον Paul Horner, ο μεγάλος δημοσκοπικός οργανισμός GALLUP διαπιστώνει τον Σεπτέμβριο του 2016, πως μόλις το 32% των ερωτηθέντων Αμερικανών εμπιστεύονται σε ικανοποιητικό βαθμό τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ποσοστό ανησυχητικά μειωμένο κατά 8%, σε σχέση με την αντίστοιχη έρευνα του προηγούμενου έτους. Ακόμα χειρότερα, τον Ιανουάριο του 2017, ο διεθνής επικοινωνιακός οργανισμός EDELMAN (απασχολεί περισσότερους από 5.500 εργαζόμενους), στοιχειοθετεί στο ετήσιο βαρόμετρο εμπιστοσύνης πως η κάμψη της αξιοπιστίας των μέσων μαζικής ενημέρωσης στην κοινή γνώμη σε 17 χώρες μειώνεται στο 43% (-5%) έναντι του προηγούμενου έτους, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στο 43% (-3%) και σε 21 χώρες περιορίζεται στο -2% για τις μη κυβερνητικές οργανώσεις που υποχωρούν στο 53%.
Αν και η πτώση της αξιοπιστίας των ΜΜΕ εμφανίζεται εντυπωσιακή, το φαινόμενο παρατηρείται παρά την μειωμένη του ένταση και σε άλλους θεσμούς, όπως οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις ή οι μη κυβερνητικές οργανώσεις (TRUST BAROMETER, EDELMAN, 2017)
Σύμφωνα με τον οργανισμό, η κοινή γνώμη αντιμετωπίζει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ως αναπόσπαστο τμήμα της άρχουσας τάξης, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μία προδιάθεση που οδηγεί σε μία τάση προτίμησης μαζικών μέσων αυτό-αναφορών και αύξηση της εξάρτησης από άτομα ομότιμα, αλλά και από συναδέλφους, συνομήλικους ή συμμαθητές. Επιπλέον οι πολιτικοί παρακάμπτουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης επιδιώκοντας αμεσότερη επαφή με τους πολίτες μέσω ψηφιακής κοινωνικής δικτύωσης και κατά συνέπεια τα παραδοσιακά μέσα οφείλουν να εμβαθύνουν στα αποκαλούμενα τοπικά προβλήματα και να στραφούν προς την υιοθέτηση μεθόδων κοινωνικής προσέγγισης στα ζητήματα που απασχολούν την κοινή γνώμη.
Η κάμψη της αξιοπιστίας των ΜΜΕ στις ΗΠΑ εξωθεί προς τις εναλλακτικές πηγές πληροφόρησης με κυρίαρχο το διαδίκτυο (Galllup Organisation, 2017)
Από την άλλη πλευρά η μετεωρική άνοδος της κυκλοφορίας πλαστογραφιών και ψευδών ειδήσεων αποτελεί ένα εξαιρετικά σύνθετο γεγονός, ιδιαίτερα περίπλοκο και καταθλιπτικά δύσκολο στην διεξοδική του ανάλυση. Σημαντική πάντως ευθύνη φέρουν και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης με τα ατοπήματά τους, καθώς εξωθούν το κοινό προς τους ψιθυριστές του διαδικτύου, έχοντας καταλήξει στο σημείο να εξισώνονται από τον απλό χρήστη με τον οποιονδήποτε αναξιόπιστο (και ανώνυμο) διαδικτυακό ψιθυριστή. Σύμφωνα με το πολυεθνικό γιγαντιαίο συγκρότημα τηλεπικοινωνιακού και ψηφιακού εξοπλισμού CISCO SYSTEMS, διακινούνται διαδικτυακά σε μηνιαία βάση μόνον στις ΗΠΑ δεδομένα της τάξης των 13,1 Exabytes (1 Exabyte=1.000 Petabytes=1.000x1.000 Terrabytes= 1.000x1.000x1.000 Gigabytes), γεγονός που διευκολύνει την πλημμυρίδα της παραπληροφόρησης.
