γράφει : Πέτρος Λεωτσάκος
Προτάσεις για το πώς η Ελλάδα θα ξεπεράσει την κρίση, για το πως η Ελλάδα θα τα καταφέρει παρουσιάζει η Solidus χρηματιστηριακή.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση και η δραματική επιδείνωση των δημόσιων οικονομικών που ξεκίνησε το 2008 και επιταχύνθηκε το 2009 είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των ελλειμμάτων σχεδόν όλων των κρατικών προϋπολογισμών για τα έτη 2009 και 2010. Για να αντιμετωπίσουν τη κατάσταση αυτή τα περισσότερα κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ σχεδιάζουν και θέτουν σε εφαρμογή σχέδια για τον έλεγχο των ελλειμμάτων τους σύμφωνα με τη Διαδικασία Ελέγχου Υπερβολικού Ελλείμματος (ΔΥΕ) της Ε.Ε.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση και η δραματική επιδείνωση των δημόσιων οικονομικών που ξεκίνησε το 2008 και επιταχύνθηκε το 2009 είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των ελλειμμάτων σχεδόν όλων των κρατικών προϋπολογισμών για τα έτη 2009 και 2010. Για να αντιμετωπίσουν τη κατάσταση αυτή τα περισσότερα κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ σχεδιάζουν και θέτουν σε εφαρμογή σχέδια για τον έλεγχο των ελλειμμάτων τους σύμφωνα με τη Διαδικασία Ελέγχου Υπερβολικού Ελλείμματος (ΔΥΕ) της Ε.Ε.
Οι ανησυχίες όμως σχετικά με την προθυμία και την ικανότητα των κυβερνήσεων να αποκαταστήσουν τη μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα των οικονομικών τους προκάλεσαν αναστάτωση στις αγορές κρατικών ομολόγων. Η θεαματική άνοδος των spread στις αποδόσεις των Ελληνικών και των γερμανικών κρατικών ομολόγων στο τέλος Απριλίου του 2010, οδήγησε την ελληνική κυβέρνηση να ζητήσει την ενεργοποίηση του μηχανισμού οικονομικής στήριξης από τις άλλες κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ και από το ΔΝΤ. Η εν λόγω στήριξη χορηγήθηκε με σκοπό να προστατευθεί η χρηματοπιστωτική σταθερότητα στο σύνολο της ζώνης του ευρώ.
Η Ελλάδα έχει λάβει ως πρώτη δόση 20 δις ευρώ ενώ για την περίοδο 2010-13 η συνολική οικονομική στήριξη θα φτάσει τα 100 δις. Ευρώ. Επιπλέον 10 δις ευρώ θα διατεθούν για τη κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών. Το ποσό των 80 δισ. ευρώ θα προέλθει από διμερή δάνεια με τις χώρες της ζώνης του ευρώ και 30 δισ. ευρώ θα είναι η χρηματοδότηση από το ΔΝΤ.
Η εν λόγω χρηματοδότηση παρέχεται υπό αυστηρούς όρους και καταβάλλεται σε δόσεις βάσει της προόδου που θα σημειώνεται στο πλαίσιο του προγράμματος οικονομικής και χρηματοπιστωτικής προσαρμογής που υπέβαλαν οι ελληνικές αρχές. Το πρόγραμμα στοχεύει σε διαρθρωτική δημοσιονομική εξυγίανση και αποσκοπεί στη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος κάτω από την τιμή αναφοράς (3% του ΑΕΠ) το 2014. Προβλέπει επίσης τη σταθεροποίηση του λόγου του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ, ο οποίος αναμένεται να προσεγγίσει το 150% περίπου το 2013, προτού αρχίσει να υποχωρεί το 2014.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει μέτρα αύξησης των εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού πρωτίστως μέσω της επιβολής νέων άμεσων και έμμεσων φόρων και δευτερευόντως μέσω των αποκρατικοποιήσεων και της μείωσης του δημόσιου τομέα. Στο σκέλος των δαπανών του προϋπολογισμού το σχέδιο προβλέπει περικοπές στις δαπάνες του δημόσιου τομέα για μισθούς και συντάξεις καθώς και δημόσιες επενδύσεις. Επιπλέον προβλέπονται διαρθρωτικές μεταρρυθμίσει στο δημόσιο τομέα και στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, στις εργασιακές σχέσεις και στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών.
Όταν στις αρχές Μαΐου 2010 η αναταραχή στις αγορές ομολόγων εξαπλώθηκε και σε άλλες χώρες της ζώνης του, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις συμφώνησαν να θεσπίσουν έναν ευρωπαϊκό μηχανισμό χρηματοοικονομικής σταθερότητας. Αυτό αποδεικνύει ξεκάθαρα ότι το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο σε μια Ελληνική απόκλιση από τους ευρωπαϊκούς κανόνες αλλά συνιστά πρόβλημα υψηλών χρεών και ελλειμμάτων για πολλές οικονομίες της Ευρώπης.
Ο εν λόγω μηχανισμός αποτελείται από δανειακή διευκόλυνση της Ε.Ε. ύψους έως 60 δισ. ευρώ καθώς και από διακυβερνητική συμφωνία για την παροχή τριετούς οικονομικής στήριξης έως 440 δισ. ευρώ μέσω ενός φορέα ειδικού σκοπού. Το ΔΝΤ θα συμμετέχει στο μηχανισμό και αναμένεται να καταβάλλει έως 30 δισ. Ευρώ.
Αρκετά κράτη της ζώνης του ευρώ εξέφρασαν την δέσμευση για εξυγίανση των δημοσιονομικών τους μεγεθών και συμφώνησαν να λάβουν τα μέτρα που απαιτούνται προκειμένου να εκπληρώσουν τους στόχους τους σύμφωνα με το πλαίσιο τη Διαδικασίας Ελέγχου Υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ) της Ε.Ε. Σε εφαρμογή των παραπάνω οι κυβερνήσεις της Ισπανίας, Ιταλίας και Πορτογαλίας ανακοίνωσαν πρόσθετα μέτρα εξυγίανσης πέραν αυτών που προβλέπονταν στα προγράμματα σταθερότητας που είχαν εκδοθεί νωρίτερα το 2010.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον η Ελλάδα βρέθηκε στο κέντρο και στο στόχαστρο της αρνητικής επικαιρότητας. Για πολλές εβδομάδες τα διεθνή οικονομικά και λοιπά μέσα αναφέρονται στην Ελλάδα ως χώρα με εργατικό δυναμικό που δεν δουλεύει τις ώρες και τα χρόνια που εργάζονται οι εργαζόμενοι της υπόλοιπης Ευρώπης με οικονομία που αδυνατεί να παράγει ανταγωνιστικά προϊόντα με σπάταλο κράτος και πολίτες που φοροδιαφεύγουν. Μέσα από αυτό το πρίσμα πολλοί οικονομικοί κύκλοι πιστεύουν πως η Ελλάδα δεν θα μπορέσει να πετύχει του στόχους που έχουν τεθεί, δεν θα αποφύγει τη αναδιάρθρωση του χρέους της ενώ θεωρούν πιθανή ακόμα και την έξοδο από τη ζώνη του ευρώ!
Πόσο πιθανό όμως είναι ένα τέτοιο ενδεχόμενο;
Η εικόνα της χώρας σίγουρα δεν είναι η καλύτερη δυνατή, επιγραμματικά μόνο εάν θέλαμε να αναφέρουμε ορισμένα από τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα θα σημειώναμε:
• Τη συνεχή εμφάνιση δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Για το 2009 το έλλειμμα διαμορφώθηκε στο 13,6% ενώ για το 2010 εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί στο 9,0%.
• Το πολύ υψηλό χρέος το οποίο εκτιμάται στο 137% του ΑΕΠ για το 2010.
• Την αρνητική πιστοληπτική αξιολόγηση.
• Το γεγονός ότι η οικονομία βρίσκεται σε ύφεση για δεύτερο έτος.
• Την πολύ χαμηλή ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.
• Την χρήση ένα υπερεθνικού νομίσματος (Euro) που δεν μπορεί να υποτιμήσει.
• Το μονίμως αρνητικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.
• Τη υψηλή δαπάνη για τόκους που ανέρχεται περίπου στο 5% του ΑΕΠ και στο 14,1% του κρατικού προϋπολογισμού..
Η πιο εύλογη απάντηση είναι ότι με τα παραπάνω δεδομένα, κανένα κράτος δε θα μπορούσε να επιβιώσει. Η πραγματικότητα είναι δύσκολη αλλά ωστόσο η κατάσταση μπορεί να αναστραφεί χωρίς αναδιάρθρωση χρέους μόνο με τη μείωση των ελλειμμάτων και την αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Αυτό βέβαια, για να είμαστε ρεαλιστές, δεν μπορεί να επιτευχθεί άμεσα. Απαιτεί μακροχρόνια προσπάθεια και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό από τεχνοκράτες με ευρύτερη κοινωνική συναίνεση και ισχυρή πολιτική βούληση.
Β. Μπορεί η Ελλάδα να επιτύχει τους στόχους της;
Η εμπειρία από άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ διδάσκει ότι η μεγάλη μείωση του δημόσιου χρέους είναι εφικτή αλλά απαιτεί μακροχρόνια προσπάθεια με έντονη προσήλωση στην περικοπή δαπανών και σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για ενίσχυση της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας.
Η προσπάθεια της Ελληνικής κυβέρνησης και της Ελληνικής κοινωνίας εκτιμούμε ότι πρέπει να κινηθεί γύρω από τρείς βασικούς άξονες:
1. Την μείωση του Δημόσιου τομέα και των δημοσιονομικών ελλειμμάτων που δημιουργεί.
2. Στροφή στην επιχειρηματικότητα και προστασία της.
3. Την «εσωτερική υποτίμηση».
Β.1 Μείωση του Δημόσιου τομέα και των δημοσιονομικών ελλειμμάτων .
Το μέγεθος του κράτους και η επιπτώσεις που έχει αυτό στην Ελληνική οικονομία έχει απασχολήσει τους πολιτικούς και τους ακαδημαϊκούς για πολλά χρόνια. Χρησιμοποιώντας ως μέσο για την απεικόνιση του μεγέθους του Δημοσίου τομέα τις δαπάνες της Γενικής Κυβέρνησης ως ποσοστού του ΑΕΠ, υπολογίζεται ότι το μέγεθος του Ελληνικού Δημόσιου τομέα μαζί με τις ΔΕΚΟ ξεπέρασε το 55% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) για το 2009.
Το γεγονός που διαφοροποιεί την λειτουργία του Δημοσίου στην Ελλάδα και αποτελεί την αιτία εμφάνισης των πρωτογενών ελλειμμάτων είναι η αναποτελεσματικότητά του και η δαπανηρή λειτουργία του. Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι από το 1971 έως το 2006 η μέση μεταβολή των δαπανών της Γενικής Κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ έχει αυξηθεί κατά 21,5% ενώ τα έσοδα έχουν αυξηθεί μόνο κατά 18,59%. Αντίστοιχα στο μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η μεταβολή των δαπανών ήταν κατά 11,97% και των εσόδων ήταν 11,16%.
Η συρρίκνωση του δημόσιου τομέα και η ορθολογική λειτουργία του είναι εξαιρετικά σημαντικοί παράγοντες για τη μείωση των ελλειμμάτων και του χρέους.
Στο παρελθόν χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως το Βέλγιο, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Ολλανδία και η Φινλανδία που παρουσίαζαν υψηλά ελλείμματα μπόρεσαν να πετύχουν σημαντικές δημοσιονομικές προσαρμογές οι οποίες όμως συνοδεύτηκαν από διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και μείωση του Δημοσίου Τομέα. Ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ στις χώρες αυτές μειώθηκε από 24 ποσοστιαίες μονάδες στη Φινλανδία (1995-2008) έως 69 ποσοστιαίες μονάδες στην Ιρλανδία (1994-2006)!
Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, στο παρελθόν η μείωση των ελλειμμάτων ήταν αυτή που συνέβαλε περισσότερο στην επιτυχή μείωση του χρέους. Η δημοσιονομική προσαρμογή των περισσοτέρων χωρών εστιάσθηκε κυρίως στην πλευρά των δαπανών. Οι περίοδοι μεγάλης μείωσης του χρέους στην Ιρλανδία, την Ολλανδία και τη Φινλανδία συνοδεύθηκαν από περικοπές των αντίστοιχων κρατικών δαπανών και από τον περιορισμό των δαπανών για τόκους.
Με το σκεπτικό ότι πολλά από τα δημοσιονομικά μέτρα που έχει εφαρμόσει ή έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση στοχεύουν στη μείωση των κρατικών δαπανών (μειώσεις και πάγωμα μισθών του δημοσίου τομέα και συντάξεων, μείωση φαρμακευτικών και νοσηλευτικών δαπανών, σχέδιο «Καλλικράτης», ΣΔΙΤ[1]) και στην αύξηση των εσόδων, ο στόχος της μείωσης του ελλείμματος φαίνεται να είναι εφικτός.
Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού για το πεντάμηνο Ιανουαρίου-Μαΐου του 2010, το έλλειμμα διαμορφώθηκε στα 8.978 εκατ. ευρώ από 14.655 εκατ. ευρώ στο αντίστοιχο διάστημα του 2009 και περιορίστηκε κατά 38,7% έναντι ετήσιου στόχου μείωσης κατά 35,1% που προβλέπεται στο Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΠΣΑ).
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (Κ.Ε.Π.Ε.) η προβλεπόμενη ύφεση στην ελληνική οικονομία τα επόμενα δύο έτη θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στα μεγέθη της ιδιωτικής κατανάλωσης και των επενδύσεων ενώ εγκυμονεί την πιθανότητα πυροδότησης «υφεσιακού σπιράλ» με επικίνδυνα συστημικά χαρακτηριστικά. Εκφράζονται επίσης φόβοι για έναν φαύλο κύκλο ύφεσης και ελλειμμάτων, που θα ανατροφοδοτείται από τον αποπληθωρισμό των μισθών, την χαμηλή κατανάλωση, τις μειωμένες επενδύσεις και την αναιμική πιστωτική επέκταση. Πολλοί ξένοι αναλυτές πιστεύουν ότι η ύφεση το 2010 και το 2011, θα είναι βαθύτερη του προβλεπόμενου, το σενάριο όμως για ύφεση μέχρι -4% για το 2010 και από -1% έως -2% για το 2011 είναι πιο ρεαλιστικό.
Η επιβολή επιπλέον φόρων δεν συνιστάται ως αποτελεσματική μέθοδος για την αντιμετώπιση των δημοσιονομικών ανισορροπιών. Αντίθετα, ενδέχεται να αυξήσει την πιθανότητα εμφάνισης του «υφεσιακού σπιράλ» με πιθανό αποτέλεσμα τη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος και της κατανάλωσης.
Η πρόσφατη χρηματοοικονομική κρίση ανέδειξε τις εσφαλμένες επιλογές και την αναποτελεσματική διαχείριση των δημοσιονομικών μεγεθών κατά το παρελθόν. Η δυναμική του δημοσίου χρέους και οι εξαιρετικά ανησυχητικές διαστάσεις που έχουν λάβει τα δημοσιονομικά μεγέθη απαιτούν να υιοθετηθεί ένας θεσμικά κατοχυρωμένος «δημοσιονομικός κανόνας», η εφαρμογή και τήρηση του οποίου θα εγγυάται την μακροχρόνια μείωση της σχέσης χρέους/ΑΕΠ. Παράλληλα είναι σκόπιμο να συνοδευτεί από τον ορισμό ενός υπεύθυνου δημόσιου φορέα (μιας Ανεξάρτητης Αρχής) για την παρακολούθηση της τήρησης του «κανόνα», όπως συμβαίνει σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Β.2. Απελευθέρωση της επιχειρηματικότητας και προστασία της
Η μείωση των δαπανών και των ελλειμμάτων δεν αρκεί από μόνη της. Η ανάκαμψη της οικονομίας από το 2012 και μετά έχει ως προϋπόθεση ότι θα ληφθούν και θα αποδώσουν τα αναπτυξιακά μέτρα της Κυβέρνησης.