Οκτώ απλοί κανόνες ελέγχου αξιοπιστίας των πληροφοριών που αναρτώνται στο διαδίκτυο (International Federation of Library Associations and Institutions-IFLA)
Περισσότερα ενδιαφέροντα στοιχεία
-Event: “FAKE NEWS” IN SOCIAL MEDIA AS REALITY SHAPERS, 06/03/2017, European Parliament P5B001, 08 March 2017.
-TRUST BAROMETER REVEALS GLOBAL IMPLOSION OF TRUST, Edelman, January 15, 2017.
-Pamela Wisniewski, Bart P. Knijnenburg, Heather Richter Lipford, PROFILING FACEBOOK USERS’ BEHAVIORS, Symposium on Usable Privacy and Security (SOUPS) 2014, July 9-11, 2014, Menlo Park, CA.
-Dejan Markovikj, Sonja Gievska, Michal Kosinski, David Stillwell, MINING FACEBOOK DATA, AAAI Technical Report WS-13-01, Computational Personality Recognition, Association for the Advancement of Artificial Intelligence, 2013.
*
Γ. Ζ. Η.
www.bankingnews.gr
Έχοντας δημιουργήσει μία αυτοκρατορία ειδησεογραφικών ιστότοπων (περισσότεροι από 100), χρησιμοποιεί μάλιστα σε 20 από αυτούς ψευδή στοιχεία ψηφιακής προέλευσης (Uniform Resource Locator-URL), όπως abcnews.com.co, foxnews.com.co, cnn.com.de ή ap.org/atom με συνέπεια να εξελιχθεί σε βασικό μοχλό συστηματικής παραπληροφόρησης.
Ο Paul Horner με τον αδελφό του στην Florida (J. J. Horner).
Η χρήση αυτών των διαδικτυακών διευθύνσεων, που αναφέρονται σε μία συγκεκριμμένη πηγή υπολογιστών συνδεδεμένων στο διαδίκτυο με μηχανισμό (εφαρμογή), ώστε επιλεκτικά να ανασύρονται δεδομένα, πείθει τους επισκέπτες να θεωρούν πως οι ειδήσεις προέρχονται από έγκυρες πηγές, από την στιγμή που παραπέμπουν σε μεγάλα δημοσιογραφικά και ειδησεογραφικά δίκτυα μαζικής ενημέρωσης, όπως το ABC, το FOX, το CNN ή το ASSOCIATED PRESS.
Οι πλέον γνωστές και ευρύτατα διακινούμενες στο διαδίκτυο ψευδείς ειδήσεις του Horner περιλαμβάνουν την αποκάλυψη του ότι ο πρόεδρος Barack Obama είναι μουσουλμάνος και ομοφυλόφιλος, αλλά και την καταγγελία ενός αντιδιαδηλωτή στις συγκεντρώσεις του υποψηφίου για την προεδρία των ΗΠΑ Donald Trump, που γνωστοποιεί πως έχει πληρωθεί με $3.500 για να οργανώσει ομάδα δυναμικών αντιδράσεων στις προεκλογικές ομιλίες του υποψηφίου προέδρου. Η τελευταία μάλιστα που κυκλοφορεί με πλαστογραφημένο το URL του ειδησεογραφικού πρακτορείου ASSOCIATED PRESS, αξιοποιείται δυναμικά στο διαδίκτυο από τον τότε υπεύθυνο της προεκλογικής εκστρατείας του Trump, Corey Lewandowski, που κατηγορεί δριμύτατα το δημοκρατικό κόμμα για δόλιες ενέργειες.
Ο Paul Horner κατά την διάρκεια μίας πτήσης του προς την Washington (J. J. Horner)
Εξίσου συνταρακτικός είναι ο σχολιασμός των μυστικών συσκέψεων των ανώτατων στελεχών των δημοκρατικών που αναζητούν συνταγματικές διεξόδους για να προωθήσουν μία τρίτη προεδρία Obama, λόγω ανικανότητας της υποψηφίου τους, όπως και το πλεονέκτημα (quid pro quo) που εκχωρείται από την υποψήφια των δημοκρατικών Hillary Clinton στους Ρώσσους, η οποία παραδίδει το 20% των αποθεμάτων ουρανίου των ΗΠΑ στην χώρα τους, με αντάλλαγμα χορηγία ύψους $145 εκατομμυρίων προς το ίδρυμα του συζύγου της (Clinton Foundation).