Η προσπάθεια βελτίωσης των δημοσιονομικών της χώρας πρέπει να εστιάσει στον επανασχεδιασμό της θέσης της Ελλάδας στον παγκόσμιο οικονομικό χάρτη. Το μοντέλο των ελλειμματικών προϋπολογισμών και η κάλυψη τους με φθηνό δανεισμό δεν είναι πλέον αποδεκτό. Η πραγματοποίηση δημόσιων επενδύσεων με υψηλό κόστος και δανεικά χρήματα δεν αποτελεί ρεαλιστική αναπτυξιακή πρόταση.
Εάν λοιπόν δεν επιθυμούμε τα επόμενα χρόνια το επίπεδο διαβίωσης του ελληνικού λαού να υστερεί κατά πολύ από αυτό των περισσοτέρων κατοίκων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χρειάζεται μια νέα εθνική στρατηγική ανάπτυξης για την Ελλάδα. Στο νέο σχεδιασμό θα πρέπει το κράτος να έχει όσο το δυνατό μικρότερο ρόλο ως «επιχειρηματίας» αλλά και ως πελάτης των επιχειρήσεων. Πρέπει να αποφασίσουμε σε ποιους τομείς η χώρα παρουσιάζει ή μπορεί στο μέλλον να αποκτήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και να στραφεί η ιδιωτική επιχειρηματικότητα προς αυτούς. Η εμμονή σε αντιπαραγωγικές επιχειρηματικές πρακτικές τόσο από τον Δημόσιο αλλά και από τον Ιδιωτικό τομέα δεν ευνοεί την ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας, αντίθετα δαπανά πολύτιμους πόρους που ποτέ δεν μας περίσσευαν.
Επιβάλλεται η δημιουργία ένα περιβάλλοντος που να ευνοεί την επιχειρηματικότητα. Στην κατεύθυνση αυτή πρέπει άμεσα η κυβέρνηση να επισπεύσει:
• Την αναμόρφωση του νομικού πλαισίου ώστε να ευνοείται η ίδρυση και κερδοφόρα λειτουργία μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων που απορροφούν το μεγαλύτερο, ποσοστό του εργατικού δυναμικού και προσφέρουν έσοδα στο κρατικό προϋπολογισμό.
• Την μεταρρύθμιση του ΚΒΣ ώστε το φορολογικό σύστημα να είναι δικαιότερο σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας.
• Την απελευθέρωση των κλειστών επαγγελμάτων.
• Την απλοποίηση των διαδικασιών που αφορούν επενδύσεις στην Πράσινη ανάπτυξη.
• Νέο οικιστικό πρότυπο – μαζική ένταξη νέων περιοχών στο Σχέδιο Πόλης με χαμηλούς συντελεστές δόμησης
Β.2.1. Αναμόρφωση του νομικού πλαισίου
Η σημασία και η επίδραση του θεσμικού πλαισίου στην αναπτυξιακή διαδικασία έχει ερευνηθεί εκτενώς. Συμφώνα με στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος εάν η ποιότητα του θεσμικού πλαισίου, η γραφειοκρατία και η διαφθορά στην Ελλάδα για το διάστημα 1997 -2006 ήταν σε αντίστοιχα επίπεδα με αυτά της ΕΕ των 15, το κατά κεφαλήν εισόδημα της Ελλάδας θα ήταν 15,3% υψηλότερο.
Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας για το έτος 2010, σχετικά με τη ευκολία που μπορεί να λειτουργήσει μια επιχείρηση, ανάμεσα σε 183 χώρες η Ελλάδα βρίσκεται στην 109η θέση πίσω από την Αίγυπτο (106η) , την Ζάμπια (90η), την Ρουάντα (67η) και το Καζακστάν (63η). Στον τομέα της προστασίας των επενδυτών η Ελλάδα βρίσκεται στην 150η θέση , στο τομέα των εργασιακών σχέσεων στην 147η και στην ευκολία που μπορεί να ιδρυθεί μία επιχείρηση στην 140η.
Είναι απαίτηση πλέον της κοινωνίας και της επιχειρηματικής κοινότητας να αναμορφωθεί το θεσμικό πλαίσιο ώστε :
• Να είναι διαφανές.
• Να εξαλειφθούν χρόνιες δυσκαμψίες στην αγορά προϊόντων και υπηρεσιών.
• Να διατυπώνει σαφείς κανόνες γενικής εφαρμογής.
• Να προστατεύει τον καταναλωτή.
• Να προστατεύει τον υγιή ανταγωνισμό.
Β.2.2. Φορολογική μεταρρύθμιση
Το δαιδαλώδες και πολλές φορές άδικο φορολογικό σύστημα αποτελεί εμπόδιο ανάπτυξης της ελληνικής επιχειρηματικότητας.
Ο όγκος η ασάφεια και οι διφορούμενες ερμηνείες του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων αποτελούν χρόνιο πρόβλημα στην εύρυθμη λειτουργία των επιχειρήσεων. Η κατά το δοκούν ερμηνεία των διατάξεων από τον ελεγκτικό μηχανισμό σε συνδυασμό με την επιβολή δυσανάλογων υψηλών προστίμων αφήνει υψηλό περιθώριο για την ανάπτυξη διαφθοράς, καθιστά τον πραγματικό φορολογικό συντελεστή των επιχειρήσεων κυμαινόμενο ανάλογα με τη φορολογική μεταχείριση της κάθε επιχείρησης και οδηγεί πολλές φορές στην εξόντωση και στον αφανισμό των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.
Η υιοθέτηση υψηλών φορολογικών συντελεστών για τις επιχειρήσεις αποτελεί αντικίνητρο για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Όταν οι γειτονικές χώρες εφαρμόζουν πολύ χαμηλότερη φορολογία (Βουλγαρία 10%, Ρουμανία 16%, ΠΓΔΜ 10%, Κύπρος 11%, Αλβανία 10% , Τουρκία 20%) όχι μόνο αποτελούν καλύτερη εναλλακτική επιλογή για τους ξένους επενδυτές αλλά πλέον αποτελούν και επιλογή των Ελληνικών επιχειρήσεων να μεταφέρουν την δραστηριότητά τους εκεί.
Με το ίδιο σκεπτικό η φορολόγηση των μερισμάτων μέσω της κλίμακας φορολογίας φυσικών προσώπων ευνοεί την «διαφορετικού τύπου» φορολογική αντιμετώπιση από τους μεγάλους μετόχους των εταιρειών με αποτέλεσμα τόσο το κράτος να χάνει φορολογικά έσοδα όσο και η χρηματιστηριακή αγορά να χάνει σημαντικό κύκλο εργασιών. Παράλληλα το χρηματιστήριο δεν λειτουργεί πλέον ως μέσο ανάπτυξης και μεγέθυνσης των επιχειρήσεων.
Η αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης ευνοεί επιπλέων τα φαινόμενα φοροδιαφυγής και παραοικονομίας με αποτέλεσμα να επιδεινώνεται περεταίρω η δημοσιονομική εικόνα της χώρας. Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος το μέγεθος της παραοικονομίας εκτιμάται ότι ξεπερνά το 28% του ΑΕΠ. Η φορολογία φυσικών προσώπων αποδίδει έσοδα ύψους 4,7% επί του ΑΕΠ έναντι 8,9% που είναι ο μέσος όρος για τις χώρες του ευρώ, η απόκλιση αυτή αποδίδεται κυρίως στη φοροδιαφυγή και την φοροαποφυγή των αυτοαπασχολούμενων.
Το φορολογικό σύστημα θα πρέπει να στοχεύει στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης εντάσσοντας όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος της παραοικονομίας στο σύστημα. Απαιτείται δε η άμεση αναβάθμιση των εισπρακτικών μηχανισμών ώστε να λειτουργούν αποτελεσματικά με αντικειμενικό και δίκαιο τρόπο .
Β.2.3. Απελευθέρωση κλειστών επαγγελμάτων
Το 2010 η ύπαρξη κλειστών επαγγελμάτων μόνο αναχρονιστική και συντεχνιακή πρακτική μπορεί να χαρακτηρισθεί. Για παράδειγμα, στον κλάδο των μεταφορών, στο βωμό της προστασίας των δικαιωμάτων των ενδοσυνοριακών μεταφορών, το κράτος έπαψε να εκδίδει νέες άδειες τοπικών αλλά και διεθνών μεταφορών από τη δεκαετία του ΄70. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι Έλληνες επιχειρηματίες μεταφέρουν την έδρα των δραστηριοτήτων τους σε γειτονικές χώρες, που με κόστος μερικές εκατοντάδες ευρώ το χρόνο εκδίδουν άδειες διεθνών μεταφορών! Με τον τρόπο αυτό το Ελληνικό κράτος είναι διπλά ζημιωμένο καθώς χάνει τα έσοδα των αδειών αλλά και τους φόρους από τα κέρδη των εταιρειών. Ταυτόχρονα όμως ζημιώνεται συνολικά η Ελληνική οικονομία καθώς χάνονται θέσεις εργασίας , μειώνεται ο κύκλος εργασιών ελληνικών εταιρειών που παρέχουν υπηρεσίες στον κλάδο των μεταφορών και η παραγωγική διαδικασία επιβαρύνεται με υψηλό μεταφορικό κόστος .
Β.2.4 Πράσινη ανάπτυξη
Η συγκέντρωση του 50% περίπου του πληθυσμού της χώρας στην πρωτεύουσα είναι αντιπαραγωγική καθώς πόροι και ευκαιρίες που υπάρχουν στη περιφέρεια παραμένουν ανεκμετάλλευτοι, ενώ αντίθετα οι συγκεντρωτικές δομές της Αθήνας δεν ευνοούν την «πράσινη ανάπτυξη».
Η αγροτική παραγωγή της χώρας ακολουθεί εσφαλμένη κατεύθυνση τόσο στο είδος των προϊόντων που παράγονται όσο και στον αντιοικονομικό τρόπο παραγωγής τους . Απαιτείται η απαγκίστρωση από παραδοσιακές και προβληματικές καλλιέργειες (καπνά, βαμβάκι κ.λπ.) και η στροφή σε προϊόντα υψηλής ζήτησης και προστιθέμενης αξίας από τις αγορές του εξωτερικού που επιτρέπουν μεγάλο περιθώριο κέρδους (αρωματικά φυτά, βότανα, βιολογικά προϊόντα κ.λπ.).
Στο τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) η Ελλάδα παρουσιάζει το απόλυτο συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες . Χρειάζεται όμως ένα νομικό φορολογικό και επιχειρηματικό πλαίσιο που να ευνοεί την ανάπτυξη μονάδων παραγωγής ενέργειας από τις πηγές αυτές. Μέχρι το τέλος του 2009 η εγκαταστημένη ισχύς ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ ήταν 1.398 MW που καλύπτουν περίπου το 4,5% των ενεργειακών αναγκών της χώρας. Ο Ευρωπαϊκός στόχος είναι μέχρι το 2020 το 20% της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας να προέρχεται από ΑΠΕ. Είναι λοιπόν αντιληπτό ότι ο συγκεκριμένος κλάδος παρουσιάζει σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης με πολλαπλά οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη για την Ελλάδα.
Β.2.5 Νέο Οικιστικό Πρότυπο
Το σημερινό μοντέλο των πόλεων η δήμων με περιορισμένο χωροταξικό εύρος και μεγάλους συντελεστές και καλύψεις, έχει δημιουργήσει ταυτόχρονα πολύ ψηλές τιμές ακινήτων σε σχέση με τα εισοδήματα των νοικοκυριών και πολύ κακές συνθήκες διαβίωσης σε μικρά διαμερίσματα για τους περισσότερους Έλληνες. Η ένταξη στο σχέδιο πόλης μεγάλων εκτάσεων, θα απελευθερώσει την προσφορά γής, μειώνοντας τις τιμές των ακινήτων, δημιουργώντας παράλληλα καλύτερες συνθήκες διαβίωσης
Β.3. Εσωτερική Υποτίμηση
Η είσοδος της Ελλάδας στη ζώνη του Ευρώ μπορεί να ενίσχυσε τις προοπτικές και τη σταθερότητα της χώρας το 2001, ωστόσο οδήγησε σε σημαντικές αυξήσεις στο σύνολο σχεδόν των προϊόντων και των υπηρεσιών μειώνοντας ουσιαστικά την ανταγωνιστικότητα της χώρας.
Η δημοσιονομική κρίση που έπληξε την Ελλάδα δημιούργησε πολλές συζητήσεις για το ενδεχόμενο εξόδου της χώρας από τη ζώνη του ευρώ. Η εξέλιξη αυτή θα ήταν μεν αποτελεσματική για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας της χώρας καθώς η υποτίμηση του νομίσματος θα καθιστούσε τα ελληνικά προϊόντα φτηνότερα στις διεθνείς αγορές, θα ήταν όμως καταστροφική για το δημόσιο χρέος και τη νομισματική σταθερότητα.
Ως η καλύτερη λύση τη στιγμή αυτή προβάλει η συμπίεση των τιμών στο εσωτερικό της οικονομίας.
Εάν σε κάθε στάδιο της παραγωγικής διαδικασίας συμπιεστεί το κοστολόγιο για ενοίκια, μεταφορές, υπηρεσίες προς επιχειρήσεις, μισθούς, ασφαλιστικές εισφορές, πρώτες ύλες κλπ. τα τελικά προϊόντα ή οι υπηρεσίες θα προσφέρονται σε χαμηλότερη τιμή.
Οι τιμές όμως δεν καθορίζονται κεντρικά αλλά είναι αποτέλεσμα της προσφοράς και της ζήτησης. Για να γίνει η εσωτερική υποτίμηση πράξη και να αποδώσει τελικά, χρειάζεται τώρα που διανύουμε περίοδο ύφεσης με χαμηλή ζήτηση να περιορίσει η αγορά τα περιθώρια κέρδους που απαιτεί και παράλληλα να ορθολογικοποιηθεί η συμπεριφορά του Έλληνα καταναλωτή.
Τα πρώτα βήματα φαίνεται ότι έχουν γίνει, όπως για παράδειγμα στην αγορά των εμπορικών ακινήτων όπου η επαναδιαπραγμάτευση του ενοικίου με τους ιδιοκτήτες οδηγεί σε σημαντικές εκπτώσεις, ενώ παράλληλα πολλά εμπορικά καταστήματα προκειμένου να διατηρήσουν τις τιμές τους σε επίπεδα προ του 2009 απορρόφησαν την αύξηση του ΦΠΑ.
Γ. Γιατί η Ελλάδα Μπορεί !
Τα διαχρονικά προβλήματα και οι παθογένειες της ελληνικής οικονομίας είναι λίγο ως πολύ γνωστά θέματα . Όμως η Ελλάδα είναι κυρίως οι έλληνες που ένα μεγάλο ποσοστό τους είναι άνθρωποι παραγωγικοί με υψηλό μορφωτικό επίπεδο που μπορούν να αποδώσουν ακόμα και σε ένα επιχειρηματικό περιβάλλον με πολλά εμπόδια και αντιξοότητες.
Πιστεύουμε λοιπόν ότι η δημιουργία ενός δίκαιου επιχειρηματικού περιβάλλοντος αντίστοιχο με αυτό των περισσοτέρων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα απελευθερώσει τις παραγωγικές ικανότητες της ελληνικής οικονομίας και θα απεγκλωβίσει την Ελλάδα από τη κρίση που περνά.
Η Ελλάδα μπορεί να ξεπεράσει την τρέχουσα οικονομική συγκυρία γιατί έχει ή μπορεί να αναπτύξει συγκριτικά πλεονεκτήματα καθώς διαθέτει:
• Εξειδικευμένο και μορφωμένο εργατικό και στελεχιακό δυναμικό.
• Επιχειρηματικότητα με διεθνή εμπειρία.
• Σημαντική γεωπολιτική θέση.
• Υποδομές σε επιχειρηματικούς κλάδους που μπορούν να αναθερμανθούν.
• Μεγάλη Τουριστική αγορά.
• Το απόλυτο πλεονέκτημα στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Ανεμοφορία, ηλιοφάνεια. Θαλάσσιο δυναμικό)
Γιατί η Ελλάδα Μπορεί !
Τα διαχρονικά προβλήματα και οι παθογένειες της ελληνικής οικονομίας είναι λίγο ως πολύ γνωστά θέματα . Όμως η Ελλάδα είναι κυρίως οι έλληνες που ένα μεγάλο ποσοστό τους είναι άνθρωποι παραγωγικοί με υψηλό μορφωτικό επίπεδο που μπορούν να αποδώσουν ακόμα και σε ένα επιχειρηματικό περιβάλλον με πολλά εμπόδια και αντιξοότητες.