Σε μία άλλη περίπτωση που η κυβέρνηση Obama υποτίθεται πως αποφασίζει λόγω περικοπών στον προϋπολογισμό να αναστείλει την επισκεψιμότητα σε ορισμένα εθνικά μνημεία, απολύοντας το προσωπικό φύλαξης και συντήρησης, αντιδιαστέλλει την απόφαση με την πρωτοβουλία του προέδρου να χρηματοδοτήσει από τα προσωπικά του έσοδα την διατήρηση της επισκεψιμότητας του μουσουλμανικού μουσείου, εξαπατώντας τους δημοσιογράφους του τηλεοπτικού δικτύου Fox News Channel, που αναπαράγουν τηλεοπτικά σε διεθνή κλίμακα την ψευδή είδηση.
Αν και η αιτία θανάτου του Horner λόγω υπερβολικής λήψης οπιούχων ουσιών, με βασική το συνθετικό οπιούχο Fendanyl, διασκεδάζει τις οποιεσδήποτε υποψίες για ενδεχόμενο δόλο, η τοξικολογική έκθεση που κοινοποιείται σχεδόν ένα τρίμηνο αργότερα, επιβεβαιώνει το αρχικό ιατροδικαστικό πόρισμα, καλύπτοντας όλα τα κενά. Το παρελθόν του πάντως δικαιολογεί τον τυχαίο του θάνατο και μάλιστα στο διαμέρισμα της μητέρας του, καθώς τουλάχιστον από το 2011 έχει πρόβλημα εθισμού σε οπιούχα, όταν τότε συλλαμβάνεται υπό την επήρεια κεταμίνης, έχοντας στην κατοχή του ναρκωτικές ουσίες αξίας $15.000 (ηρωίνη, οξυκοδόνη, διαζεπάμη και φλουοξετίνη).
Μερικούς μήνες πρίν από τον θάνατό του, τον Μάρτιο του 2017, εμφανίζεται σε ημερίδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με θέμα την σημασία της παραπληροφόρησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με απώτερο στόχο την διαμόρφωση εναλλακτικών εικόνων της πραγματικότητας. Στην εισήγησή του υπερτονίζει μεταξύ των άλλων, το γεγονός ότι στην πλειοψηφία τους οι χρήστες του διαδικτύου όχι μόνον αποδέχονται το οτιδήποτε, αλλά και το αναπαράγουν, θεωρώντας πως πρόκειται για πραγματικό δεδομένο, χωρίς να ελέγχουν την προέλευσή του και κυρίως το εάν και κατά πόσον ανταποκρίνεται έστω και σε ψήγματα αληθοφανών στοιχείων. Κανείς δεν αξιοποιεί την κοινή λογική και την κριτική σκέψη, διατείνεται ο Horner, με συνέπεια ακόμα και τα παράλογα στοιχεία μίας σατιρικής ουσιαστικά πλευράς της ενημέρωσης, να εκλαμβάνονται ως αδιάσειστα δεδομένα.
Ο Paul Horner στο βήμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Μάρτιο του 2017, κατά την διάρκεια της ημερίδας με θέμα την παραπληροφόρηση και τα ΜΜΕ (European Parliament)
Η αβεβαιότητα πάντως και οι ψίθυροι που διαχέονται μέσω του διαδικτύου για τον θάνατό του, συντηρούν την εικόνα μίας σκοτεινής, αν και ιδιοφυούς προσωπικότητας, που αφήνει ένα ανεξίτηλο στίγμα στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 2016, συνεισφέροντας ουσιαστικά στην νίκη του Donald Trump. Ο ίδιος ισχυρίζεται πρίν από τον θάνατό του πως αποτελεί τον βασικό παράγοντα που οδηγεί την νικηφόρα πορεία του νέου αμφιλεγόμενου προέδρου προς τον Λευκό Οίκο τον Νοέμβριο του 2016, αν και για την παράταξη των δημοκρατικών παραμένει ένας αχρείος πλαστογράφος που χειραγωγεί την κοινή γνώμη και συνεπακόλουθα τις ψήφους εκατομμυρίων Αμερικανών.