Πιστεύουμε λοιπόν ότι η δημιουργία ενός δίκαιου επιχειρηματικού περιβάλλοντος αντίστοιχο με αυτό των περισσοτέρων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα απελευθερώσει τις παραγωγικές ικανότητες της ελληνικής οικονομίας και θα απεγκλωβίσει την Ελλάδα από τη κρίση που περνά.
Η Ελλάδα μπορεί να ξεπεράσει την τρέχουσα οικονομική συγκυρία γιατί έχει ή μπορεί να αναπτύξει συγκριτικά πλεονεκτήματα καθώς διαθέτει:
• Εξειδικευμένο και μορφωμένο εργατικό και στελεχιακό δυναμικό.
• Επιχειρηματικότητα με διεθνή εμπειρία.
• Σημαντική γεωπολιτική θέση.
• Υποδομές σε επιχειρηματικούς κλάδους που μπορούν να αναθερμανθούν.
• Μεγάλη Τουριστική αγορά.
• Το απόλυτο πλεονέκτημα στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Ανεμοφορία, ηλιοφάνεια. Θαλάσσιο δυναμικό)
Η Ελλάδα έχει λάβει ως πρώτη δόση 20 δις ευρώ ενώ για την περίοδο 2010-13 η συνολική οικονομική στήριξη θα φτάσει τα 100 δις. Ευρώ. Επιπλέον 10 δις ευρώ θα διατεθούν για τη κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών. Το ποσό των 80 δισ. ευρώ θα προέλθει από διμερή δάνεια με τις χώρες της ζώνης του ευρώ και 30 δισ. ευρώ θα είναι η χρηματοδότηση από το ΔΝΤ.
Η εν λόγω χρηματοδότηση παρέχεται υπό αυστηρούς όρους και καταβάλλεται σε δόσεις βάσει της προόδου που θα σημειώνεται στο πλαίσιο του προγράμματος οικονομικής και χρηματοπιστωτικής προσαρμογής που υπέβαλαν οι ελληνικές αρχές. Το πρόγραμμα στοχεύει σε διαρθρωτική δημοσιονομική εξυγίανση και αποσκοπεί στη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος κάτω από την τιμή αναφοράς (3% του ΑΕΠ) το 2014. Προβλέπει επίσης τη σταθεροποίηση του λόγου του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ, ο οποίος αναμένεται να προσεγγίσει το 150% περίπου το 2013, προτού αρχίσει να υποχωρεί το 2014.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει μέτρα αύξησης των εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού πρωτίστως μέσω της επιβολής νέων άμεσων και έμμεσων φόρων και δευτερευόντως μέσω των αποκρατικοποιήσεων και της μείωσης του δημόσιου τομέα. Στο σκέλος των δαπανών του προϋπολογισμού το σχέδιο προβλέπει περικοπές στις δαπάνες του δημόσιου τομέα για μισθούς και συντάξεις καθώς και δημόσιες επενδύσεις. Επιπλέον προβλέπονται διαρθρωτικές μεταρρυθμίσει στο δημόσιο τομέα και στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, στις εργασιακές σχέσεις και στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών.
Όταν στις αρχές Μαΐου 2010 η αναταραχή στις αγορές ομολόγων εξαπλώθηκε και σε άλλες χώρες της ζώνης του, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις συμφώνησαν να θεσπίσουν έναν ευρωπαϊκό μηχανισμό χρηματοοικονομικής σταθερότητας. Αυτό αποδεικνύει ξεκάθαρα ότι το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο σε μια Ελληνική απόκλιση από τους ευρωπαϊκούς κανόνες αλλά συνιστά πρόβλημα υψηλών χρεών και ελλειμμάτων για πολλές οικονομίες της Ευρώπης.
Ο εν λόγω μηχανισμός αποτελείται από δανειακή διευκόλυνση της Ε.Ε. ύψους έως 60 δισ. ευρώ καθώς και από διακυβερνητική συμφωνία για την παροχή τριετούς οικονομικής στήριξης έως 440 δισ. ευρώ μέσω ενός φορέα ειδικού σκοπού. Το ΔΝΤ θα συμμετέχει στο μηχανισμό και αναμένεται να καταβάλλει έως 30 δισ. Ευρώ.
Αρκετά κράτη της ζώνης του ευρώ εξέφρασαν την δέσμευση για εξυγίανση των δημοσιονομικών τους μεγεθών και συμφώνησαν να λάβουν τα μέτρα που απαιτούνται προκειμένου να εκπληρώσουν τους στόχους τους σύμφωνα με το πλαίσιο τη Διαδικασίας Ελέγχου Υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ) της Ε.Ε. Σε εφαρμογή των παραπάνω οι κυβερνήσεις της Ισπανίας, Ιταλίας και Πορτογαλίας ανακοίνωσαν πρόσθετα μέτρα εξυγίανσης πέραν αυτών που προβλέπονταν στα προγράμματα σταθερότητας που είχαν εκδοθεί νωρίτερα το 2010.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον η Ελλάδα βρέθηκε στο κέντρο και στο στόχαστρο της αρνητικής επικαιρότητας. Για πολλές εβδομάδες τα διεθνή οικονομικά και λοιπά μέσα αναφέρονται στην Ελλάδα ως χώρα με εργατικό δυναμικό που δεν δουλεύει τις ώρες και τα χρόνια που εργάζονται οι εργαζόμενοι της υπόλοιπης Ευρώπης με οικονομία που αδυνατεί να παράγει ανταγωνιστικά προϊόντα με σπάταλο κράτος και πολίτες που φοροδιαφεύγουν. Μέσα από αυτό το πρίσμα πολλοί οικονομικοί κύκλοι πιστεύουν πως η Ελλάδα δεν θα μπορέσει να πετύχει του στόχους που έχουν τεθεί, δεν θα αποφύγει τη αναδιάρθρωση του χρέους της ενώ θεωρούν πιθανή ακόμα και την έξοδο από τη ζώνη του ευρώ!
Πόσο πιθανό όμως είναι ένα τέτοιο ενδεχόμενο;
Η εικόνα της χώρας σίγουρα δεν είναι η καλύτερη δυνατή, επιγραμματικά μόνο εάν θέλαμε να αναφέρουμε ορισμένα από τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα θα σημειώναμε:
• Τη συνεχή εμφάνιση δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Για το 2009 το έλλειμμα διαμορφώθηκε στο 13,6% ενώ για το 2010 εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί στο 9,0%.
• Το πολύ υψηλό χρέος το οποίο εκτιμάται στο 137% του ΑΕΠ για το 2010.
• Την αρνητική πιστοληπτική αξιολόγηση.
• Το γεγονός ότι η οικονομία βρίσκεται σε ύφεση για δεύτερο έτος.
• Την πολύ χαμηλή ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.
• Την χρήση ένα υπερεθνικού νομίσματος (Euro) που δεν μπορεί να υποτιμήσει.
• Το μονίμως αρνητικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.
• Τη υψηλή δαπάνη για τόκους που ανέρχεται περίπου στο 5% του ΑΕΠ και στο 14,1% του κρατικού προϋπολογισμού..
Η πιο εύλογη απάντηση είναι ότι με τα παραπάνω δεδομένα, κανένα κράτος δε θα μπορούσε να επιβιώσει. Η πραγματικότητα είναι δύσκολη αλλά ωστόσο η κατάσταση μπορεί να αναστραφεί χωρίς αναδιάρθρωση χρέους μόνο με τη μείωση των ελλειμμάτων και την αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Αυτό βέβαια, για να είμαστε ρεαλιστές, δεν μπορεί να επιτευχθεί άμεσα. Απαιτεί μακροχρόνια προσπάθεια και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό από τεχνοκράτες με ευρύτερη κοινωνική συναίνεση και ισχυρή πολιτική βούληση.
Β. Μπορεί η Ελλάδα να επιτύχει τους στόχους της;
Η εμπειρία από άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ διδάσκει ότι η μεγάλη μείωση του δημόσιου χρέους είναι εφικτή αλλά απαιτεί μακροχρόνια προσπάθεια με έντονη προσήλωση στην περικοπή δαπανών και σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για ενίσχυση της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας.