Η Κορυφή του Παγόβουνου
Η υπερβολική ίσως προβολή της θεαματικής εμπλοκής του Horner στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εστιάζεται στην μοναχική πορεία ενός πλαστογράφου, ενώ στην πραγματικότητα η διάχυση ψευδών ειδήσεων και παραπληροφόρησης αποτελεί πλέον κοινή και διαδεδομένη πρακτική που υιοθετείται από έγκυρα και διεθνούς εμβέλειας μέσα μαζικής επικοινωνίας. Δύο κραυγαλέα δείγματα αφορούν την πασίγνωστη και αξιόπιστη εφημερίδα Washington Post, που γίνονται αντιληπτά λόγω των αναγκαστικών διαψεύσεων που δημοσιοποιεί υποχρεωτικά ο διευθυντής έκδοσής της Marty Baron.
Στην πρώτη περίπτωση η εφημερίδα δημοσιεύει στις 24 Νοεμβρίου του 2016 μία συνταρακτική είδηση με θέμα την ρωσσική πλημμυρίδα ψευδών ειδήσεων που κατακλύζει ειδικά το Facebook και το Twitter. Δύο εβδομάδες αργότερα, στις 8 Δεκεμβρίου, αναγκάζεται να διαψεύσει το δημοσίευμα, επικαλούμενη το γεγονός ότι ο αρμόδιος συντάκτης παρασύρεται χωρίς να τεκμηριώσει τα στοιχεία του από τον ανώνυμο ιστότοπο PropOrNot, που τον διαχειρίζεται μία ομάδα, φανατικά προσηλωμένη στην αποκάλυψη των σκοτεινών ρωσσικών εκστρατειών παραπληροφόρησης σε βάρος όχι μόνον των Αμερικανών, αλλά και ολόκληρου του κόσμου.
Στην δεύτερη περίπτωση, που τελικά αποδεικνύεται ακόμα χειρότερη για την εφημερίδα, δημοσιεύει στις 23 Δεκεμβρίου του 2016, την συγκλονιστική αποκάλυψη της διείσδυσης μέσω του διαδικτύου, Ρώσσων πρακτόρων στο ψηφιακό κέντρο διαχείρισης του δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας των ΗΠΑ. Όμως μία εβδομάδα αργότερα, στις 30 Δεκεμβρίου, αναγκάζεται σε νέα διάψευση, όταν γίνεται γνωστό πως η υπόθεση αφορά έναν υπολογιστή και μάλιστα εκτός δικτύου, δηλαδή απομονωμένου από πιθανές ψηφιακές παρεμβάσεις, της δημοτικής επιχείρησης BURLINGTON ELECTRIC της πολιτείας του Vermont, που διαχειρίζεται το δίκτυο παροχής ηλεκτρικής ενέργειας στην περιοχή και δηλώνει πως πρόκειται για ατύχημα.
Ένα δωδεκάμηνο αργότερα, στις 2 Δεκεμβρίου του 2017, ο δημοσιογράφος Brian Ross του γνωστού δικτύου ABC News, συγκλονίζει τους τηλεθεατές αποκαλύπτοντας ότι με βάση έγκυρη πηγή, ο πρώην επιφανής σύμβουλος του Donald Trump επί θεμάτων ασφαλείας, ο απόστρατος υποστράτηγος Michael Flynn, πρόκειται να καταθέσει στην επιτροπή που διερευνά την εμπλοκή των ρωσσικών μυστικών υπηρεσιών στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές, δηλώνοντας πως οι επαφές του με την ρωσσική πλευρά, πραγματοποιούνται κατόπιν εντολών του προέδρου.
Ο αγαπημένος στρατηγός του Donald Trump, απόστρατος υποστράτηγος Michael Flynn, που πρωταγωνιστεί επί μήνες στα ΜΜΕ με επίκεντρο τις μυστηριώδεις επαφές του με ανώτατους Ρώσσους αξιωματούχους (Politico)
Αν και το δίκτυο αναγκάζεται αργότερα να προβεί σε διάψευση, επικαλείται το γεγονός ότι ο Ross δεν έχει ακολουθήσει την πάγια διαδικασία τεκμηρίωσης των πληροφοριών και αξιολόγησης της πηγής του, επιβάλλοντας στον δημοσιογράφο την ποινή της απομάκρυνσης από τα καθήκοντά του επί τέσσερις εβδομάδες, χωρίς αμοιβές.
Ακολουθεί το γνωστό ειδησεογραφικό δίκτυο CNN που στις 8 Δεκεμβρίου συνδέει με υπόγειες διαδρομές την οικογένεια Trump με τον γνωστό ιστότοπο Wikileaks, υποστηρίζοντας ότι στις 4 Σεπτεμβρίου του 2017, κοινοποιείται στον υιό Trump ένα ηλεκτρονικό μήνυμα από τον ιστότοπο, με μία διεύθυνση στο διαδίκτυο και έναν κρυπτογραφημένο κλειδάριθμο, ώστε να έχει πρόσβαση σε διαρροές απορρήτων εγγράφων, πρίν από την δημοσιοποίησή τους. Το επίμαχο και ύποπτο μήνυμα προωθείται με καταιγιστικό ρυθμό επαναλήψεων και παρεμβαλλόμενων δημοσιογραφικών σχολίων, από τον ειδικό ανταποκριτή σε θέματα της Συγκλήτου Manu Raju και τον πολιτικό σχολιαστή Jeremy Herb.
Στην πραγματικότητα το CNN δεν κατέχει το συγκεκριμμένο τεκμήριο, το οποίο όμως σχολιάζει εξαντλητικά, ενώ ακολουθείται και από το γνωστό τηλεοπτικό δίκτυο CBS, που σπεύδει να επαληθεύσει την πληροφορία, με ανάλογα σχόλια για τις ύποπτες διαδρομές των διαρροών στον ιστότοπο. Για κακή τύχη των δικτύων πάντως, η εφημερίδα Washington Post κατέχει τυπωμένο αντίγραφο του ηλεκτρονικού μηνύματος, όπου η ημερομηνία αποστολής δεν είναι 4, αλλά 14 Σεπτεμβρίου, δηλαδή μία ημέρα μετά την δημοσίευση των απορρήτων εγγράφων στο διαδίκτυο, δεδομένο που καταρρίπτει πανηγυρικά τον μύθο της συνωμοσίας.
Η δημοσίευση του πραγματικού τεκμηρίου, αναγκάζει το CNN και το CBS να προβούν σε ανασκευή της συγκεκριμμένης ειδησεογραφίας μετά από μερικές ώρες, ενώ ο υιός Trump, ακολουθούμενος από τον ιδρυτή του ιστότοπου Julian Assange, καταγγέλλουν με δριμύτητα τους τυχάρπαστους τυχοδιωκτισμούς του CNN.
Το περιστατικό πάντως δεν είναι τυχαίο, ούτε αποτελεί ένδειξη δημοσιογραφικής προχειρότητας, καθώς μερικούς μήνες πριν, στις 27 Ιουλίου του 2017, το ίδιο δίκτυο αναφέρεται στων πρώην διευθυντή επικοινωνιών του Λευκού Οίκου Anthony Scaramucci, αποκαλύπτοντας θριαμβευτικά την διαπλοκή ρωσσικού επενδυτικού κεφαλαίου με τους στενούς συμβούλους του Trump. Ο Scaramucci διαψεύδει αμέσως την είδηση, καλώντας το δίκτυο να αποκαλύψει τις πηγές και τα στοιχεία του, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει ανασκευή και διάψευση, αλλά και απόλυση των τριών υπεύθυνων δημοσιογράφων (Thomas Frank, Eric Lichtblau και Lex Haris) με επίσημη αιτία την παραβίαση του κώδικα δεοντολογίας.