Η προσπάθεια της Ελληνικής κυβέρνησης και της Ελληνικής κοινωνίας εκτιμούμε ότι πρέπει να κινηθεί γύρω από τρείς βασικούς άξονες:
1. Την μείωση του Δημόσιου τομέα και των δημοσιονομικών ελλειμμάτων που δημιουργεί.
2. Στροφή στην επιχειρηματικότητα και προστασία της.
3. Την «εσωτερική υποτίμηση».
Β.1 Μείωση του Δημόσιου τομέα και των δημοσιονομικών ελλειμμάτων .
Το μέγεθος του κράτους και η επιπτώσεις που έχει αυτό στην Ελληνική οικονομία έχει απασχολήσει τους πολιτικούς και τους ακαδημαϊκούς για πολλά χρόνια. Χρησιμοποιώντας ως μέσο για την απεικόνιση του μεγέθους του Δημοσίου τομέα τις δαπάνες της Γενικής Κυβέρνησης ως ποσοστού του ΑΕΠ, υπολογίζεται ότι το μέγεθος του Ελληνικού Δημόσιου τομέα μαζί με τις ΔΕΚΟ ξεπέρασε το 55% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) για το 2009.
Το γεγονός που διαφοροποιεί την λειτουργία του Δημοσίου στην Ελλάδα και αποτελεί την αιτία εμφάνισης των πρωτογενών ελλειμμάτων είναι η αναποτελεσματικότητά του και η δαπανηρή λειτουργία του. Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι από το 1971 έως το 2006 η μέση μεταβολή των δαπανών της Γενικής Κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ έχει αυξηθεί κατά 21,5% ενώ τα έσοδα έχουν αυξηθεί μόνο κατά 18,59%. Αντίστοιχα στο μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η μεταβολή των δαπανών ήταν κατά 11,97% και των εσόδων ήταν 11,16%.
Η συρρίκνωση του δημόσιου τομέα και η ορθολογική λειτουργία του είναι εξαιρετικά σημαντικοί παράγοντες για τη μείωση των ελλειμμάτων και του χρέους.
Στο παρελθόν χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως το Βέλγιο, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Ολλανδία και η Φινλανδία που παρουσίαζαν υψηλά ελλείμματα μπόρεσαν να πετύχουν σημαντικές δημοσιονομικές προσαρμογές οι οποίες όμως συνοδεύτηκαν από διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και μείωση του Δημοσίου Τομέα. Ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ στις χώρες αυτές μειώθηκε από 24 ποσοστιαίες μονάδες στη Φινλανδία (1995-2008) έως 69 ποσοστιαίες μονάδες στην Ιρλανδία (1994-2006)!
Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, στο παρελθόν η μείωση των ελλειμμάτων ήταν αυτή που συνέβαλε περισσότερο στην επιτυχή μείωση του χρέους. Η δημοσιονομική προσαρμογή των περισσοτέρων χωρών εστιάσθηκε κυρίως στην πλευρά των δαπανών. Οι περίοδοι μεγάλης μείωσης του χρέους στην Ιρλανδία, την Ολλανδία και τη Φινλανδία συνοδεύθηκαν από περικοπές των αντίστοιχων κρατικών δαπανών και από τον περιορισμό των δαπανών για τόκους.
Με το σκεπτικό ότι πολλά από τα δημοσιονομικά μέτρα που έχει εφαρμόσει ή έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση στοχεύουν στη μείωση των κρατικών δαπανών (μειώσεις και πάγωμα μισθών του δημοσίου τομέα και συντάξεων, μείωση φαρμακευτικών και νοσηλευτικών δαπανών, σχέδιο «Καλλικράτης», ΣΔΙΤ[1]) και στην αύξηση των εσόδων, ο στόχος της μείωσης του ελλείμματος φαίνεται να είναι εφικτός.
Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού για το πεντάμηνο Ιανουαρίου-Μαΐου του 2010, το έλλειμμα διαμορφώθηκε στα 8.978 εκατ. ευρώ από 14.655 εκατ. ευρώ στο αντίστοιχο διάστημα του 2009 και περιορίστηκε κατά 38,7% έναντι ετήσιου στόχου μείωσης κατά 35,1% που προβλέπεται στο Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΠΣΑ).
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (Κ.Ε.Π.Ε.) η προβλεπόμενη ύφεση στην ελληνική οικονομία τα επόμενα δύο έτη θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στα μεγέθη της ιδιωτικής κατανάλωσης και των επενδύσεων ενώ εγκυμονεί την πιθανότητα πυροδότησης «υφεσιακού σπιράλ» με επικίνδυνα συστημικά χαρακτηριστικά. Εκφράζονται επίσης φόβοι για έναν φαύλο κύκλο ύφεσης και ελλειμμάτων, που θα ανατροφοδοτείται από τον αποπληθωρισμό των μισθών, την χαμηλή κατανάλωση, τις μειωμένες επενδύσεις και την αναιμική πιστωτική επέκταση. Πολλοί ξένοι αναλυτές πιστεύουν ότι η ύφεση το 2010 και το 2011, θα είναι βαθύτερη του προβλεπόμενου, το σενάριο όμως για ύφεση μέχρι -4% για το 2010 και από -1% έως -2% για το 2011 είναι πιο ρεαλιστικό.
Η επιβολή επιπλέον φόρων δεν συνιστάται ως αποτελεσματική μέθοδος για την αντιμετώπιση των δημοσιονομικών ανισορροπιών. Αντίθετα, ενδέχεται να αυξήσει την πιθανότητα εμφάνισης του «υφεσιακού σπιράλ» με πιθανό αποτέλεσμα τη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος και της κατανάλωσης.
Η πρόσφατη χρηματοοικονομική κρίση ανέδειξε τις εσφαλμένες επιλογές και την αναποτελεσματική διαχείριση των δημοσιονομικών μεγεθών κατά το παρελθόν. Η δυναμική του δημοσίου χρέους και οι εξαιρετικά ανησυχητικές διαστάσεις που έχουν λάβει τα δημοσιονομικά μεγέθη απαιτούν να υιοθετηθεί ένας θεσμικά κατοχυρωμένος «δημοσιονομικός κανόνας», η εφαρμογή και τήρηση του οποίου θα εγγυάται την μακροχρόνια μείωση της σχέσης χρέους/ΑΕΠ. Παράλληλα είναι σκόπιμο να συνοδευτεί από τον ορισμό ενός υπεύθυνου δημόσιου φορέα (μιας Ανεξάρτητης Αρχής) για την παρακολούθηση της τήρησης του «κανόνα», όπως συμβαίνει σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Β.2. Απελευθέρωση της επιχειρηματικότητας και προστασία της
Η μείωση των δαπανών και των ελλειμμάτων δεν αρκεί από μόνη της. Η ανάκαμψη της οικονομίας από το 2012 και μετά έχει ως προϋπόθεση ότι θα ληφθούν και θα αποδώσουν τα αναπτυξιακά μέτρα της Κυβέρνησης.
Η προσπάθεια βελτίωσης των δημοσιονομικών της χώρας πρέπει να εστιάσει στον επανασχεδιασμό της θέσης της Ελλάδας στον παγκόσμιο οικονομικό χάρτη. Το μοντέλο των ελλειμματικών προϋπολογισμών και η κάλυψη τους με φθηνό δανεισμό δεν είναι πλέον αποδεκτό. Η πραγματοποίηση δημόσιων επενδύσεων με υψηλό κόστος και δανεικά χρήματα δεν αποτελεί ρεαλιστική αναπτυξιακή πρόταση.
Εάν λοιπόν δεν επιθυμούμε τα επόμενα χρόνια το επίπεδο διαβίωσης του ελληνικού λαού να υστερεί κατά πολύ από αυτό των περισσοτέρων κατοίκων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χρειάζεται μια νέα εθνική στρατηγική ανάπτυξης για την Ελλάδα. Στο νέο σχεδιασμό θα πρέπει το κράτος να έχει όσο το δυνατό μικρότερο ρόλο ως «επιχειρηματίας» αλλά και ως πελάτης των επιχειρήσεων. Πρέπει να αποφασίσουμε σε ποιους τομείς η χώρα παρουσιάζει ή μπορεί στο μέλλον να αποκτήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και να στραφεί η ιδιωτική επιχειρηματικότητα προς αυτούς. Η εμμονή σε αντιπαραγωγικές επιχειρηματικές πρακτικές τόσο από τον Δημόσιο αλλά και από τον Ιδιωτικό τομέα δεν ευνοεί την ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας, αντίθετα δαπανά πολύτιμους πόρους που ποτέ δεν μας περίσσευαν.
Επιβάλλεται η δημιουργία ένα περιβάλλοντος που να ευνοεί την επιχειρηματικότητα. Στην κατεύθυνση αυτή πρέπει άμεσα η κυβέρνηση να επισπεύσει:
• Την αναμόρφωση του νομικού πλαισίου ώστε να ευνοείται η ίδρυση και κερδοφόρα λειτουργία μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων που απορροφούν το μεγαλύτερο, ποσοστό του εργατικού δυναμικού και προσφέρουν έσοδα στο κρατικό προϋπολογισμό.
• Την μεταρρύθμιση του ΚΒΣ ώστε το φορολογικό σύστημα να είναι δικαιότερο σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας.
• Την απελευθέρωση των κλειστών επαγγελμάτων.
• Την απλοποίηση των διαδικασιών που αφορούν επενδύσεις στην Πράσινη ανάπτυξη.
• Νέο οικιστικό πρότυπο – μαζική ένταξη νέων περιοχών στο Σχέδιο Πόλης με χαμηλούς συντελεστές δόμησης
Β.2.1. Αναμόρφωση του νομικού πλαισίου
Η σημασία και η επίδραση του θεσμικού πλαισίου στην αναπτυξιακή διαδικασία έχει ερευνηθεί εκτενώς. Συμφώνα με στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος εάν η ποιότητα του θεσμικού πλαισίου, η γραφειοκρατία και η διαφθορά στην Ελλάδα για το διάστημα 1997 -2006 ήταν σε αντίστοιχα επίπεδα με αυτά της ΕΕ των 15, το κατά κεφαλήν εισόδημα της Ελλάδας θα ήταν 15,3% υψηλότερο.
Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας για το έτος 2010, σχετικά με τη ευκολία που μπορεί να λειτουργήσει μια επιχείρηση, ανάμεσα σε 183 χώρες η Ελλάδα βρίσκεται στην 109η θέση πίσω από την Αίγυπτο (106η) , την Ζάμπια (90η), την Ρουάντα (67η) και το Καζακστάν (63η). Στον τομέα της προστασίας των επενδυτών η Ελλάδα βρίσκεται στην 150η θέση , στο τομέα των εργασιακών σχέσεων στην 147η και στην ευκολία που μπορεί να ιδρυθεί μία επιχείρηση στην 140η.
Είναι απαίτηση πλέον της κοινωνίας και της επιχειρηματικής κοινότητας να αναμορφωθεί το θεσμικό πλαίσιο ώστε :
• Να είναι διαφανές.
• Να εξαλειφθούν χρόνιες δυσκαμψίες στην αγορά προϊόντων και υπηρεσιών.
• Να διατυπώνει σαφείς κανόνες γενικής εφαρμογής.
• Να προστατεύει τον καταναλωτή.
• Να προστατεύει τον υγιή ανταγωνισμό.
Β.2.2. Φορολογική μεταρρύθμιση
Το δαιδαλώδες και πολλές φορές άδικο φορολογικό σύστημα αποτελεί εμπόδιο ανάπτυξης της ελληνικής επιχειρηματικότητας.
Ο όγκος η ασάφεια και οι διφορούμενες ερμηνείες του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων αποτελούν χρόνιο πρόβλημα στην εύρυθμη λειτουργία των επιχειρήσεων. Η κατά το δοκούν ερμηνεία των διατάξεων από τον ελεγκτικό μηχανισμό σε συνδυασμό με την επιβολή δυσανάλογων υψηλών προστίμων αφήνει υψηλό περιθώριο για την ανάπτυξη διαφθοράς, καθιστά τον πραγματικό φορολογικό συντελεστή των επιχειρήσεων κυμαινόμενο ανάλογα με τη φορολογική μεταχείριση της κάθε επιχείρησης και οδηγεί πολλές φορές στην εξόντωση και στον αφανισμό των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.
Η υιοθέτηση υψηλών φορολογικών συντελεστών για τις επιχειρήσεις αποτελεί αντικίνητρο για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Όταν οι γειτονικές χώρες εφαρμόζουν πολύ χαμηλότερη φορολογία (Βουλγαρία 10%, Ρουμανία 16%, ΠΓΔΜ 10%, Κύπρος 11%, Αλβανία 10% , Τουρκία 20%) όχι μόνο αποτελούν καλύτερη εναλλακτική επιλογή για τους ξένους επενδυτές αλλά πλέον αποτελούν και επιλογή των Ελληνικών επιχειρήσεων να μεταφέρουν την δραστηριότητά τους εκεί.
Με το ίδιο σκεπτικό η φορολόγηση των μερισμάτων μέσω της κλίμακας φορολογίας φυσικών προσώπων ευνοεί την «διαφορετικού τύπου» φορολογική αντιμετώπιση από τους μεγάλους μετόχους των εταιρειών με αποτέλεσμα τόσο το κράτος να χάνει φορολογικά έσοδα όσο και η χρηματιστηριακή αγορά να χάνει σημαντικό κύκλο εργασιών. Παράλληλα το χρηματιστήριο δεν λειτουργεί πλέον ως μέσο ανάπτυξης και μεγέθυνσης των επιχειρήσεων.
Η αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης ευνοεί επιπλέων τα φαινόμενα φοροδιαφυγής και παραοικονομίας με αποτέλεσμα να επιδεινώνεται περεταίρω η δημοσιονομική εικόνα της χώρας. Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος το μέγεθος της παραοικονομίας εκτιμάται ότι ξεπερνά το 28% του ΑΕΠ. Η φορολογία φυσικών προσώπων αποδίδει έσοδα ύψους 4,7% επί του ΑΕΠ έναντι 8,9% που είναι ο μέσος όρος για τις χώρες του ευρώ, η απόκλιση αυτή αποδίδεται κυρίως στη φοροδιαφυγή και την φοροαποφυγή των αυτοαπασχολούμενων.
Το φορολογικό σύστημα θα πρέπει να στοχεύει στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης εντάσσοντας όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος της παραοικονομίας στο σύστημα. Απαιτείται δε η άμεση αναβάθμιση των εισπρακτικών μηχανισμών ώστε να λειτουργούν αποτελεσματικά με αντικειμενικό και δίκαιο τρόπο .
Β.2.3. Απελευθέρωση κλειστών επαγγελμάτων
Το 2010 η ύπαρξη κλειστών επαγγελμάτων μόνο αναχρονιστική και συντεχνιακή πρακτική μπορεί να χαρακτηρισθεί. Για παράδειγμα, στον κλάδο των μεταφορών, στο βωμό της προστασίας των δικαιωμάτων των ενδοσυνοριακών μεταφορών, το κράτος έπαψε να εκδίδει νέες άδειες τοπικών αλλά και διεθνών μεταφορών από τη δεκαετία του ΄70. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι Έλληνες επιχειρηματίες μεταφέρουν την έδρα των δραστηριοτήτων τους σε γειτονικές χώρες, που με κόστος μερικές εκατοντάδες ευρώ το χρόνο εκδίδουν άδειες διεθνών μεταφορών! Με τον τρόπο αυτό το Ελληνικό κράτος είναι διπλά ζημιωμένο καθώς χάνει τα έσοδα των αδειών αλλά και τους φόρους από τα κέρδη των εταιρειών. Ταυτόχρονα όμως ζημιώνεται συνολικά η Ελληνική οικονομία καθώς χάνονται θέσεις εργασίας , μειώνεται ο κύκλος εργασιών ελληνικών εταιρειών που παρέχουν υπηρεσίες στον κλάδο των μεταφορών και η παραγωγική διαδικασία επιβαρύνεται με υψηλό μεταφορικό κόστος .
Β.2.4 Πράσινη ανάπτυξη
Η συγκέντρωση του 50% περίπου του πληθυσμού της χώρας στην πρωτεύουσα είναι αντιπαραγωγική καθώς πόροι και ευκαιρίες που υπάρχουν στη περιφέρεια παραμένουν ανεκμετάλλευτοι, ενώ αντίθετα οι συγκεντρωτικές δομές της Αθήνας δεν ευνοούν την «πράσινη ανάπτυξη».
Η αγροτική παραγωγή της χώρας ακολουθεί εσφαλμένη κατεύθυνση τόσο στο είδος των προϊόντων που παράγονται όσο και στον αντιοικονομικό τρόπο παραγωγής τους . Απαιτείται η απαγκίστρωση από παραδοσιακές και προβληματικές καλλιέργειες (καπνά, βαμβάκι κ.λπ.) και η στροφή σε προϊόντα υψηλής ζήτησης και προστιθέμενης αξίας από τις αγορές του εξωτερικού που επιτρέπουν μεγάλο περιθώριο κέρδους (αρωματικά φυτά, βότανα, βιολογικά προϊόντα κ.λπ.).
Στο τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) η Ελλάδα παρουσιάζει το απόλυτο συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες . Χρειάζεται όμως ένα νομικό φορολογικό και επιχειρηματικό πλαίσιο που να ευνοεί την ανάπτυξη μονάδων παραγωγής ενέργειας από τις πηγές αυτές. Μέχρι το τέλος του 2009 η εγκαταστημένη ισχύς ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ ήταν 1.398 MW που καλύπτουν περίπου το 4,5% των ενεργειακών αναγκών της χώρας. Ο Ευρωπαϊκός στόχος είναι μέχρι το 2020 το 20% της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας να προέρχεται από ΑΠΕ. Είναι λοιπόν αντιληπτό ότι ο συγκεκριμένος κλάδος παρουσιάζει σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης με πολλαπλά οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη για την Ελλάδα.
Β.2.5 Νέο Οικιστικό Πρότυπο
Το σημερινό μοντέλο των πόλεων η δήμων με περιορισμένο χωροταξικό εύρος και μεγάλους συντελεστές και καλύψεις, έχει δημιουργήσει ταυτόχρονα πολύ ψηλές τιμές ακινήτων σε σχέση με τα εισοδήματα των νοικοκυριών και πολύ κακές συνθήκες διαβίωσης σε μικρά διαμερίσματα για τους περισσότερους Έλληνες. Η ένταξη στο σχέδιο πόλης μεγάλων εκτάσεων, θα απελευθερώσει την προσφορά γής, μειώνοντας τις τιμές των ακινήτων, δημιουργώντας παράλληλα καλύτερες συνθήκες διαβίωσης
Β.3. Εσωτερική Υποτίμηση
Η είσοδος της Ελλάδας στη ζώνη του Ευρώ μπορεί να ενίσχυσε τις προοπτικές και τη σταθερότητα της χώρας το 2001, ωστόσο οδήγησε σε σημαντικές αυξήσεις στο σύνολο σχεδόν των προϊόντων και των υπηρεσιών μειώνοντας ουσιαστικά την ανταγωνιστικότητα της χώρας.
Η δημοσιονομική κρίση που έπληξε την Ελλάδα δημιούργησε πολλές συζητήσεις για το ενδεχόμενο εξόδου της χώρας από τη ζώνη του ευρώ. Η εξέλιξη αυτή θα ήταν μεν αποτελεσματική για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας της χώρας καθώς η υποτίμηση του νομίσματος θα καθιστούσε τα ελληνικά προϊόντα φτηνότερα στις διεθνείς αγορές, θα ήταν όμως καταστροφική για το δημόσιο χρέος και τη νομισματική σταθερότητα.
Ως η καλύτερη λύση τη στιγμή αυτή προβάλει η συμπίεση των τιμών στο εσωτερικό της οικονομίας.
Εάν σε κάθε στάδιο της παραγωγικής διαδικασίας συμπιεστεί το κοστολόγιο για ενοίκια, μεταφορές, υπηρεσίες προς επιχειρήσεις, μισθούς, ασφαλιστικές εισφορές, πρώτες ύλες κλπ. τα τελικά προϊόντα ή οι υπηρεσίες θα προσφέρονται σε χαμηλότερη τιμή.
Οι τιμές όμως δεν καθορίζονται κεντρικά αλλά είναι αποτέλεσμα της προσφοράς και της ζήτησης. Για να γίνει η εσωτερική υποτίμηση πράξη και να αποδώσει τελικά, χρειάζεται τώρα που διανύουμε περίοδο ύφεσης με χαμηλή ζήτηση να περιορίσει η αγορά τα περιθώρια κέρδους που απαιτεί και παράλληλα να ορθολογικοποιηθεί η συμπεριφορά του Έλληνα καταναλωτή.
Τα πρώτα βήματα φαίνεται ότι έχουν γίνει, όπως για παράδειγμα στην αγορά των εμπορικών ακινήτων όπου η επαναδιαπραγμάτευση του ενοικίου με τους ιδιοκτήτες οδηγεί σε σημαντικές εκπτώσεις, ενώ παράλληλα πολλά εμπορικά καταστήματα προκειμένου να διατηρήσουν τις τιμές τους σε επίπεδα προ του 2009 απορρόφησαν την αύξηση του ΦΠΑ.
Γ. Γιατί η Ελλάδα Μπορεί !
Τα διαχρονικά προβλήματα και οι παθογένειες της ελληνικής οικονομίας είναι λίγο ως πολύ γνωστά θέματα . Όμως η Ελλάδα είναι κυρίως οι έλληνες που ένα μεγάλο ποσοστό τους είναι άνθρωποι παραγωγικοί με υψηλό μορφωτικό επίπεδο που μπορούν να αποδώσουν ακόμα και σε ένα επιχειρηματικό περιβάλλον με πολλά εμπόδια και αντιξοότητες.
Πιστεύουμε λοιπόν ότι η δημιουργία ενός δίκαιου επιχειρηματικού περιβάλλοντος αντίστοιχο με αυτό των περισσοτέρων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα απελευθερώσει τις παραγωγικές ικανότητες της ελληνικής οικονομίας και θα απεγκλωβίσει την Ελλάδα από τη κρίση που περνά.
Η Ελλάδα μπορεί να ξεπεράσει την τρέχουσα οικονομική συγκυρία γιατί έχει ή μπορεί να αναπτύξει συγκριτικά πλεονεκτήματα καθώς διαθέτει:
• Εξειδικευμένο και μορφωμένο εργατικό και στελεχιακό δυναμικό.
• Επιχειρηματικότητα με διεθνή εμπειρία.
• Σημαντική γεωπολιτική θέση.
• Υποδομές σε επιχειρηματικούς κλάδους που μπορούν να αναθερμανθούν.
• Μεγάλη Τουριστική αγορά.
• Το απόλυτο πλεονέκτημα στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Ανεμοφορία, ηλιοφάνεια. Θαλάσσιο δυναμικό)
Γιατί η Ελλάδα Μπορεί !
Τα διαχρονικά προβλήματα και οι παθογένειες της ελληνικής οικονομίας είναι λίγο ως πολύ γνωστά θέματα . Όμως η Ελλάδα είναι κυρίως οι έλληνες που ένα μεγάλο ποσοστό τους είναι άνθρωποι παραγωγικοί με υψηλό μορφωτικό επίπεδο που μπορούν να αποδώσουν ακόμα και σε ένα επιχειρηματικό περιβάλλον με πολλά εμπόδια και αντιξοότητες.
Πιστεύουμε λοιπόν ότι η δημιουργία ενός δίκαιου επιχειρηματικού περιβάλλοντος αντίστοιχο με αυτό των περισσοτέρων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα απελευθερώσει τις παραγωγικές ικανότητες της ελληνικής οικονομίας και θα απεγκλωβίσει την Ελλάδα από τη κρίση που περνά.
Η Ελλάδα μπορεί να ξεπεράσει την τρέχουσα οικονομική συγκυρία γιατί έχει ή μπορεί να αναπτύξει συγκριτικά πλεονεκτήματα καθώς διαθέτει:
• Εξειδικευμένο και μορφωμένο εργατικό και στελεχιακό δυναμικό.
• Επιχειρηματικότητα με διεθνή εμπειρία.
• Σημαντική γεωπολιτική θέση.
• Υποδομές σε επιχειρηματικούς κλάδους που μπορούν να αναθερμανθούν.
• Μεγάλη Τουριστική αγορά.
• Το απόλυτο πλεονέκτημα στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Ανεμοφορία, ηλιοφάνεια. Θαλάσσιο δυναμικό)
Σχόλια αναγνωστών