Στην Ελλάδα η πλέον κραυγαλέα περίπτωση αφορά την εφημερίδα το Βήμα που στις 21 Ιουνίου του 2009 περιγράφει την επίσκεψη του Τούρκου πρωθυπουργού Ερντογάν στην Αθήνα και την συνάντησή του με τον τότε πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή πριν από τα εγκαίνια του νέου μουσείου της Ακρόπολης. Όπως αναφέρει το συγκεκριμμένο δημοσίευμα …το παγωμένο κλίμα που επικρατεί εσχάτως στις ελληνοτουρκικές σχέσεις κατεγράφη, παρά τα χαμόγελα, και κατά την εθιμοτυπική συνάντηση του πρωθυπουργού κ. Κ. Καραμανλή με τον Τούρκο ομόλογό του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χθες το απόγευμα στο Μέγαρο Μαξίμου ...ενδεικτικό της βεβαρημένης ατμόσφαιρας ...Αν και δεν είχε καταρτισθεί συγκεκριμένη ατζέντα, η συζήτηση κάλυψε όλα τα θέματα του φακέλου ΄ελληνοτουρκικές σχέσεις, με τον πρωθυπουργό να επαναφέρει το ζήτημα της λαθρομετανάστευσης που έχει ανέβει πολλές θέσεις στην κυβερνητική ατζέντα.
Η είδηση αντιγράφεται και από άλλες μεγάλες εφημερίδες, αλλά δυστυχώς για τους ευρηματικούς δημοσιογράφους των μεγάλων εκδοτικών συγκροτημάτων, η επίσκεψη του Τούρκου προέδρου είχε ματαιωθεί εκτάκτως προ διημέρου. Παρά τις δεύτερες εκδόσεις των εφημερίδων που ανασκευάζουν την αρχική ψευδή είδηση, δεν απολογούνται για την χονδροειδέστατη και τελικά γελοία παραπλάνηση των αναγνωστών και αντίθετα πάντως με τις ΗΠΑ, όπου τηρούνται έστω κάποια προσχήματα και επιβάλλονται διοικητικές κυρίως ποινές για παραπτώματα αυτής της μορφής, στην Ελλάδα δεν παρεμβαίνει κανείς.
Στο ερώτημα πάντως για τα αίτια που εξωθούν μεγάλα μέσα μαζικής επικοινωνίας στην πλαστογράφηση ή ακόμα και κατασκευή ψευδών ειδήσεων, ο διευθυντής έκδοσης της Washington Post Marty Baron, προτιμά να στρέψει την προσοχή στην σημαντική άνοδο των εσόδων που συνδέεται με αυτή την τακτική. Παρά τις κατά καιρούς αναγκαστικές διαψεύσεις κάποιων πλαστογραφιών που γίνονται αντιληπτές, οι δημοσιογράφοι ανασύρουν από το διαδίκτυο ψευδείς, αλλά κατά τα άλλα συγκλονιστικές και αισθησιακές ειδήσεις, που τις προωθούν επιθετικά στο κοινό, αυξάνοντας τα έσοδα των εργοδοτών τους με τον μαζικό πολλαπλασιασμό των επισκεπτών στους επίσημους ιστότοπους.
O διευθυντής έκδοσης της Washington Post Marty Baron, που εμφανίζεται να προκρίνει απροκάλυπτα τα έσοδα έναντι της αξιοπιστίας (Knight Foundation)
Πτώση Αξιοπιστίας
Όμως πρίν μεγιστοποιηθεί η προβολή ευρηματικών πλαστογράφων με κορυφαίο τον Paul Horner, ο μεγάλος δημοσκοπικός οργανισμός GALLUP διαπιστώνει τον Σεπτέμβριο του 2016, πως μόλις το 32% των ερωτηθέντων Αμερικανών εμπιστεύονται σε ικανοποιητικό βαθμό τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ποσοστό ανησυχητικά μειωμένο κατά 8%, σε σχέση με την αντίστοιχη έρευνα του προηγούμενου έτους. Ακόμα χειρότερα, τον Ιανουάριο του 2017, ο διεθνής επικοινωνιακός οργανισμός EDELMAN (απασχολεί περισσότερους από 5.500 εργαζόμενους), στοιχειοθετεί στο ετήσιο βαρόμετρο εμπιστοσύνης πως η κάμψη της αξιοπιστίας των μέσων μαζικής ενημέρωσης στην κοινή γνώμη σε 17 χώρες μειώνεται στο 43% (-5%) έναντι του προηγούμενου έτους, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στο 43% (-3%) και σε 21 χώρες περιορίζεται στο -2% για τις μη κυβερνητικές οργανώσεις που υποχωρούν στο 53%.
Αν και η πτώση της αξιοπιστίας των ΜΜΕ εμφανίζεται εντυπωσιακή, το φαινόμενο παρατηρείται παρά την μειωμένη του ένταση και σε άλλους θεσμούς, όπως οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις ή οι μη κυβερνητικές οργανώσεις (TRUST BAROMETER, EDELMAN, 2017)
Σύμφωνα με τον οργανισμό, η κοινή γνώμη αντιμετωπίζει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ως αναπόσπαστο τμήμα της άρχουσας τάξης, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μία προδιάθεση που οδηγεί σε μία τάση προτίμησης μαζικών μέσων αυτό-αναφορών και αύξηση της εξάρτησης από άτομα ομότιμα, αλλά και από συναδέλφους, συνομήλικους ή συμμαθητές. Επιπλέον οι πολιτικοί παρακάμπτουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης επιδιώκοντας αμεσότερη επαφή με τους πολίτες μέσω ψηφιακής κοινωνικής δικτύωσης και κατά συνέπεια τα παραδοσιακά μέσα οφείλουν να εμβαθύνουν στα αποκαλούμενα τοπικά προβλήματα και να στραφούν προς την υιοθέτηση μεθόδων κοινωνικής προσέγγισης στα ζητήματα που απασχολούν την κοινή γνώμη.
Η κάμψη της αξιοπιστίας των ΜΜΕ στις ΗΠΑ εξωθεί προς τις εναλλακτικές πηγές πληροφόρησης με κυρίαρχο το διαδίκτυο (Galllup Organisation, 2017)
Από την άλλη πλευρά η μετεωρική άνοδος της κυκλοφορίας πλαστογραφιών και ψευδών ειδήσεων αποτελεί ένα εξαιρετικά σύνθετο γεγονός, ιδιαίτερα περίπλοκο και καταθλιπτικά δύσκολο στην διεξοδική του ανάλυση. Σημαντική πάντως ευθύνη φέρουν και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης με τα ατοπήματά τους, καθώς εξωθούν το κοινό προς τους ψιθυριστές του διαδικτύου, έχοντας καταλήξει στο σημείο να εξισώνονται από τον απλό χρήστη με τον οποιονδήποτε αναξιόπιστο (και ανώνυμο) διαδικτυακό ψιθυριστή. Σύμφωνα με το πολυεθνικό γιγαντιαίο συγκρότημα τηλεπικοινωνιακού και ψηφιακού εξοπλισμού CISCO SYSTEMS, διακινούνται διαδικτυακά σε μηνιαία βάση μόνον στις ΗΠΑ δεδομένα της τάξης των 13,1 Exabytes (1 Exabyte=1.000 Petabytes=1.000x1.000 Terrabytes= 1.000x1.000x1.000 Gigabytes), γεγονός που διευκολύνει την πλημμυρίδα της παραπληροφόρησης.
Οκτώ απλοί κανόνες ελέγχου αξιοπιστίας των πληροφοριών που αναρτώνται στο διαδίκτυο (International Federation of Library Associations and Institutions-IFLA)
Περισσότερα ενδιαφέροντα στοιχεία
-Event: “FAKE NEWS” IN SOCIAL MEDIA AS REALITY SHAPERS, 06/03/2017, European Parliament P5B001, 08 March 2017.
-TRUST BAROMETER REVEALS GLOBAL IMPLOSION OF TRUST, Edelman, January 15, 2017.
-Pamela Wisniewski, Bart P. Knijnenburg, Heather Richter Lipford, PROFILING FACEBOOK USERS’ BEHAVIORS, Symposium on Usable Privacy and Security (SOUPS) 2014, July 9-11, 2014, Menlo Park, CA.
-Dejan Markovikj, Sonja Gievska, Michal Kosinski, David Stillwell, MINING FACEBOOK DATA, AAAI Technical Report WS-13-01, Computational Personality Recognition, Association for the Advancement of Artificial Intelligence, 2013.
*
Γ. Ζ. Η.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών